Toksokaroza – przyczyny, objawy, badania, leczenie i zapobieganie

Toksokaroza jest to pasożytnicza choroba wywołana przez glistę psią lub kocią. Do zakażenia dochodzi poprzez spożycie nieumytych owoców i warzyw zanieczyszczonych ziemią z jajami toksokary. Toksokaroza często przebiega bezobjawowo lub stwierdza się niecharakterystyczne objawy – ból brzucha, głowy, gorączka, zaburzenia widzenia, kaszel i duszność.  

Toksokaroza – co to za choroba?  

Toksokaroza jest chorobą pasożytniczą wywołaną przez nicienie Toxocara canis (glista psia) lub Toxocara cati (glista kocia). Formy inwazyjne znajdują się w glebie zanieczyszczonej odchodami zwierzęcymi.  Do zakażenia dochodzi przez spożycie zabrudzonych ziemią owoców i warzyw lub jedzenie niemytymi rękami.  

Toksokaroza częściej występuje u dzieci niż u dorosłych, a zakażona osoba nie jest zakaźna dla innych. Objawy choroby po przypadkowym spożyciu jaj pasożyta rozwijają się od kilku dni do nawet kilku lat.  

Postaci toksokarozy  

Wyróżniamy następujące rodzaje toksokarozy: 

• postać układowa – nazywana także zespołem larwy wędrującej trzewnej; objawia się gorączką, bólami brzucha, brakiem apetytu, bólem mięśni i stawów, wysypkami skórnymi, powiększeniem wątroby i śledziony, podwyższonym poziomem eozynofilii w morfologii krwi oraz objawami z układu oddechowego takimi jak suchy kaszel oraz duszność. W tej postaci choroby dochodzi do przemieszczania się pasożyta w organizmie do różnych narządów takich jak płuca, jelita, mięśnie, mózg lub oko.  
• postać zlokalizowana – dotyczy narządu wzroku i układu nerwowego; dochodzi do niej poprzez dostanie się do oka lub mózgu postaci larwalnej i zasiedleniu się tam pasożyta. Objawami toksokarozy ocznej jest osłabienie wzroku, nagłe wystąpienie zeza, objaw leukokorii (biały odblask siatkówki w oku). Natomiast w przypadku zajęcia mózgu dominują objawy neurologiczne takie jak np. zmiana zachowania, napady padaczkowe, ból i zawroty głowy.  
• postać ukryta – objawia się niecharakterystycznymi objawami takimi jak zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc, nawracająca lub przewlekła pokrzywka, astma oskrzelowa, powiększenie węzłów chłonnych lub zapalenie mięśni i stawów. Rozpoznanie zazwyczaj stawia się na podstawie ustąpienia objawów po zastosowaniu leków przeciwpasożytniczych. 
• postać bezobjawowa – często rozpoznaje się przypadkowo po uzyskaniu dodatniego wyniku badania w kierunku zakażenia toksokarą u osoby z rodziny. Postaci larwalne toksokary mają zdolność do przebywania w postaci uśpionej i aktywacji w sprzyjających warunkach.  

Kiedy można się zarazić toksokarozą?  

Dojrzałe postaci toksokary żyją w przewodzie pokarmowym zakażonych psów, lisów i kotów i składają duże ilości jaj, które są wydalane z kałem zwierząt. Po około 21 dniach przebywania w glebie w jajach tworzy się larwa, która jest zdolna do zakażenia po przedostaniu się do przewodu pokarmowego człowieka. Jaja toksokary są zdolne do zachowywania inwazyjności nawet przez kilka lat.  

Do zakażenia u człowieka dochodzi poprzez przypadkowe spożycie inwazyjnych jaj glisty znajdujących się na niedomytych warzywach lub owocach, lub poprzez jedzenie brudnymi rękami. Toksokarozą można zarazić się także poprzez bezpośredni kontakt z zarażonym psem lub kotem, gdyż wydalone jaja mogą przebywać w sierści zwierząt. 

Po połknięciu jaja w formie inwazyjnej, w jelicie dochodzi do uwolnienia larwy, która następnie wraz z krwią przedostaje się do wątroby. Część larw z wątroby wędruje do płuc, mózgu, oka lub mięśni. Obecność larw toksokary we krwi i narządach powoduje powstanie reakcji zapalnej i produkcję przeciwciał, które potwierdzają zakażenie. 

Objawy toksokarozy  

Do najczęstszych objawów zakażenia glistą psią lub kocią należą: 

• objawy z przewodu pokarmowego – bóle brzucha, brak apetytu, spadek masy ciała, powiększenie wątroby i śledziony,  
• symptomy z układu oddechowego – kaszel, duszność, 
• gorączka lub stany podgorączkowe, 
• wysypki skórne, 
• ból głowy, zaburzenia widzenia, zez, zaczerwienienie i ból oka, drgawki, 
• zmiana zachowania,  
• bóle mięśni i stawów, 
• powiększenie węzłów chłonnych, 
• nasilenie objawów atopowego zapalenia skóry, astmy oskrzelowej.  

Diagnostyka i leczenie toksokarozy  

Zmianami, które można zaobserwować w przypadku zakażenia glistą psia lub kocią, są: zwiększona liczba białych krwinek i eozynofilii w morfologii krwi z rozmazem, wzrost liczby immunoglobulin w klasie E (IgE). Zdarza się, że poza wymienionymi powyżej odchyleniami stwierdza się niedokrwiostość, wzrost aktywności enzymów wątrobowych (ALT, AST). W badaniu ultrasonograficzny jamy brzusznej można stwierdzić powiększenie wątroby i śledziony.  

Rozpoznanie zakażenia glistą psią lub kocią stawia się na podstawie stwierdzenia swoistych przeciwciał IgG lub IgE w surowicy krwi, dodatniego wywiadu epidemiologicznego (kontakt z nieodrobaczanymi zwierzętami, spożywanie niemytych warzyw i owoców), stwierdzeniu eozynofilii we krwi lub obecności charakterystycznych objawów.  

W leczeniu zakażenia toksokarą stosuje się m.in. albendazol przez 5-10 dni, natomiast w przypadku toksokarozy ocznej, oprócz albendazolu, stosuje się glikokortykosteroidy i czasem leczenie zabiegowe.  

Jak zapobiegać toksokarozie?  

W profilaktyce zakażenia toksokarą należy stosować się do następujących zaleceń: 

• dokładne mycie warzyw i owoców przed spożyciem, 
• mycie rąk przed jedzeniem, 
• regularne odrobaczanie psów i kotów, 
• ochrona piaskownic przed zanieczyszczeniami odchodami zwierząt, 
• zakładanie rękawic ochronnych do pracy w ogrodzie, 
• sprzątanie odchodów zwierząt.