Pęknięcie krocza podczas porodu – czynniki ryzyka, zapobieganie, powikłania. Jak pielęgnować pęknięte krocze po porodzie?

Pęknięcie krocza to według definicji uszkodzenie części miękkich krocza podczas porodu. Dochodzi do pęknięcia skóry i mięśni krocza oraz mięśni dna miednicy. Dodatkowo następuje rozdarcie ścian pochwy, dlatego w fachowej literaturze spotykamy czasami określenie „pęknięcie krocza i pochwy”. 

Pęknięcie krocza w czasie porodu – czynniki ryzyka, kiedy najczęściej występuje 

W Polsce pęknięcie krocza występuje stosunkowo rzadko, ponieważ bardzo często krocze jest profilaktycznie nacinane. Nacięcie zazwyczaj wykonuje się pośrodkowo-bocznie. Z badań wynika, że do pęknięcia krocza I stopnia doszło u 29% pacjentek rodzących naturalnie, II stopnia u 3%, a III stopnia u 0,4%. Zupełnie inaczej wyglądają dane np. z Wielkiej Brytanii, gdzie znacznie rzadziej stosuje się profilaktyczne nacięcie krocza lub wykonuje się nacięcie dośrodkowe (w kierunku odbytu). Aż u 80% rodzących kobiet występuje uraz pochwy i krocza, z czego 60–70% wymaga zaopatrzenia chirurgicznego. 

Czynniki ryzyka dzieli się na:  

• matczyne: pierwszy poród oraz poród w późnym wieku,  
• płodowe: duża masa urodzeniowa oraz nieprawidłowe ułożenie lub ustawienie główki w czasie porodu, 
• związane z samym porodem: porody zabiegowe (kleszczowy lub przy użyciu próżnociągu położniczego), stosowanie oksytocyny, ucisk na dno miednicy w II okresie porodu (tzw. manewr Kristellera), przedłużony czas porodu oraz znieczulenie zewnątrzoponowe przy porodzie. 

Pęknięcie krocza w czasie porodu – zapobieganie 

Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników rekomenduje kilka sposobów postępowania w celu zmniejszenia ryzyka okołoporodowego pęknięcia krocza. Po pierwsze odstąpienie od rutynowego nacięcia krocza, a w przypadkach uzasadnionych stosowanie nacięcia pośrodkowo-bocznego. Po drugie zaleca masaż krocza – zarówno przedporodowy, jak i okołoporodowy, ćwiczenia mięśni dna miednicy w czasie ciąży oraz używanie żelu zmniejszającego siłę tarcia wewnątrz kanału rodnego podczas porodu.

Wskazania do nacięcia krocza 

W większości europejskich krajów zaleca się nacięcie krocza wyłącznie w przypadku zagrożenia zdrowia dziecka (w tym wcześniactwo). Jednakże do niedawna wskazaniem do nacięcia krocza były: zagrażające pęknięcie krocza (blednięcie skóry krocza), duży płód, ostry kąt podłonowy i poród zabiegowy. 

Pęknięcie krocza w czasie porodu – klasyfikacja 

Wyróżnia się 4 stopnie pęknięcia krocza w czasie porodu: 

• I stopień – gdy dochodzi do krótkiego pęknięcia pochwy oraz do powierzchownego pęknięcia krocza przy zachowanej ciągłości jego mięśni; 
• II stopień – pęknięcie, które dochodzi do mięśni zwieracza odbytu, nie uszkadzając ich; 
• III stopień – inaczej całkowite pęknięcie krocza oraz zwieracza odbytu; wyróżnia się trzy podtypy pęknięcia krocza III stopnia: 

III a – rozerwanie mniej niż 50% mięśnia zwieracza odbytu zewnętrznego, 

III b – rozerwanie ponad 50% mięśnia zwieracza zewnętrznego odbytu, 

III c – rozerwanie mięśnia zwieracza odbytu zewnętrznego i wewnętrznego.

• IV stopień – występuje wtedy, gdy pęknięcie obejmuje również błonę śluzową odbytnicy. 

Pęknięcie krocza w czasie porodu – powikłania 

Poważnym powikłaniem pęknięcia krocza podczas porodu jest uszkodzenie mięśni zwieracza odbytu, co w skrajnych przypadkach może powodować nietrzymanie stolca i w następstwie wymagać wielu operacji naprawczych, nie zawsze gwarantujących pełne wyleczenie. Ponadto dochodzi do upośledzenia funkcji mięśni dna miednicy, co w długoterminowej konsekwencji może skutkować obniżeniem i wypadaniem narządu rodnego.

Przy nieprawidłowym zaopatrzeniu pękniętego krocza może dojść do bolesności krocza i pochwy w czasie stosunku. Rzadkim powikłaniem jest endometrioza w bliźnie po pęknięciu bądź nacięciu krocza. Co więcej nieprawidłowa pielęgnacja rany krocza może prowadzić do zakażenia, które znacznie utrudnia gojenie – w skrajnych przypadkach może dojść do martwicy tkanek krocza. Należy wtedy w sposób chirurgiczny opracować ranę i zszyć ją ponownie. 

Pęknięcie krocza w czasie porodu – leczenie i pielęgnacja 

Leczeniem pękniętego krocza jest jego chirurgiczne zszycie. Pęknięcia krocza I i II stopnia zwykle zaopatruje położna, natomiast leczenie pęknięcia krocza III i IV stopnia to poważna operacja, którą wykonuje lekarz. 

Pielęgnacja pękniętego krocza po porodzie polega przede wszystkim na zachowaniu higieny. Należy dokładnie myć okolice intymne po każdej wizycie w toalecie i wycierać je jednorazowymi ręcznikami papierowymi. Krocze powinno być cały czas suche. Warto korzystać z płynów do higieny intymnej dla kobiet po porodzie.

W przypadku wystąpienia zaczerwienienia bądź innych niepokojących objawów należy skontaktować się z lekarzem ginekologiem-położnikiem. W przypadku pęknięcia krocza III i IV stopnia zalecane jest stosowanie doustnego antybiotyku w celu niedopuszczenia do zakażenia rany. 

Ile trwa gojenie się rany po pęknięciu krocza?

Jeżeli nie występują powikłania, prawidłowo zszyte pęknięcie krocza goi się 2–3 tygodnie, jednak dyskomfort może utrzymywać się przez kilka miesięcy. 

Pęknięcie czy nacięcie krocza w czasie porodu – co jest lepsze? 

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. Światowa Organizacja Zdrowia nie zaleca rutynowego nacinania krocza, ponieważ zabieg może skutkować pęknięciem krocza III i IV stopnia (dotyczy nacięcia pośrodkowego), wzrostem utraty krwi, infekcjami, dłuższym i silniejszym bólem poporodowym.

Wielu lekarzy jest zdania, że rodząca powinna wyrazić świadomą zgodę na ewentualne nacięcie krocza, ale decyzję o jego wykonaniu ostatecznie powinna podjąć położna bądź lekarz prowadzący poród (w momencie wystąpienia np. zwalniania tętna płodu w II okresie porodu). 

Pęknięcie krocza a kolejna ciąża  

Według najnowszych rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników u kobiety, u której w wywiadzie stwierdzono jednocześnie cięcie cesarskie oraz poród naturalny z pęknięciem krocza III lub IV stopnia, należy rozważyć wykonanie cięcia cesarskiego, aby uniknąć ponownego rozległego pęknięcia krocza.

Odszkodowanie za pękniecie krocza  

Zgodnie z art. 156. § 1. Kodeksu karnego, kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci: 

• pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia, 
• innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała,  

podlega karze pozbawienia wolności od roku do 10 lat.