Choroby cywilizacyjne – czym są? Jakie to choroby?

Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO) zdrowie to stan pełnego dobrostanu fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby. Wraz z postępem cywilizacyjnym, co obejmuje rozwój technologii, nauki, motoryzacji i wielu innych gałęzi przemysłu, człowiek stał się narażony na skutki uboczne związane z tym dynamicznym procesem. To w znacznej mierze zakłóciło wyżej wspomniany dobrostan. W konsekwencji w populacji doszło do rozpowszechnienia przewlekłych chorób, określanych mianem chorób cywilizacyjnych.

Choroby cywilizacyjne – definicja

Choroby cywilizacyjne występują na terenie krajów wysoko rozwiniętych, a zatem zurbanizowanych. Ich rozwój związany jest z szeroko pojętym rozwojem cywilizacji i panującym globalnie stylem życia, w którym dominuje brak aktywności fizycznej, stres, palenie papierosów oraz niezdrowa dieta. Jak się okazuje, choroby cywilizacyjne odpowiedzialne są za ok. 80% zgonów. Mówi się o nich również jako o chorobach XXI wieku.

Przyczyny występowania chorób cywilizacyjnych można podzielić na pośrednie i bezpośrednie. Pośrednio przyczynia się do nich skażenie środowiska, hałas, przeludnienie, rosnąca presja ekonomiczna, a nawet promieniowanie jonizujące. Bezpośrednim zagrożeniem jest przede wszystkim styl życia współczesnego człowieka, który stara się dostosować do presji społeczeństwa (głównie w kwestii statusu materialnego).

Choroby cywilizacyjne – jakie to są?

Człowiek XXI wieku żyje w dużym stresie, często je w pośpiechu (i niezdrowo), jest mało aktywny fizycznie, prowadzi siedzący tryb życia i wiecznie brakuje mu czasu dla bliskich osób. Przysłowiową oliwę do ognia dolewają uzależnienia od alkoholu, narkotyków, a nawet Internetu. To wszystko stopniowo doprowadza do utraty zdrowia fizycznego i psychicznego.

Jakie są choroby cywilizacyjne? Najczęstsze to otyłość, cukrzyca, miażdżyca, zawał serca, nadciśnienie tętnicze, nerwica i depresja. Każde z tych schorzeń manifestuje się objawami dotykającymi organizm człowieka na wielu jego poziomach, co doprowadza do utraty zdrowia, a także stanowi zagrożenie życia.

Choroby układu krążenia

Choroby układu krążenia to bez wątpienia numer 1 spośród wszystkich chorób cywilizacyjnych. To szeroka grupa schorzeń, z których najgroźniejszymi są:

• nadciśnienie tętnicze,
• miażdżyca,
• zawał serca,
• zaburzenia lipidowe,
• arytmie.

Trudno jest wskazać jednoznaczną przyczynę rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego. Składa się na nie wiele czynników, w tym niedostatek ruchu, palenie papierosów, zła dieta, stres, nadwaga i otyłość, podwyższone ciśnienie tętnicze, zbyt wysoki poziom cholesterolu (frakcja LDL) i trójglicerydów we krwi.

Otyłość

Lekarze alarmują, że odsetek ludności otyłej stale się zwiększa. Dotyczy to również dzieci. Zgodnie ze stanowiskiem WHO, do 2025 roku na świecie żyć będzie ok. 70 mln dzieci do 5. roku życia z problemem nadwagi. W Polsce sytuacja jest również alarmująca. Jak się okazuje problem ten dotyczy 10% dzieci do lat 3, 30% przedszkolaków i dzieci w wieku wczesnoszkolnym, a także 22% młodzieży.

Przyczyny rozwoju otyłości są powszechnie znane. To przede wszystkim mała aktywność fizyczna i zła dieta (wysoko przetworzona żywność, bogata w cukry i nasycone kwasy tłuszczowe). Taki styl życia kształtuje złe nawyki na długie lata. Stąd tak duży odsetek otyłych dorosłych. A otyłość to jedynie czubek góry lodowej. Jej następstwami są cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia psychiczne i choroby serca.

Nowotwory

Wiele osób uważa, że rozwój nowotworów to wyłącznie kwestia genów. Nie jest to do końca prawda. To, czy dojdzie do ekspresji wadliwego genu, zależy również od czynników środowiskowych, do których zalicza się nie tylko m.in. ekspozycja na promieniowanie słoneczne, czynniki chemiczne, smog itp. Niemniej ważny jest styl życia.

Najczęściej występującymi rodzajami nowotworów są: rak płuc, piersi i jelita grubego. Rokowanie uzależnione jest od stadium, na którym dojdzie do jego wykrycia. W związku z tym do obowiązkowej profilaktyki zaliczyć należy regularne badania okresowe, w tym morfologię, USG, cytologię (u kobiet) oraz rezonans magnetyczny.

Depresja i nerwica

Zdrowie psychiczne ma wpływ na dobrostan całego organizmu. Jeżeli zdrowie fizyczne, relacje międzyludzkie, sytuacja ekonomiczna lub styl życia pogarszają się, wówczas zwiększa się ryzyko pojawienia się zaburzeń psychicznych. Co 4. dorosły człowiek przynajmniej raz w swoim życiu doświadczył załamania zdrowia psychicznego. Jak się okazuje, aż 2/3 z nich nie szuka pomocy u specjalisty.

Zarówno depresja, jak i nerwica (i inne zaburzenia lękowe) powodują dużą dysharmonię w życiu społecznym. Chory nie jest zdolny do wykonywania nawet prostych, codziennych czynności. Tym samym normalne funkcjonowanie nie jest możliwe. Niestety nadal w wielu kręgach problem depresji i nerwicy to temat tabu, a przyznanie się do choroby bywa postrzegane jako słabość. A warto podkreślić, że pełen dobrostan psychiczny można osiągnąć jedynie za pomocą leczenia farmakologicznego i/lub psychoterapii.

Choroby cywilizacyjne obecnie i w przeszłości  

Na co narażona była populacja w XIX wieku i na początku XX wieku? Panowały wówczas przede wszystkim infekcje wirusowe, bakteryjne i grzybicze. Było to związane z niską dostępnością do szczepień profilaktycznych, małą dostępnością leków, a także brakiem wiedzy na temat higieny.

Wśród ludności XIX i XX wieku królowały takie choroby jak tężec, błonica i inne choroby zakaźne. Z czasem doszedł również problem lekomanii, która do dziś zbiera swoje żniwa.

Jak walczyć z chorobami cywilizacyjnymi? Jak wygląda ich profilaktyka?

Lekarze podkreślają, że kluczem do sukcesu jest zmiana stylu życia oraz regularne wykonywanie badań okresowych. Pozwalają one odpowiednio wcześniej wykryć potencjalne zmiany chorobowe i wdrożyć właściwą terapię, nim problem rozwinie się.