Fasola zwyczajna — lecznicze strąki

Fasola zwyczajna (łac. Phaseolus vulgaris) to roślina z rodziny bobowatych (Fabaceae), która jest uprawiana na całym świecie na glebach o odczynie obojętnym lub lekko kwaśnym. Zajmuje stanowiska nasłonecznione i jest wrażliwa na przymrozki. Najstarsza odmiana fasoli zwyczajnej była uprawiana 8 000 lat temu na terenie Peru. Do Europy dotarła po wyprawach Kolumba. Posiada palowy system korzeniowy – główny korzeń, z którego z czasem wyrastają korzenie przybyszowe. Łodyga jest słabo rozgałęziona i osiąga wysokość od 30 cm do 4 m. Porastają ją długoogonkowe, jasno- lub ciemnozielone liście złożone z trzech sercowatych listków. Białe, różowe, czerwone lub fioletowe kwiaty motylkowe zebrane są w grona po 2–8 sztuk i osadzone w kątach liści. Owoc stanowią wydłużone strąki, w których znajdują się owalne lub nerkowate nasiona.

Surowcem leczniczym jest naowocnia fasoli, czyli wysuszone i pozbawione nasion strąki fasoli. Fasola zwyczajna jest powszechnie stosowana w przypadku otyłości, cukrzycy i podwyższonego poziomu cholesterolu. Preparaty na bazie wysuszonej owocni fasoli mogą być stosowane w schorzeniach układu moczowego i w stanach zatrzymania wody w organizmie. Przyśpieszone usuwanie wraz z moczem szkodliwych produktów przemiany materii daje możliwość wykorzystania rośliny w kamicy, zwłaszcza fosforanowej, i w chorobach reumatycznych. Nasiona fasoli zajmują ważne miejsce w diecie wegetariańskiej, ponieważ stanowią substytut białka mięsnego.

Fasola zwyczajna jest bogata w składniki odżywcze. Jest ważnym źródłem białka – można spotkać się z określeniem, że fasola to „mięso ubogich”. Roślina ta zawiera dużo witamin (m.in. C, E, z grupy B), błonnika i składników mineralnych. Największą grupę naturalnych przeciwutleniaczy stanowią polifenole, do których zalicza się m.in. kwasy fenolowe (hydroksybenzoesowe i hydroksycynamonowe), flawonoidy (flawonole, flawony, flawanole), taniny niehydrolizujące (procyjanidyny). Działanie przeciwutleniające fasoli związane jest z unieczynnieniem wolnych rodników indukujących proces utleniania, chelatowaniem jonów metali – katalizatorów reakcji ulteniania – oraz z hamowaniem aktywności enzymów oksydacyjnych. Przeciwutleniacze zapobiegają m.in. chorobom sercowo-naczyniowym, nowotworom i spowalniają proces starzenia się organizmu. Błonnik reguluje pracę jelit, wspomaga trawienie i obniża poziom cholesterolu przez wiązanie go w jelitach i wydalanie z kałem. Badania wykazały, że fasola w diecie korzystnie wpływa na zmniejszenie lipoprotein o niskiej gęstości (LDL) i zwiększenie poziomu lipoprotein o wysokiej gęstości (HDL). Według Brytyjczyków spożywanie jednej filiżanki gotowanej fasoli dziennie pozwala obniżyć cholesterol o 12%. Zawarte w owocni fasoli pochodne guanidyny wykazują działanie przeciwcukrzycowe. Ponadto w składzie wyróżnia się alkaloidy (trygonelina), alantoinę, cholinę, aminokwasy (arginina, asparagina, leucyna, lizyna), kwasy organiczne (pipekolinowy, traumatynowy, krzemowy) i cukry. Fasola zwyczajna posiada potwierdzone badaniami działanie moczopędne. Obniża poziom glukozy we krwi, dlatego nazywana jest „roślinną insuliną”, ale jej przyjmowanie nie może zastąpić stosowania syntetycznych leków przeciwcukrzycowych. Badania potwierdziły, że związki bioaktywne fasoli zwyczajnej hamują aktywność czynników prozapalnych, prowadząc do zmniejszenia bólu i stanu zapalnego.

Dobowa dawka nie powinna przekraczać 5,0-15,0 g owocni.
W celu przygotowania odwaru należy 2 łyżki rozdrobnionej owocni fasoli zalać 1 szklanką letniej wody, pozostawić do czasu spęcznienia, a następnie gotować pod przykryciem przez 5 minut. Po odczekaniu 15 minut i odcedzeniu można spożywać świeżo przygotowany odwar w ilości pół szklanki 2-3 razy dziennie.
Suszone i zmielone na mąkę nasiona fasoli mogą być stosowane bezpośrednio na skórę w miejsca zmienione chorobowo (rany, egzema, odparzenia, odmrożenia).

Fasola zwyczajna wykazuje działanie synergistyczne z innymi substancjami o działaniu moczopędnym.
Owocnia fasoli może nasilać działanie leków przeciwcukrzycowych. Pacjenci z rozpoznaną cukrzycą przed zastosowaniem preparatów z fasoli powinni skonsultować się z diabetologiem.

Fasola zwyczajna może powodować wzdęcia. Spożywanie fasoli nie jest zalecane kobietom w ciąży, karmiącym piersią, małym dzieciom, osobom starszym i cierpiącym na zaparcia. Przeciwwskazaniem są również obrzęki spowodowane niewydolnością serca lub nerek. Fasola spożywana regularnie w dużych ilościach może zaburzać pracę tarczycy ze względu na zawartość izoflawonów sojowych. W sporadycznych przypadkach fasola zwyczajna wywołuje alergie.