Przepuklina przełyku – przyczyny, objawy i leczenie przepukliny rozworu przełykowego

Przepuklina rozworu przełykowego to stan, w którym górna część żołądka przedostaje się do klatki piersiowej. Czasami jest to przyczyna przewlekłej zgagi, a w niektórych przypadkach – nie daje żadnych objawów i jest diagnozowana przypadkowo, np. w rutynowym zdjęciu RTG klatki piersiowej. W zależności m.in. od stopnia zaawansowania stosuje się leczenie farmakologiczne lub chirurgiczne. 

Przepuklina rozworu przełykowego – co to takiego? 

Przepuklina rozworu przełykowego polega na tym, że część żołądka, a w najcięższych przypadkach nawet cały żołądek, znajduje się w klatce piersiowej. W uproszczeniu: klatka piersiowa jest oddzielona od jamy brzusznej przeponą – mięśniem biorącym udział w wentylacji płuc. Przepona posiada otwory, przez które przechodzą duże naczynia krwionośne oraz właśnie przełyk. Prawidłowo przechodzi on przez rozwór przełykowy do jamy brzusznej, gdzie łączy się z żołądkiem. W pewnych przypadkach może dojść do przemieszczenia żołądka do klatki piersiowej.

Wyróżnia się kilka rodzajów przepukliny rozworu przełykowego: 

• wślizgową, 
• okołoprzełykową, 
• mieszaną, 
• pourazową, 
• wrodzony krótki przełyk. 

Zdecydowaną większość przypadków stanowi przepuklina wślizgowa. Polega ona na swobodnym poruszaniu się przełyku w rozworze przełykowym i przemieszczeniu do klatki piersiowej wpustu żołądka – części bezpośrednio połączonej z przełykiem. Wówczas przyjmowane pokarmy dostają się do przemieszczonego fragmentu, ale utrudniony jest ich pasaż do dalszej części żołądka. Powoduje to występowanie charakterystycznych objawów. 

Przyczyny przepukliny przełyku 

Na powstanie przepukliny rozworu przełykowego ma wpływ kilka czynników. Jednym z nich jest zwiększone ciśnienie wewnątrz jamy brzusznej. Dlatego też czynnikami ryzyka przepukliny przełyku są otyłość oraz dźwiganie ciężkich przedmiotów.

Przyczyną przepukliny rozworu przełykowego jest też osłabienie mięśni przepony. Może do tego dojść wskutek urazu, po zabiegach chirurgicznych, po zabiegach wewnątrznaczyniowych (np. krioablacja migotania przedsionków), a także w wyniku udaru mózgu. Osłabienie przepony może dotyczyć także osób starszych i wyniszczonych. Powiększony rozwór przełykowy i przemieszczenie żołądka mogą być także wadą wrodzoną. W niektórych przypadkach nie da się określić jednoznacznej przyczyny. 

Przepuklina rozworu przełykowego – objawy 

Objawy typowe dla najczęstszej postaci przepukliny rozworu przełykowego, czyli przepukliny wślizgowej, wynikają z zarzucania treści żołądkowej do przełyku. Powoduje to objawy, takie jak zgaga, cofanie się spożytych pokarmów i napojów do gardła, ból w klatce piersiowej. Mogą wystąpić również trudności w przełykaniu i duszności.

Przepuklina okołoprzełykowa może przebiegać bezobjawowo, ale częściej prowadzi do powstawania groźnych powikłań. Wynikają one głównie z zaburzeń ukrwienia powodowanych uciskiem. Może dojść do zapalenia zawartości przepukliny, zaburzeń rytmu serca i wrzodów żołądka. Te ostatnie objawiają się silnym bólem i krwawieniem pod postacią krwistych wymiotów lub smolistych stolców. 

Diagnostyka i leczenie przepukliny przełyku 

W diagnostyce przepukliny rozworu przełykowego wykorzystuje się kilka badań. Duża przepuklina może być widoczna w rutynowym zdjęciu RTG klatki piersiowej. Jednak zalecane jest wykonanie zdjęcia RTG górnego odcinka przewodu pokarmowego z kontrastem. Badanie wykonuje się po doustnym podaniu środka kontrastowego. Jest ono przeprowadzane w pozycji Trendelenburga, tzn. na leżąco, z głową, klatką piersiową i tułowiem pochylonymi poniżej poziomu nóg.

Rozpoznanie przepukliny rozworu przełykowego można także postawić na podstawie gastroskopii. Daje ona więcej informacji niż badanie radiologiczne. Podczas gastroskopii można uwidocznić ewentualne nadżerki przełyku, wrzody żołądka, zapalenie błony śluzowej żołądka. Możliwe jest także pobranie wycinków do badania histopatologicznego i przeprowadzenie szybkiego testu na obecność H. pylori.

Diagnostykę przepukliny rozworu przełykowego można przeprowadzić zarówno ambulatoryjnie, jak i podczas pobytu w szpitalu. 

Leczenie farmakologiczne w przepuklinie rozworu przełykowego jest podobne jak w przypadku choroby refluksowej. Ma ono na celu uśmierzenie objawów i zapobieganie uszkodzeniom błony śluzowej przełyku, które w skrajnych przypadkach prowadzą do rozwoju nowotworu. Stosuje się leki z grupy inhibitorów pompy protonowej (IPP), np. pantoprazol, omeprazol, esomeprazol. Lekami drugiego rzutu są blokery receptora histaminowego H₂, np. ranitydyna.

Zabieg wykonywany w przepuklinie przełykowej to fundoplikacja. Polega ona na wykonaniu plastyki żołądka w taki sposób, aby uniemożliwić jego przejście przez rozwór przełykowy. Najczęściej stosuje się laparoskopową fundoplikację metodą Nissena. Preferowane jest wykonywanie zabiegów laparoskopowych. Wiążą się one z krótszą rekonwalescencją i są mniej obciążające dla pacjenta niż klasyczne zabiegi chirurgiczne. 

Jak zapobiegać przepuklinie rozworu przełykowego? 

Istnieje natomiast kilka sposobów na zapobieganie występowaniu objawów przepukliny rozworu przełykowego. Powinny być stosowane przez każdego chorego jako dodatek do leczenia farmakologicznego. Modyfikacje stylu życia obejmują przede wszystkim dietę. Zalecana jest dieta podobna jak w przypadku choroby refluksowej. Należy ograniczyć spożywanie tłustych, ciężkostrawnych potraw, sosu pomidorowego, ostrych przypraw, cebuli, czosnku, cytrusów, alkoholu i mocnej kawy oraz mięty. Można natomiast jeść jasne pieczywo, większość warzyw i owoców (z wyj. wyżej wymienionych), chudy nabiał i mięso.

Zalecenia obejmują też sposób przyjmowania pożywienia. Należy spożywać kilka posiłków w małych porcjach, z czego ostatni posiłek najpóźniej 2-3 godziny przed snem. Niewskazane jest odpoczywanie w pozycji leżącej oraz wysiłek fizyczny bezpośrednio po jedzeniu. W zmniejszeniu nasilenia objawów mogą pomóc także niektóre leki ziołowe. Pewne zastosowanie mogą mieć np. preparaty z ziela glistnika, prawoślazu lekarskiego czy rumianku.