Polipy żołądka i jelit. Kiedy zwiększa się ryzyko przekształcenia w nowotwór?

Czy polipy dają jakieś objawy?

Zwykle nie. Czasami dochodzi do zmiany rytmu wypróżnień - pojawiają się zaparcia, stolce mogą być obficie pokryte śluzem. Może też dojść do krwawienia z przewodu pokarmowego. Odległym następstwem obecności niektórych polipów może być nowotwór.

Kiedy zwiększa się ryzyko przekształcenia się polipa w nowotwór?

Ryzyko transformacji złośliwej polipa zależy przede wszystkim od jego średnicy (im większy polip, tym większe ryzyko rozwoju raka), kształtu polipa (większe ryzyko rozwoju raka w przypadku polipa nieuszypułowanego niż uszypułowanego) i budowy histologicznej (ryzyko największe w przypadku polipa kosmkowego, najmniejsze w przypadku polipa cewkowego).  

W jakiej części przewodu pokarmowego najczęściej można stwierdzić polipy?

Polipy najczęściej można stwierdzić w jelicie grubym. W jelicie grubym polipy najczęściej lokalizują się w odbytnicy i okrężnicy esowatej (esicy).
W przypadku jelita grubego zdarza się też występowanie rodzinnej polipowatości gruczolakowatej (polipowatość rodzinna, gruczolakowatość rodzinna jelita grubego). O jej rozpoznaniu można mówić, kiedy ilość polipów przekracza 100. Jest to choroba dziedziczna, w jej przebiegu pacjenci są predysponowani do wystąpienia raka jelita grubego. W przebiegu rodzinnej polipowatości gruczolakowej polipy są obecne nie tylko w jelicie grubym, ale także stwierdza się je w żołądku i dwunastnicy. Pacjenci z rozpoznaną rodzinną polipowatością gruczolakową, którzy mają od 12 do 14 lat wymagają corocznej kolonoskopii oraz ze względu na ryzyko rozwoju raka żołądka i dwunastnicy także gastroduodenoskopii co 1-2 lata. Odmianą rodzinnej polipowatości gruczolakowej jest zespół Gardnera, gdzie poza polipami stwierdza się również kostniaki, zmiany w siatkówce oka oraz nowotwory tkanek miękkich. Kolejną odmianą zespołu polipowatości gruczolakowej jest zespół Turcota, gdzie poza polipami stwierdza się dodatkowo nowotwory ośrodkowego układu nerwowego. Wszystkie te zespoły mają związek z mutacjami genu FAP. 

Bardzo częstym rodzajem polipów są polipy młodzieńcze, czyli polipy hamartomatyczne. Jest to najczęstszy typ polipów i najczęstsza przyczyna krwawienia jelitowego u dzieci i młodzieży. Polipy te mogą występować pojedynczo w odbytnicy i esicy, ale mogą być też mnogie i wtedy mamy do czynienia z innym rodzajem polipowatości uwarunkowanej genetycznie, którą jest zespół Peutza i Jeghersa. W jego przebiegu stwierdza się polipy hamartomatyczne, które mogą występować w każdym odcinku przewodu pokarmowego, najczęściej jednak są one zlokalizowane w jelicie cienkim. ujawniają się zazwyczaj u młodych dorosłych krwawieniem z odbytnicy, niedokrwistością lub też wgłobieniem jelita. dodatkowo na zespół ten, poza polipami, składają się też przebarwienia wokół ust i błony śluzowej. Zespół ten dziedziczy się jako cecha dominująca. 

Innym rodzajem polipów, które umiejscawiają się w odbytnicy, są polipy hiperplastyczne. Zwykle są one mnogie. Mogą być one podłożem rozwoju gruczolaków, a nawet, choć rzadko, raka jelita grubego. 

Czasami zdarzają się też polipy zapalne (rzekome). Są one charakterystyczne dla zapalnych chorób jelita grubego, przede wszystkim dla wrzodziejącego zapalenia jelit. 

Polipy żołądka zdarzają się rzadziej, jednak częściej istnieje ryzyko przekształcenia się ich w nowotwór. Zwykle nie dają one żadnych objawów.

Rozpoznanie 

Polipy rozpoznaje się w czasie wykonywania badań endoskopowych - gastroskopii i kolonoskopii, zwykle przypadkowo. Zawsze lepiej w czasie takiego badania usunąć polip ze względu na ryzyko ewentualnego zezłośliwienia i przemiany nowotworowej. W przypadku polipowatości rodzinnej, ponieważ ryzyko raka niestety zwykle wynosi 100%, należy usunąć całą okrężnicę, niekiedy także odbytnicę. Obecnie bardzo rzadko celem postawienia diagnozy wykonuje się wlew doodbytniczy z podwójnym kontrastem. 

Jak leczy się polipy?

Stwierdzenie polipa jelita grubego jest wskazaniem do jego usunięcia - usuniętą zmianę oddaje się zawsze do badania histopatologicznego. Zazwyczaj polipy usuwa się w czasie badania endoskopowego. Po pierwszej polipektomii przeprowadzonej w czasie kolonoskopii pacjentów kwalifikuje się do różnych grup ryzyka ewentualnego rozwoju raka jelita grubego: grupa ryzyka niskiego, pośredniego i dużego. W zależności od kwalifikacji do odpowiedniej grupy pacjent musi z różną częstotliwością poddawać się kontrolnej kolonoskopii. W przypadku zespołu polipowatości rodzinnej wykonuje się profilaktyczną kolektomię lub proktokolektomię z wytworzeniem zbiornika z jelita krętego i zespoleniem go z odbytem. Zabieg wykonuje się w drugiej lub trzeciej dekadzie życia, ponieważ ryzyko rozwoju raka jelita grubego powyżej 35 roku życia w przebiegu tego zespołu wynosi 100%. W sytuacji, kiedy odbytnica jest zachowana, konieczne są kontrole rektoskopowe co 3-6 miesięcy.