Rodzaje nowotworów

Czy rak i nowotwór są tym samym?

Określenie „rak” przeznaczone jest dla tych przypadków, gdzie guz wywodzi się z tkanki nabłonkowej. Oznacza to zawsze zmianę złośliwą. Natomiast nowotwór może być zarówno łagodny, jak i złośliwy. Skąd wziął się „rak”? „Zawdzięczamy” go Hipokratesowi. Zauważył on, że u kobiet chorujących na nowotwór piersi skóra w zaawansowanych stadiach choroby układa się w charakterystyczne bruzdy, przypominające wyglądem kraba.

Jak stwierdza się nowotwór?

Nowotwór stwierdza się wyłącznie na podstawie badania histopatologicznego. Materiał do badania uzyskuje się, wykonując biopsję, czyli pobranie fragmentu tkanki guza lub węzła chłonnego, znajdującego się w pobliżu zmiany nowotworowej. Natomiast na początku diagnostyki można stosować różnego rodzaju badania, np. obrazowe. Tylko w nielicznych przypadkach zaczyna się leczenie nowotworu bez potwierdzenia jego istnienia badaniem histopatologicznym.

Rodzaje nowotworów

Istnieje wiele podziałów nowotworów. Wszystkie zmiany onkologiczne możemy podzielić na łagodne i złośliwe.
Łagodne nowotwory to takie, które nie dają przerzutów do węzłów chłonnych i odległych narządów. Zbudowane są z dobrze zróżnicowanych komórek. Często rosną wolno, są dobrze odgraniczone i możliwe jest ich całkowite usunięcie. Do tej grupy należą m. in. tłuszczaki (zbudowane z tkanki tłuszczowej), włókniaki (z tkanki łącznej) czy oponiaki (guzy ośrodkowego układu nerwowego, umiejscowione w oponach mózgowo-rdzeniowych).

Zmiany złośliwe natomiast charakteryzują się tym, że dają przerzuty do węzłów chłonnych i odległych narządów. Rosną szybko. Zbudowane są z nisko zróżnicowanych komórek. Często nie jest możliwe ich całkowite usunięcie ze względu na nacieki sąsiednich tkanek.

Istnieje jeszcze grupa nowotworów miejscowo złośliwych. Posiadają one cechy zarówno zmian łagodnych, jak i złośliwych. Nie dają przerzutów, ale naciekają i niszczą okoliczne tkanki. Przykładem jest szkliwiak. Nowotwór ten występuje w pobliżu zębów trzonowych. Nie wywołuje przerzutów i rośnie powoli. Natomiast nacieka na sąsiednie tkanki i często daje wznowy po chirurgicznym usunięciu. Zbudowany jest z komórek zdolnych do produkcji szkliwa zwanych ameloblastami.

Inne podziały

• Ze względu na lokalizację i częstość występowania:

Nowotwory mogą rozwinąć się w każdej tkance organizmu. Do najczęstszych nowotworów u kobiet należą rak piersi, płuca i jelita grubego. U mężczyzn są to rak płuca, jelita grubego oraz gruczołu krokowego.
Wśród rzadszych nowotworów można wymienić te zlokalizowane w obrębie głowy i szyi, jak np. rak języka czy nosogardła – rak nosowej części gardła. Około 1% wszystkich nowotworów stanowią mięsaki tkanek miękkich, które mogą wystąpić wszędzie tam, gdzie jest obecna tkanka miękka. Najczęściej są zlokalizowane w obrębie kończyn. Ciekawym i zarazem bardzo rzadkim rodzajem nowotworów są guzy neuroendokrynne. Jest to grupa nowotworów, które zbudowane są z komórek zdolnych do produkcji substancji hormonalnie czynnych. Przykładem jest insulinoma, czyli guz zbudowany z komórek beta w trzustce odpowiedzialnych za produkcję insuliny, w wyniku czego dochodzi do nadmiernej produkcji tego hormonu. W badaniach stwierdza się obniżony poziom cukru. Podstawowym leczeniem tego guza jest zabieg operacyjny. Guz występuje z częstością 1 na 1 000 000 przypadków.

Glukagonoma natomiast to nowotwór wywodzący się z komórek alfa trzustki, produkujący hormon glukagon. Działanie tego hormonu jest przeciwstawne do insuliny, tzn. podwyższa on poziom glukozy we krwi. Nadmierna produkcja glukagonu prowadzi do rozwoju cukrzycy i ciężkich powikłań. Częstość występowania to zaledwie 1 przypadek na 20 milionów na rok.

• Na podstawie stopnia zaawansowania:

Powszechnie stosowaną klasyfikacją jest tzw. klasyfikacja TNM. Według niej określa się wielkość guza pierwotnego, czyli cechę „T”. Obecność przerzutów do węzłów chłonnych to cecha „N”. Występowanie przerzutów odległych to cecha „M”. Następnie chorych przydziela się do czterech stopni zaawansowania. Im wyższy stopień, tym bardziej zaawansowane zmiany i gorsze rokowanie.

• Uwzględniając stopień złośliwości nowotworu:

Występują 4 stopnie złośliwości: 1, 2, 3, 4. Stopień 1 oznacza, że komórki nowotworowe są bardzo dobrze zróżnicowane i wyglądają podobnie do tych prawidłowych. Oznacza to zwykle zmianę łagodną. Im większy stopień złośliwości, tym coraz mniej zróżnicowane są komórki. Guz w 4 stopniu złośliwości ma większą skłonność do szybkiego wzrostu i rozsiewu niż nowotwory z mniejszym stopniem złośliwości histologicznej.

• Ze względu na obecność podtypów biologicznych (molekularnych):

Przykładem jest rak piersi, gdzie ocenia się występowanie receptorów estrogenowych i progesteronowych oraz HER-2. W zależności od obecności bądź nieobecności danych receptorów, pacjentki przydziela się do określonych podtypów biologicznych. Występowanie receptorów estrogenowych i progesteronowych umożliwia zastosowanie leczenia hormonalnego. Obecność receptora HER-2 jest negatywnym czynnikiem prognostycznym, tzn. takim, który pogarsza rokowanie. Jego obecność umożliwia natomiast zastosowanie leków celowanych. Przykładem jest trastuzumab, który hamuje działanie receptora HER-2. Przy braku wszystkich trzech receptorów mówimy o raku potrójnie ujemnym. Ten typ bardzo źle rokuje. W leczeniu stosowana jest głównie chemioterapia.

• Na podstawie występowania określonych mutacji:

Obecność danej mutacji może pomóc w diagnozowaniu i leczeniu nowotworów. W raku płuca niedrobnokomórkowym można ocenić występowanie m.in. mutacji receptora EGFR, czyli naskórkowego czynnika wzrostu. Obecność tej mutacji określa tę grupę chorych mianem EGFR (+). Pozwala to na zastosowanie leczenia ukierunkowanego molekularnie. Stosuje się specjalne leki, które hamują receptor dla EGFR i w rezultacie prowadzą do śmierci komórki nowotworowej.

Jak widać, jest dużo rodzajów nowotworów i ich klasyfikacji. Mają one na celu lepsze diagnozowanie, a w rezultacie leczenie chorych.