Przeziębienie - jesienna choroba

Przeziębienie, czy zaziębienie to wirusowe zapalenie górnych dróg oddechowych, związane z nosem, gardłem i ich okolicami. Jego występowanie nasila się właśnie teraz – jesienią.

Najpowszechniejszym objawem przeziębienia jest nieżyt błony śluzowej nosa, nazywany popularnie katarem. Jeżeli nie towarzyszą mu inne objawy lub są one niewielkie, przyczyną takiego stanu jest zwykle infekcja rinowirusami. Przeziębienie mija zwykle po kilku dniach, bez specjalnego leczenia, wystarczają tutaj tzw. domowe metody.

Co jest przyczyną przeziębienia?

Wirusy wywołujące przeziębienie należą do tzw. RNA wirusów, najczęściej są to rinowirusy, koronawirusy i adenowirusy. Nierzadko także wirusy paragrypy, czy tzw. wirusy RS (od angielskiej nazwy respiratory syncytial virus). Wirusy te różnią się między sobą przede wszystkim efektami zakażenia - jedne wywołują jedynie krótkotrwały katar, a inne są przyczyną ciężko przebiegającej infekcji, niejednokrotnie z różnymi powikłaniami. Oprócz typu wirusa na przebieg przeziębienia ma wpływ wiek oraz stan zdrowia pacjenta - młodsze, zdrowe osoby chorują rzadziej i krócej w porównaniu ze starszymi i schorowanymi.

Jak dochodzi do infekcji?

Wirusy wywołujące przeziębienie rozprzestrzeniają się drogą kropelkową. Można się nimi zarazić poprzez kontakt z wydzieliną dróg oddechowych innych, chorych ludzi - najczęściej wtedy, kiedy osoby te kichają. Wrotami zakażenia, czyli drogą przez którą wirusy dostają się do organizmu zdrowego człowieka są górne drogi oddechowe - nos i usta.

Objawy przeziębienia

Po podrażnieniu błony śluzowej przez wirusy występuje rozszerzenie i wzrost przepuszczalności naczyń krwionośnych, następnie obrzęk błony śluzowej i zwiększenie wydzielania gruczołów. Doprowadza to do powstania uczucia zatkania nosa, kichania, wodnistego wycieku z nosa, podrażnienia spojówek, pobolewania głowy, bólu gardła. Najczęściej występuje stan podgorączkowy (temperatura nie przekracza 37,5°C) i to zwykle u dzieci. Według opinii specjalistów gorączka ma korzystny wpływ na przebieg zakażenia, w tym również na przeziębienie. Zwiększa ona aktywność i sprawność systemu oczyszczania rzęskowo-śluzowego, zwiększa wytwarzanie przeciwciał i aktywność fagocytów – komórek „pożerających” ciała obce i bakterie. Oczywiście wysoka lub długotrwała gorączka nie jest korzystna i powinna być zwalczana. U większości pacjentów, u których nie wystąpiły powikłania, podstawowe dolegliwości przeziębienia utrzymują się przez 4-5 dni.

Jakie mogą być powikłania?

U osób o obniżonej odporności (u osób starszych, przewlekle chorych, czy przemęczonych) łatwo o powikłania przeziębienia. Wywołane infekcją zapalenie błon śluzowych obejmuje całość dróg oddechowych, przenosi się na krtań, zatoki przynosowe lub tchawicę i oskrzela. Najgroźniejsze powikłania przeziębienia to zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc, zapalenie lub podrażnienie opon mózgowych, zapalenie mięśnia sercowego. Niektóre powikłania mogą być poważne i wymagać leczenia szpitalnego.

Grypa czy przeziębienie?

Te dwa schorzenia najłatwiej rozróżnić na początku choroby. Objawy przeziębienia rozwijają się powoli, grypa zaś dużo gwałtowniej. Chory na grypę z godziny na godzinę czuje się coraz gorzej, dokuczają mu silne bóle gardła, mięśni, zmęczenie i osłabienie, a także bóle brzucha i bardzo wysoka gorączka.

Jak zapobiegać przeziębieniom?

Należy unikać przebywania blisko osób kaszlących i kichających, co przerywa kropelkową drogę przedostawania się wirusa. Częste mycie rąk, a także nie dotykanie spojówek i śluzówek nosa oraz ust pozwala przerwać drogę kontaktową. Oprócz tego można aktywnie wspierać układ odpornościowy. Przed przeziębieniem chroni systematyczne uprawianie sportu, przebywanie na świeżym powietrzu, unikanie stresu i niezdrowego stylu życia (braku snu, palenia tytoniu, nadużywania alkoholu) i odpowiednia dieta. Szczególną uwagę należy zwracać na składniki pożywienia, takie jak witamina C, kompleks witamin B, cynk, żelazo, selen. Produkty roślinne zawierające antyoksydanty: bioflawonoidy i karotenoidy są również użyteczne we wspomaganiu odporności.

Leczenie

Leczenie przeziębienia jest objawowe i ma na celu zmniejszenie zapalenia i obrzęku śluzówki nosa i gardła, zmniejszenie bólu, obniżenie gorączki, zahamowania rozwoju bakterii w gardle. Ponadto zaleca się chorym leżenie w łóżku i obfite nawadnianie.

• Leczenie przeciwzapalne i przeciwgorączkowe. Zalecane jest podawanie tzw. niesteroidowych środków przeciwzapalnych o działaniu przeciwgorączkowym, przeciwbólowym i przeciwzapalnym. Leki tego typu przeciwdziałają najbardziej dotkliwym dla chorego objawom infekcji wirusowej. Zalicza się do nich: kwas acetylosalicylowy (czyli tzw. salicylany), paracetamol, metamizol i ibuprofen.
  Kwas acetylosalicylowy to słaby lek przeciwbólowy, działa przeciwgorączkowo i przeciwzapalnie. Ma liczne działania niepożądane, nie wolno go stosować u dzieci (do 18 r.ż), gdyż może wywołać zespół Reye’a (ciężkie uszkodzenie wątroby i mózgu). Postaci rozpuszczalne są łagodniejsze dla żołądka. Paracetamol nie ma działania przeciwzapalnego, obniża gorączkę, nie uszkadza śluzówki żołądka, daje małe ryzyko uszkodzenia nerek, może natomiast wywołać ciężkie uszkodzenie wątroby. Jest to dobry lek do stosowania u dzieci – można go podawać w czopkach, syropie lub w tabletkach. Może być stosowany w ciąży.
  Metamizol ma najsilniejsze działanie przeciwbólowe wśród leków przeciwbólowych dostępnych bez recepty, działa również silnie przeciwgorączkowo. Niestety lek ten ma wiele wad: może powodować wstrząs anafilaktyczny, prawdopodobnie uszkadza szpik, nie wolno go stosować w ciąży .
  Ibuprofen działa dość silnie przeciwbólowo, słabo przeciwzapalnie, obniża gorączkę, może być stosowany u dzieci. Stosowany długotrwale i w dużych dawkach działa niekorzystnie na przewód pokarmowy i na nerki.
• Leczenie kataru. Do leczenia kataru służą leki udrażniające nos, stosowane miejscowo - w postaci kropli, żelu lub aerozolu oraz farmaceutyki stosowane ogólnie, w formie tabletek. Preparaty donosowe dają efekt zmniejszenia obrzęku błony śluzowej nosa, przez co powodują jego udrożnienie. Preparaty do udrażniania nosa mają, niestety, liczne działania niepożądane. Stosowane zbyt długo (zalecany okres kuracji to maksymalnie 5 dni) powodują paradoksalny wzrost obrzęku i przekrwienia oraz powstanie tzw. nieżytu zanikowego nosa, czyli zniszczenia nabłonka przewodów nosowych. W przypadku przedawkowania lub zażycia doustnego żelu lub kropli do nosa może dojść do wzrostu ciśnienia, tachykardii, zaburzeń rytmu serca,
  a w skrajnych przypadkach nawet do bradykardii i zapaści krążeniowo – oddechowej.
  Do objawowego leczenia nieżytu nosa służą również preparaty do stosowania doustnego, które są połączeniem leku o działaniu sympatykomimetycznym i leku przeciwhistaminowego. Mechanizm ich działania polega na zmniejszaniu obrzęku błon śluzowych nosogardła, hamowaniu nadmiernego wydzielania przez śluzówkę, co w efekcie ułatwia oddychanie przez nos. Należy pamiętać, że w trakcie leczenia nie powinno się prowadzić samochodu, gdyż może on osłabiać reaktywność, u dzieci zaś wywołuje działanie uspokajające i senność.
• Leczenie bólu gardła. W bólu gardła spowodowanym przeziębieniem przykre dolegliwości miejscowe łagodzi nawilżanie śluzówki poprzez płukanie gardła roztworem soli, naparami z ziół (rumianek, szałwia) lub stosowanie kapsułek z witaminami A i E. Ulgę przynoszą liczne, zawierające różne, specjalnie dobrane składniki, tabletki do ssania. Działające miejscowo leki tego typu mają w swoim składzie związki o działaniu antyseptycznym, a także przeciwzapalnym i przeciwbólowym. Środki te działają również przeciwbólowo, zawierają bowiem substancje o działaniu schładzającym błony śluzowe - olejki eteryczne, m.in. eukaliptusowy, anyżowy, miętowy oraz mentol i tymol, a także środki miejscowo znieczulające.

Jak naturalnie zwalczać przeziębienie?

Poza metodami farmakologicznymi od pokoleń stosowane są naturalne metody leczenia przeziębienia. Przeziębienie stanowi dobry przykład choroby nadającej się do samoleczenia, tzn. nie wymagającej wizyty u lekarza. Metody naturalne łagodzą przede wszystkim ostre objawy, takie jak ból gardła, katar i kaszel.
W katarze i bólach gardła zaleca się inhalacje parowe – z roztworami soli mineralnych lub naparami niektórych roślin, np. kwiatu rumianku. Można je robić w domu, używając naczynia z gorącą wodą (60–80°C). Należy pochylić się nad naczyniem, przykryć głowę ręcznikiem i wdychać parę przez kilkanaście minut. Po zabiegu powinno się co najmniej kilkanaście minut przebywać w cieple, owinąć szyję szalikiem i nie wychodzić na dwór.

Najbardziej znaną i stosowaną metodą wspomagającą leczenie przeziębienia jest jedzenie czosnku, mającego działanie silnie antybakteryjne. Polecane są również herbaty owocowe: lipowa i malinowa. Napar z lipy i malin ma właściwości przeciwgorączkowe, łagodzi katar i ból głowy. Wspomaga również usuwanie szkodliwych substancji z organizmu poprzez działanie napotne. Przy przeziębieniu zaleca się również rumianek w postaci herbatki lub do inhalacji. Napar z czarnego bzu obniża gorączkę, napar z liści stosuje się do płukania jamy ustnej i gardła.

Kilka praktycznych rad na przeziębienie

• Pozostań w cieple. Zimno czy chłód osłabiają układ odpornościowy.
• Dużo pij. Podczas zaziębienia należy pić co najmniej osiem szklanek płynów dziennie. Najlepiej soków owocowych, naparu z ziół (kwiatu rumianku, lipy, bzu czarnego, itp.) czy zwykłej ciepłej wody. Płyny rozrzedzają wydzielinę błony śluzowej, co zapobiega powstawaniu wtórnych infekcji bakteryjnych. Tradycyjnym lekarstwem na przeziębienie są gorące herbaty ziołowe z łyżeczką miodu lub gorąca herbata z miodem.
• Płucz gardło. Najlepiej roztworem soli (mała łyżeczka soli rozpuszczonej w ciepłej wodzie – cztery razy dziennie) lub naparami z ziół.
• Stosuj inhalacje lecznicze. Do wrzącej wody dodaj 3–4 krople olejku z eukaliptusa, sosny, rozmarynu lub tymianku i wdychaj parę przez 10 minut. Powtarzaj inhalacje 2–3 razy dziennie.
• Jedz potrawy lekkostrawne, bogate w białko i witaminy