Sączenie wód płodowych – przyczyny, objawy i postępowanie w przypadku wycieku wód płodowych

Wody płodowe zapewniają odpowiednie środowisko do prawidłowego rozwoju płodu. Płyn owodniowy umożliwia swobodne ruchy dziecka oraz amortyzuje i zabezpiecza go przed bodźcami zewnętrznymi (m.in. hasałem, zmianami temperatury czy urazami mechanicznymi). Dlatego wyciek wód płodowych jest stanem, który zagraża życiu płodu – wówczas, niezależnie od etapu ciąży, kobieta powinna jak najszybciej zgłosić się do szpitala. Co może spowodować przedwczesne pęknięcie błon płodowych?

Wody płodowe odgrywają bardzo ważną rolę w czasie ciąży. Pełnią funkcję termostatu i amortyzatora, a do tego biorą udział w żywieniu rozwijającego się płodu. Zdarza się jednak, że dochodzi do nieprawidłowego odpływania wód płodowych.  

Czym są wody płodowe? 

Wody płodowe, inaczej nazywane płynem owodniowym, to płyny ograniczone przez błony płodowe. Ich główną funkcją jest stworzenie odpowiedniego środowiska dla prawidłowego rozwoju płodu. Dzięki temu, że płód „pływa” w wodach płodowych, może wykonywać swobodne ruchy, które warunkują prawidłowy rozwój mięśni i wzrost płodu. Poprzez połykanie płynu owodniowego od około 11. tygodnia, a następnie wydalanie go z moczem, rozwijają się jego układy: pokarmowy, moczowy i oddechowy. Płyn owodniowy jest również skutecznym amortyzatorem i zabezpieczeniem przed silnymi bodźcami ze środowiska. Ponadto obecność wód płodowych chroni dziecko przed uciskiem pępowiny. O tym, jak zmienia się dziecko w okresie ciąży przeczytasz w kalendarzu ciążowym. 

Właściwości biochemiczne płynu owodniowego zmieniają się w trakcie trwania ciąży – zmniejsza się stężenie jonów sodowych, wapniowych, magnezowych i chlorkowych, natomiast wzrasta stężenie jonów potasu. W wodach płodowych znajdują się białka, lipidy, hormony, glukoza, enzymy i witaminy. 

Sączenie się wód płodowych przed rozpoczęciem akcji porodowej zgodnie z definicją medyczną nazywane jest przedwczesnym pęknięciem błon płodowych (ang. premature rupture of membranes, PROM). Jeżeli do odpływania wód dojdzie przed 37. tygodniem ciąży, mówi się o przedwczesnym pęknięciu błon płodowych przed terminem (ang. preterm premature rupture of membranes, preterm, PROM lub PPROM). Wody płodowe sączą się, jeśli otwór w pęcherzu płodowym jest mały, znajduje się daleko od ujścia wewnętrznego szyjki macicy albo gdy szyjka macicy jest szczelnie zamknięta. Gwałtowne odpłynięcie wód płodowych zazwyczaj występuje dopiero przy rozwartym kanale szyjki macicy. 

Sączenie wód płodowych – przyczyny 

Przyczyny przedwczesnego odpływania płynu owodniowego nie są w pełni poznane. Wytrzymałość błon płodowych, czyli, obrazowo mówiąc, worka, w którym znajduje się płyn owodniowy, maleje wraz z czasem trwania ciąży, ze względu na jego fizyczne rozciąganie. 

We wczesnej ciąży odpłynięcie wód płodowych może być powikłaniem inwazyjnych badań płodu, takich jak amniopunkcja czy biopsja kosmówki. 

Sączenie wód płodowych – objawy. Test na sączenie wód płodowych 

Rozpoznanie odpłynięcia wód płodowych w większości przypadków można oprzeć na wywiadzie lekarskim. Ciężarna określa problem zwykle jako odpływanie wodnistego, jasnego płynu z dróg rodnych. Czasem jednak może się okazać, że nie mamy do czynienia z wodami płodowymi, a np. z niekontrolowanym oddaniem moczu, obfitymi upławami czy zwiększonym wydzielaniem śluzu szyjkowego. Jeżeli istnieją wątpliwości diagnostyczne, należy wykonać test biochemiczny, obserwować podpaski i wykonać badanie ultrasonograficzne oceniające ilość płynu owodniowego (ang. amniotic fluid index, AFI) – jeżeli sączenie jest bardzo subtelne, ilość płynu owodniowego może pozostawać w normie. 

Najprostszą metodą chemiczną diagnostyki przedwczesnego pęknięcia błon płodowych jest sprawdzenie pH treści pochwy. Fizjologiczna flora pochwy ma odczyn kwaśny. Jeśli zmienia się on na zasadowy, można przypuszczać, że dochodzi do odpływania wód płodowych (wody płodowe mają odczyn zasadowy). Na tej zasadzie działają dostępne w aptece bez recepty specjalne podpaski lub wkładki, które zmieniają barwę, jeśli doszło do wycieku wód płodowych. Należy pamiętać, że zmiana odczynu może być też spowodowana innymi czynnikami niż odpływanie wód płodowych, np. infekcjami grzybiczymi. 

Bardziej zaawansowana metoda chemiczna to testy wykrywające w wymazie ze ścian pochwy specyficzne białka, które występują w wodach płodowych – efektywność tej metody ocenia się na około 90%. Jest to metoda czulsza niż metoda oparta na badaniu pH. Obydwie wyżej wymienione metody wykrywają już bardzo małe ilości wyciekających wód płodowych. 

Sączenie wód płodowych – co robić w przypadku wycieku wód płodowych? 

Postępowanie medyczne zależy od wieku ciążowego. Jeżeli do przedwczesnego pęknięcia błon płodowych dojdzie przed ukończeniem 34. tygodnia, lekarze zwykle stosują postępowanie wyczekujące, monitorując szczegółowo stan matki i płodu (w szczególności wykładniki stanu zapalnego). Ciężarna powinna dostać antybiotyki, aby zminimalizować ryzyko infekcji wewnątrzmacicznej płodu. 

W ciąży trwającej co najmniej 37. tygodni można rozważyć indukcję porodu – jest to różnego rodzaju działanie mające na celu rozpoczęcie akcji porodowej. Jeśli pęknięcie błon płodowych nastąpiło po ukończonym 34. tygodniu, wskazane jest zakończenie ciąży (droga porodu zależy od gotowości do porodu szyjki macicy oraz od czynności skurczowej lub jej braku). 

Należy pamiętać, że w każdym z wyżej wymienionych przypadków ostateczna decyzja dotycząca postępowania oraz ewentualnego wyboru drogi porodu należy do lekarza prowadzącego pacjentkę.