Fluor i nasze zęby

Zęby pokryte są z zewnątrz szkliwem stanowiącym najtwardszą tkankę naszego organizmu. W ich wnętrzu znajduje się tzw. miazga zawierająca nerwy i naczynia krwionośne, dzięki którym ząb żyje. W ciągu dnia na powierzchni zębów tworzy się żółtawy nalot zwany płytką bakteryjną zawierającą bakterie z jamy ustnej. Resztki pokarmu zalegające między zębami, a zwłaszcza cukry, są pożywką dla wspomnianych bakterii  wytwarzających z nich kwasy organiczne.

Próchnica - wróg zębów

Efektem działania kwasów organicznych na szkliwo zębów są ubytki w zębach czyli próchnica. Chorobę tę można dziś nazywać społeczną, gdyż dotyczy większości osób. Próchnica nie oszczędza najmłodszych - aż cztery piąte dzieci w wieku 7-10 lat cierpi z jej powodu. Około 40% dzieci nie ma nawyku regularnego i prawidłowego dbania o higienę jamy ustnej. Stomatolodzy przyznają, że często dziecko przychodzi do gabinetu po raz pierwszy wtedy, gdy próchnica i ubytek w zębie jest duży lub pojawia się jego ból. Tymczasem, aby cieszyć się zdrowymi, stałymi zębami do późnych lat życia trzeba koniecznie zadbać już o mleczaki i muszą zrobić to rodzice lub opiekunowie.

Szczoteczka na próchnicę

Zapobieganie próchnicy polega na odpowiedniej higienie jamy ustnej, do której należy codzienne czyszczenie zębów z płytki bakteryjnej za pomocą szczoteczki, pasty, nici do zębów i wykałaczek. Zęby szczotkujemy zawsze po śniadaniu i kolacji, a jeśli jest taka możliwość to również po obiedzie. Należy czyścić wszystkie powierzchnie zębów - również te od strony języka, nie zapominając o najdalszych zębach trzonowych. Skuteczne szczotkowanie powinno trwać co najmniej 3 minuty. Szczoteczkę do zębów należy zmieniać, co 3 miesiące. 2-4 razy w roku konieczne jest profesjonalne czyszczenie zębów w gabinecie stomatologicznym polegające na usuwaniu złogów nazębnych.

Samo szczotkowanie zębów usuwa około 60% zanieczyszczeń, dlatego dodatkowo należy używać nici dentystycznych i płynów antyseptycznych do codziennego płukania jamy ustnej. Nici do zębów dokładnie usuwają płytkę oraz resztki pokarmu zalegające między zębami. Płyny antyseptyczne zabijają bakterie, zapobiegają tworzeniu się płytki nazębnej i kamienia oraz zapewniają długotrwałą ochronę. Wykałaczek obecnie stomatolodzy nie polecają, ponieważ często kaleczą one dziąsła i przez to mogą stać się źródłem infekcji. Dla osób o dużych przerwach między zębami bardzo przydatne są szczoteczki międzyzębowe, a dla osób noszących aparat ortodontyczny na stałe idealne są szczoteczki do czyszczenia miejsc trudnodostępnych z pojedynczym pęczkiem włókien o kształcie stożkowym.

Przeciwpróchniczy fluor

Fluor jest jednym z niezbędnych mikroelementów, którego działanie jest ściśle związane z prawidłowym rozwojem zębów. Fluor zwiększa odporność zębów na próchnicę, ponieważ nasila ich mineralizację i wzmacnia szkliwo, dzięki czemu zęby stają się bardziej odporne na działanie kwasów organicznych. Najlepszy efekt przeciwpróchniczy daje tzw. profilaktyka fluorkowa (inaczej fluoryzacja), która polega na regularnym stosowaniu preparatów z fluorem.

Jak wybrać preparat z fluorem

Preparaty fluorkowe dostępne są w postaci kropli i tabletek do ssania. Te pierwsze są dla niemowląt i dzieci młodszych, a drugie dla dzieci starszych potrafiących już ssać tabletki. Dawkowanie preparatu określa stomatolog i nie wolno go samowolnie zmieniać. Fluoryzację należy zaczynać już u niemowląt, zanim wyrżną się pierwsze ząbki mleczne, bo wówczas jest najskuteczniejsza. Jony fluorkowe przenoszone są przez krew do zawiązków zębów, co zapewnia ich znaczne wzmocnienie. Fluoryzację w warunkach domowych należy kontynuować aż do 13-14 roku życia, kiedy to wyrzynają się drugie trzonowce. Jednak należy pamiętać, że największy wpływ fluoru na wzmacnianie uzębienia jest w początkowym okresie życia. Zęby już wyrżnięte wychwytują bezpośrednio fluorek rozpuszczony w ślinie ze ssanej w jamie ustnej tabletki lub pasty do zębów.

Jak przy każdej profilaktyce, także i tutaj najważniejsza jest systematyczność w podawaniu preparatu fluoru, który dziecko powinno zażywać przez 200-250 dni w roku, zawsze pod kontrolą dorosłych. Podając preparat fluoru doustnie należy pamiętać, żeby nie łączyć go z mlekiem i przetworami mlecznymi lub lekami zobojętniającymi na zgagę, bo zmniejszają one wchłanianie fluoru. Preparatów fluorkowych nie należy stosować, gdy w gospodarstwie domowym używa się soli kuchennej fluorkowanej lub wody pitnej zawierającej powyżej 0,7 mg jonów fluorkowych w litrze. Na terenie Polski woda zawiera przeciętnie stosunkowo mało tego pierwiastka, ale dokładne informacje na ten temat można uzyskać w terenowych stacjach sanitarno-epidemiologicznych.

Pasty i żele z fluorem

Najczęściej jednak domowa profilaktyka fluorkowa ogranicza się do stosowania pasty do zębów z fluorem. Pasty takie mają działanie wspomagające w zapobieganiu próchnicy i pomagają odbudowywać drobne uszkodzenia szkliwa. Warto jak najwcześniej przyzwyczajać małe dzieci do regularnego szczotkowania zębów pastą z fluorem przeznaczoną dla dzieci. I samemu o takiej paście nie zapominać.

Dzieci w wieku szkolnym poddawane są już od lat regularnej profilaktyce fluorkowej w szkołach. Są to cykliczne przeprowadzane szczotkowania zębów żelem z fluorem. W ciągu roku szkolnego powinno być przeprowadzonych 6 fluoryzacji w odstępach co 6 tygodni. Fluoryzację nadzoruje pielęgniarka szkolna. Zabiegi te są dla dzieci bezpłatne, ponieważ finansowane są przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Ze strony rodziców lub opiekunów dzieci konieczna jest zgoda na szkolną profilaktykę fluorkową i przeznaczenie jednej szczoteczki do zębów na ten cel. Warto się na nią zgodzić, bo w ten sposób dodatkowo dbamy o zęby swoich pociech.

Sporadyczne preparaty fluoru mogą wywoływać objawy uboczne. Jest to zwykle łagodne zaczerwienienie skóry szybko ustępujące po przerwaniu leczenia.

Wdrażając naszym dzieciom prawidłowe nawyki higieniczne, prowadząc fluoryzację i lecząc choroby uzębienia jak najwcześniej gwarantujemy, że w przyszłości ich uśmiech będzie olśniewający.