Ścięgno Achillesa – gdzie się znajduje i jakie pełni funkcje? Najczęstsze urazy ścięgna Achillesa

Ścięgno Achillesa – budowa

Ścięgno Achillesa utworzone jest z włókien kolagenowych. Stanowi masywną, szeroką strukturę anatomiczną zlokalizowaną na tylnej powierzchni goleni, w organizmie człowieka jest największą tego rodzaju strukturą. 

Ścięgno piętowe umożliwia połączenie struktur mięśniowych łydki (mięsień brzuchaty i mięsień płaszczkowaty). Jego przyczep końcowy stanowi guz piętowy, dalej przeistacza się w rozcięgno podeszwowe. Bardzo duże znaczenie pod kątem wytrzymałości ma budowa – przyglądając się ścięgnu Achillesa, można dostrzec, że jest ono utworzone z pęczków włókien, które ulegają charakterystycznemu wielokrotnemu skręceniu pod właściwym kątem. Zapewnia to bardzo dużą wytrzymałość tej strukturze podczas eksplozywnego napinania połączonego z rozciąganiem. Pomiędzy piętą a ścięgnem znajduje się podskórna kaletka piętowa, której zadaniem jest zmniejszanie tarcia. 

Ścięgno Achillesa – jakie pełni funkcje?

Przy niezachwianej kondycji tej struktury człowiek potrafi skakać, ustawiać stopy na zewnętrznych i wewnętrznych krawędziach oraz wspiąć się na palce u stóp. Bardzo ważny, choć niewystępujący u 8% populacji, jest mięsień podeszwowy. Wspiera on pracę ścięgna oraz współuczestniczy w ruchu zginania stopy. Stanowi także pewnego rodzaju proprioceptywny „czujnik”, który informuje o ustawieniu stopy. 

Ścięgno Achillesa – najczęstsze urazy

W ostatnim czasie obserwuje się bardzo duży przyrost urazów i kontuzji ścięgna Achillesa. Lekarze tłumaczą to wzrostem zainteresowania aktywnością fizyczną przez osoby w podeszłym wieku, których narząd ruchu nie posiada już takiej wytrzymałości na różnego rodzaju uszkodzenia. Wśród osób młodych, uprawiających sport wyczynowo lub sporadycznie podejmujących wysiłek przyczyny urazów ścięgna Achillesa są nieco inne. Otóż wymienia się tutaj złe przygotowanie w postaci nieodpowiednio skonstruowanej, zbyt krótkiej rozgrzewki lub nawet jej braku. Pojawiający się wówczas ból ścięgna Achillesa może być jedną z niepokojących oznak, która w przyszłości może zaowocować poważnym uszkodzeniem. Równie groźne mogą okazać się powtarzalne mikrourazy (zerwany Achilles także może być ich rezultatem). Ich nawarstwianie doprowadza do nadwyrężenia, zapalenia ścięgna Achillesa. 

Zbyt obciążające treningi oraz brak dostatecznej regeneracji mogą spowodować naderwanie lub nawet całkowite zerwanie ścięgna Achillesa. Czynnikiem sprzyjającym takim urazom mogą być także wady budowy stóp, niewłaściwie dobrane buty, otyłość, nadwaga, choroby o podłożu zwyrodnieniowym oraz inne, ogólnoustrojowe problemy, które wpływają destrukcyjnie na strukturę ścięgna. Na skutek długotrwałego unieruchomienia, chorób czy akinezji mogą wystąpić przykurcze. Utrudniona jest wówczas fizjologiczna i ergonomiczna forma lokomocji (pacjenci chodzą na palcach). Ścięgno Achillesa jest wówczas skrócone. 

Ścięgno Achillesa – zapobieganie urazom ścięgna Achillesa

Jeśli tylko zaczynamy dostrzegać niepokojące objawy (symptomy zapalenia Achillesa, ból Achillesa, zgrubienie na ścięgnie, ból ścięgna w stopie, ból pięty, ból nad piętą z tyłu), to należy niezwłocznie przerwać wykonywaną aktywność i udać się do specjalisty. Takie wstrzymanie się od uprawiania sportu, odpoczynek, może okazać się bardzo pomocne w zwalczaniu objawów, zapobieganiu większym uszkodzeniom oraz sprzyjać procesowi regeneracji. Jest to szczególnie ważne w przypadku podejrzenia naciągniętego ścięgna Achillesa czy objawów zapalenia ścięgna w stopie. 

Chcąc skutecznie zapobiegać kontuzjom, bardzo ważna jest też redukcja masy ciała, odpowiednio zbilansowana dieta bogata w składniki odżywcze i mineralne. Istotne jest właściwe planowanie obciążeń treningowych, ustalanie dni poświęconych na przerwę, w trakcie której następuje regeneracja organizmu. Rozsądne jest niepomijanie rozgrzewki, właściwy czas jej trwania, co spowoduje dobre przygotowanie mięśni i innych struktur do przyjmowania dynamicznych obciążeń. Za profilaktykę można uznać także dobieranie wygodnego obuwia. 

Ścięgno Achillesa – fizjoterapia

Stosowanie zimnych okładów z woreczków z lodem, kompresów czy polewania wodą jest jednym z podstawowych sposobów podpowiadających, jak leczyć zapalenie ścięgna Achillesa. Bolące ścięgno, zapalenie ścięgna stopy (zapalenie przyczepu ścięgna Achillesa) może także wymagać zastosowania leków na ból mięśni i stawów. Ulgę przynoszą wówczas maści chłodzące oraz środki przeciwbólowe i przeciwzapalne w formie doustnej. Część z nich jest dostępna bez recepty. 

Zerwane ścięgno Achillesa wymaga natomiast operacji. Jego rekonstrukcja jest niezbędna do przywrócenia warunków prawidłowej biomechaniki stopy (umożliwienie harmonijnej pracy mięśnia trójgłowego łydki, oczyszczanie przyczepu ścięgna Achillesa). 

Leczenie ścięgna Achillesa jest procesem długim i skomplikowanym. Dlatego tak ważne jest zmniejszanie czynników ryzyka wystąpienia kontuzji Achillesa. Może to pozwolić na niemal całkowite wyeliminowanie urazów, takich jak naderwanie czy nadciągnięcie. Co więcej wysoce prawdopodobne, że unikniemy w ten sposób leczenia w postaci operacji ścięgna Achillesa.