Rehabilitacja i ćwiczenia w domu mięśnia nadgrzbietowego

Mięsień nadgrzebieniowy – budowa anatomiczna. Funkcje mięśnia nadgrzebieniowego

Mięsień nadgrzebieniowy (łac. musculus supraspinatus) znajduje się pod mięśniem czworobocznym, ma płaski, podłużny kształt. Proksymalny przyczep zlokalizowany jest w dole nadgrzebieniowym – strukturze anatomicznej łopatki. Z drugiej strony mięsień nadgrzebieniowy przytwierdzony jest do guzka większego kości ramiennej, jest łatwy do palpacji – na przedniej części głowy kości ramiennej oraz torebki stawu ramiennego (zgodnie z anatomią mięśni ramienia). Musculus supraspinatus, wspólnie z mięśniem naramiennym, odpowiada za ruch odwiedzenia ramienia, jego rotację zewnętrzną oraz napinanie torebki stawu ramiennego. 

Mięsień nadgrzebieniowy – przyczyny uszkodzenia 

Uszkodzenie mięśnia nadgrzebieniowego jest jednym z elementów patologii klinicznej określanej jako uszkodzenie stożka rotatorów. W wyniku pozornie niegroźnych urazów oraz przeciążeń może dochodzić do stanu zapalnego w obrębie ścięgien mięśni tworzących pierścień rotatorów. Taki stan utrzymujący się długoterminowo powoduje przewlekłą tendinopatię ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego aż do stanów zwyrodnieniowych. 

Kontuzje i urazy mięśnia nadgrzebieniowego stanowią bardzo poważną, częstą przyczynę bólu barku, potrafią zaburzyć jego funkcjonowanie na długi czas. Wyjątkowo często przy takich wypadkach dochodzi do uszkodzenia ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego poprzez naderwanie ścięgna barku lub jego zerwanie. Ma to związek z jego olbrzymią podatnością na siły kompresyjne wytwarzane podczas urazu. Zła technika podczas uprawiania sportów lekkoatletycznych, nieprawidłowa postawa ciała również predysponują do uszkodzeń mięśnia nadgrzebieniowego. Może to wykazywać związek z rodzajem uprawianego sportu, w którym wymagana jest duża częstotliwość ruchów mięśni barku. Ma to miejsce na przykład w grze w tenisa ziemnego, pływaniu, pchnięciu kulą, rzucie oszczepem, młotem czy grze w golfa. Także dysfunkcje i uszkodzenia kaletki podbarkowej w postaci zapalenia, będące syndromem zespołu ciasnoty podbarkowej, mogą ograniczać ukrwienie, osłabiając w ten sposób struktury ścięgniste i końcowo doprowadzając do zerwania ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego. 

Mięsień nadgrzebieniowy – objawy

Bardzo charakterystyczne wśród objawów zerwania ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego jest:

• ból ramienia pojawiający się w nocy, szczególnie podczas spania na określonym boku,
• słyszalne i niejednokrotnie wyczuwalne krepitacje i przeskakiwania w stawie,
• znaczne obniżenie siły mięśniowej,
• mocno zmniejszony prawidłowy zakres ruchomości,
• tkliwość palpacyjna mięśnia nadgrzebieniowego i okolicznych struktur barku.

Wymienione objawy mogą występować ze zmiennym nasileniem. 

Mięsień nadgrzebieniowy – diagnostyka

Diagnostyka opiera się zebraniu dokładnego wywiadu oraz na badaniu fizykalnym. Dokonując oceny, należy wykonać palpację najważniejszych struktur anatomicznych, ocenić siłę mięśniową oraz możliwości ruchowe. Testami klinicznymi stożka rotatorów wykorzystywanymi przez lekarzy i fizjoterapeutów są: test Neera, test mięśnia podłopatkowego, test bolesnego łuku oraz najbardziej znany – test Jobe’a (test mięśnia nadgrzebieniowego). Jeśli pacjent nie jest w stanie utrzymać odwiedzenia ramienia przeciwko oporowi, to podejrzewa się dodatni wynik testu Jobe’a i uszkodzenie mięśnia.

Rentgenodiagnostyka powinna obowiązywać w przypadku wszystkich pacjentów z chronicznymi bólami barku. Ultrasonografię natomiast wykorzystuje się, aby uwidocznić ewentualne zmiany w ścięgnach mięśni tworzących stożek rotatorów, a w tym przypadku – w przyczepach mięśnia naramiennego. Obrazowanie za pomocą rezonansu magnetycznego jest przydatne do oceny ogólnego stopnia zaawansowania patologii uszkodzeń ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego barku, ścięgna mięśnia podgrzebieniowego oraz pozostałych struktur miękkotkankowych. 

Mięsień nadgrzebieniowy – leczenie

Operacyjne leczenie zerwania ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego jest stosowane w sytuacji nieskuteczności postępowania zachowawczego oraz u osób powyżej 60. roku życia. Popularne wówczas jest wykonywanie artroskopii. Polega ona na wprowadzeniu oprzyrządowania niezbędnego do zabiegu poprzez kilka nacięć wykonanych na skórze. Zabieg w znieczuleniu ogólnym polega na likwidacji ewentualnych zrostów, zespoleniu zerwanych ścięgien barku oraz umiejscowieniu ich w pobliżu anatomicznie usytuowanego przyczepu. Procedura trwa kilka godzin i charakteryzuje się małym ryzykiem powikłań. W okresie blisko dwóch miesięcy po zabiegu ważne jest, aby bark pozostawał w odciążeniu. W ten sposób stwarza się warunki do pełnego zrośnięcia ścięgien z kością. Następnie wdrażane są ćwiczenia rehabilitacyjne. 

Stosunkowo rzadko, na podstawie badań obrazowych lekarz może zadecydować o rekonstrukcji zerwanego mięśnia barku. Gdy jednak do tego dojdzie, wówczas stosowanymi metodami mogą być odwrócona endoprotezoplastyka stawu lub artroplastyka interpozycyjna. Polega to na pobraniu fragmentów ścięgien z innych okolic ciała, aby móc dokonać rekonstrukcji. Pełen powrót do formy może trwać nawet rok.

Mięsień nadgrzebieniowy – rehabilitacja. Przykładowe ćwiczenia

Rehabilitacja uszkodzenia ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego polega przede wszystkim na ograniczeniu aktywności fizycznej oraz rezygnacji z czynności utrudniających proces gojenia. Stopniowe przywracanie funkcji stawu udaje się osiągnąć, podając dostawowo kortykosteroidy oraz osocze bogatopłytkowe, co pozwala zmniejszać ból oraz proces zapalny. Stopniowo wprowadza się terapię ruchem. Wykorzystywane metody to: terapia powięziowa, mobilizacje, masaż, czy pinoterapia. Bardzo skuteczny może okazać się taping łopatki (Kinesiology Taping, kinesiotaping), gdyż pozwala zmniejszyć dolegliwości oraz odciążyć częściowo bark. Uzupełniająco w przebiegu procesu usprawniania można wykorzystać laseroterapię, elektroterapię oraz pole magnetyczne.

Ćwiczenia można wykonywać z użyciem taśmy Thera-band. Taśmę przytwierdzoną z jednej strony do drabinki, krzesła lub drzwi, chwytamy z drugiej strony ręką. Kończyna górna powinna być ustawiona wzdłuż tułowia, zgięta w łokciu. Pod pachą umieszczamy zrolowany ręcznik lub poduszkę. Następnie wykonując powolny ruch rotacji zewnętrznej w barku, trzymając cały czas ramię przy tułowiu, naprężamy taśmę. Ćwiczenie należy wykonać w 3 seriach po 10 powtórzeń. Można także w pozycji stojącej lub siedzącej, chwycić dwa końce taśmy w obie ręce. Środek taśmy należy przytwierdzić do drabinki. Następnie naciągamy końce taśmy, wykonując ruch ściągania łopatek. Tutaj podobnie jak poprzednio, ćwiczenie wykonujemy w kilku seriach po 8–10 powtórzeń.