Małopłytkowość – objawy. Jak podnieść poziom płytek krwi?

Płytki (inaczej trombocyty) to składniki krwi biorące udział w procesach krzepnięcia. Ich głównym zadaniem jest przyleganie do miejsca, w którym naczynie krwionośne uległo uszkodzeniu i wytworzenie czopu płytkowego. Trombocyty nie są komórkami, lecz okrągłymi lub owalnymi, niezdolnymi do samodzielnego poruszania się fragmentami komórek, produkowanych w szpiku kostnym. Ich prawidłowa liczba we krwi wynosi 150–400 tysięcy/µl, lecz normy mogą nieznacznie różnić się w zależności od laboratorium przeprowadzającego badanie.

Małopłytkowość – co to jest?

Terminem małopłytkowość określa się obniżenie liczby płytek we krwi poniżej 150 tysięcy/µl. Natomiast należy pamiętać, że u części pacjentów liczba trombocytów utrzymująca się w granicach 100 do 150 tysięcy/µl powyżej 6 miesięcy może być wariantem normy i cechą osobniczą.

Małopłytkowość (niski poziom płytek we krwi) – objawy

Główne objawy małopłytkowości to wybroczyny, czyli niewielkie podskórne wylewy krwawe w postaci plamek widocznych na skórze. Wylewy te występują w skupiskach i nierzadko są mylone z wysypką. Można odróżnić oba te wykwity juciśnięciem zmiany. Wybroczyny ani nie bledną, ani nie zmieniają swojej barwy, natomiast wysypka blednie pod wpływem ucisku.

Pierwsze symptomy niskiego poziomu płytek pojawiają się zazwyczaj przy liczbie trombocytów wynoszącej mniej niż 30 tysięcy/µl. Krwawienia skórno-śluzówkowe (w postaci wybroczyn) występują najczęściej w obrębie kończyn, tułowia i błony śluzowej jamy ustnej. Rzadko natomiast pojawiają się na twarzy. Ponadto zauważyć można przedłużone krwawienie z rany (na przykład po urazie lub ekstrakcji zęba u stomatologa), krwawienia z dziąseł podczas szczotkowania zębów i samoistne krwawienia z nosa. Co więcej, kobiety mogą zgłaszać nasilone i/lub przedłużone krwawienia miesiączkowe. W badaniach laboratoryjnych charakterystyczne jest obniżenie liczby płytek oznaczonych symbolem PLT w morfologii krwi obwodowej.

Jakie są rodzaje małopłytkowości?

Wyróżnia się trzy główne przyczyny małopłytkowości, które reprezentowane są przez różne jednostki chorobowe:

1. Zmniejszone wytwarzanie płytek krwi.

W tej grupie znajdują się głównie choroby nabyte oraz czynniki fizyczne i chemiczne prowadzące do upośledzenia wytwarzania trombocytów w szpiku kostnym i w konsekwencji małopłytkowości. Przykładami schorzeń, którym towarzyszy niski poziom płytek są między innymi: aplazja szpiku kostnego, białaczka, napadowa hemoglobinuria nocna oraz niedobór witaminy B12 i kwasu foliowego. Czynnikami wywołującymi małopłytkowość natomiast są  promieniowanie jonizujące, leki cytostatyczne, a także alkoholizm i zatrucie alkoholem etylowym.

2.    Nadmierne usuwanie płytek krwi z krążenia.

Dla tej grupy przyczyn dodatkowym odchyleniem jest zwiększenie objętości płytki (parametr oznaczony symbolem MPV). Trombocyty  nieprawidłowo usuwają się z krążenia w przebiegu następujących chorób:

a.    wrodzonych – w tej grupie znajdują się choroba von Willebranda (typ 2B), małopłytkowość w przebiegu wrodzonych niedoborów odporności oraz rzadki zespół Upshawa i Shulmana,

b.   nabytych autoimmunologicznych – wśród nich wyróżnia się pierwotną i wtórną małopłytkowość immunologiczną (dawniej samoistna plamica małopłytkowa), małopłytkowość noworodków, jak również małopłytkowość występująca po przetoczeniu preparatów krwiopochodnych oraz podaniu heparyny (tzw. HIT, w której zamiast krwawień występuje zakrzepica),

c.    nabytych nieimmunologicznych – w tym mechanizmie niski poziom płytek występuje w zakrzepowej plamicy małopłytkowej, małopłytkowości w ciąży oraz po podłączeniu pacjenta do stacji dializoterapii oraz krążenia pozaustrojowego (np. podczas operacji kardiochirurgicznych).

3.    Nieprawidłowa dystrybucja płytek krwi.

Wynika z nieprawidłowego rozlokowania trombocytów w organizmie, na przykład w chorobach przebiegających z powiększeniem śledziony (hipersplenizmem), w której to płytki zostają zgromadzone i zniszczone (schorzenia wątroby, rzadka choroba Gauchera). Kolejną przyczyną może być tzw. małopłytkowość z rozcieńczenia występująca przez fizjologiczne zwiększenie objętości krwi u kobiet w ciąży. Albo po przetoczeniu znacznej objętości krwinek czerwonych i osocza (w celach ratunkowych u pacjenta po masywnym krwotoku).

Jak sprawdzić poziom płytek krwi?

Podstawowym badaniem wykonywanym w celu sprawdzenia liczby płytek jest morfologia krwi obwodowej. Wynik badania laboratoryjnego przedstawia następujące parametry określające cechy trombocytów, określanych odpowiednimi skrótami:

a.   PLT – liczba płytek krwi,

b.   MPV – średnia objętość płytek krwi – określa jak duże są trombocyty,

c.  PDW – wskaźnik anizocytozy płytek krwi – informuje jaki procent trombocytów odbiega swoją objętością przeciętnej wielkości płytki,

d.   P-LCR – tzw. odsetek dużych płytek.

Bardzo ważne, aby nie interpretować poszczególnych odchyleń indywidualnie, ale w ścisłym oparciu o liczbę płytek (PLT). Gdy pozostałe parametry płytkowe są obniżone lub podwyższone przy prawidłowej liczbie trombocytów, to nie powinno być powodem do niepokoju, gdyż zazwyczaj nie ma znaczenia klinicznego (jest wariantem normy).

Małopłytkowość – leczenie. Jak podnieść poziom płytek krwi?  

Leczenie małopłytkowości zależy ściśle od jej przyczyny oraz poziomu płytek. Terapię przewlekłą wprowadza się zazwyczaj w małopłytkowości objawowej i/lub gdy liczba trombocytów wynosi 30 tysięcy lub mniej. Jednymi z najczęściej stosowanych leków/zabiegów są:

• glikokortykosteroidy (np. w małopłytkowościach immunologicznych),
• plazmafereza (czyli wymiana osocza, np. w zakrzepowej plamicy małopłytkowej),
• leki immunosupresyjne (hamujące odpowiedź immunologiczną organizmu odpowiadającą za niszczenie płytek, np. w przypadku nieskuteczności leczenia pierwszego rzutu),
• desmopresyna i kwas traneksamowy (leki hamujące krwawienie, stosowane w chorobie von Willebranda),
• usunięcie śledziony (splenektomia, w przypadkach małopłytkowości opornej na leczenie farmakologiczne).

Ponadto zaleca się unikanie leków wpływających na zmniejszenie liczby płytek krwi (np. diuretyki tiazdyowe, estrogeny), a u kobiet w ciąży zalecany jest poród naturalny. Sposobem na bezpośrednie i szybkie zwiększenie liczby płytek krwi jest przetoczenie koncentratu krwinek płytkowych (KKP). Przeprowadza się je, gdy liczba trombocytów wynosi mniej niż 50 tysięcy/µl (jeśli pacjent ma objawy małopłytkowości) lub mniej niż 10 tysięcy/µl (u pacjentów bezobjawowych).