Fluor - w trosce o zęby

Fluor zwiększa odporność zębów na próchnicę, ponieważ wspomaga ich mineralizację i wzmacnia szkliwo. Dzięki temu zęby stają się bardziej odporne na działanie kwasów organicznych. Bakterie obecne w jamie ustnej, żywiąc się resztkami cukru, przetwarzają je w kwasy. Statystyki dotyczące próchnicy biją na alarm.

Fluorki są fizjologicznymi składnikami płynów ustrojowych i tkanek. Odkładają się w zębach oraz w kościach. Znajdują się też m.in. w ślinie, mleku ludzkim, pocie, łzach, włosach.

Fluorki stosowane są w profilaktyce próchnicy jako tzw. fluoryzacja. Preparaty fluorkowe dostępne są w postaci kropli i tabletek do ssania. Te pierwsze są dla niemowląt i małych dzieci, a drugie dla dzieci starszych, potrafiących już ssać tabletki. Fluoryzację należy zaczynać już u niemowląt, zanim wyrżną się pierwsze ząbki mleczne i kontynuować aż do 13-14 roku życia, kiedy to wyrzynają się drugie trzonowce. Jednak największy wpływ wywiera fluor na wzmacnianie uzębienia w początkowym okresie życia. Działanie ochronne fluoru przed próchnicą najpełniejsze jest wtedy, gdy pierwiastek ten dostarczany jest regularnie. Stąd zaleca się podawanie preparatu fluoru przez 200-250 dni w roku. Dzieci powinny zawsze przyjmować preparat fluoru pod kontrolą dorosłych.

Fluorki doskonale wchłaniają się w przewodzie pokarmowym. Jednak pewne pokarmy lub leki zawierające jony wapnia, magnezu i glinu mogą utrudniać przyswajanie fluorków. Dlatego preparatów fluoru nie podajemy razem z mlekiem i przetworami mlecznymi lub lekami zobojętniającymi, tzw. na zgagę. Gdy podajemy preparat fluorkowy przed okresem ząbkowania, substancja czynna jest przenoszona przez krew do zawiązków zębów, zapewniając ich wzmacnianie jeszcze przed wyrzynaniem. Zęby już wyrżnięte wychwytują bezpośrednio fluorek rozpuszczony w ślinie ze ssanej w jamie ustnej tabletki lub pasty do zębów.

Pasty z fluorem

Należy jak najwcześniej przyzwyczajać małe dzieci do regularnego szczotkowania zębów pastą do zębów z fluorem z przeznaczeniem dla dzieci. Należy zawsze nadzorować dziecko podczas mycia zębów pastą z fluorem, aby nakładana ilość pasty była wielkości ziarnka grochu, a po myciu dziecko dokładnie wypłukiwało jamę ustną z resztek pasty. Fluor z pasty do zębów ma działanie wspomagające, pomaga odbudowywać drobne uszkodzenia szkliwa. Jednak najważniejszy jest fluor dostarczany do naszego organizmu z pożywieniem i wodą oraz preparatami doustnymi.
Dobowe zapotrzebowanie na fluor wynosi 1-2 mg. Samodzielne dawkowanie fluoru bez regularnego nadzoru lekarskiego może wywołać objawy przedawkowania. Zwłaszcza że oprócz preparatów fluoru szeroko rozpowszechnione są pasty do zębów z fluorem oraz tak uwielbiane przez dzieci gumy do żucia, również z fluorem. Na szczęście jednak większości ludzi nie udaje się przekroczyć nieszkodliwych dawek fluoru.

Uwaga na dawki

Zalecane dawki fluoru dla dzieci i młodzieży wynoszą 0,25 - 2,0 mg na dobę. Przy czym górny zakres nie powinien być przekraczany. Dla dorosłych bezpieczne dawki są między 1,5 a 4 mg fluoru na dobę.

Preparatów fluorkowych nie należy stosować, gdy używa się w gospodarstwie domowym soli kuchennej fluorkowanej lub wody pitnej zawierającej powyżej 0,7 mg jonów fluorkowych w litrze. Na terenie Polski woda zawiera przeciętnie stosunkowo mało tego pierwiastka. Dokładne informacje na ten temat można uzyskać w terenowych stacjach sanitarno-epidemiologicznych lub u swojego lekarza POZ. Z uwagi na małą rozpiętość między dawką fluoru leczniczą i toksyczną oraz łatwość przedawkowania, zwłaszcza na terenach o dużym skażeniu gleby i atmosfery związkami fluoru, wiele krajów wycofuje się z prowadzonego wcześniej fluorowania wody pitnej, ograniczając się do stosowania leczniczych preparatów fluorkowych.

Przedawkowanie ostre u dorosłego może wystąpić po jednorazowym zażyciu ponad 100 tabletek zawierających po 1 mg fluoru. Objawami są: nadmierne ślinienie, nudności, wymioty, bóle brzucha i biegunka.

U dziecka przedawkowanie ostre może wystąpić po zażyciu 100-200 tabletek zawierających po 0,25 mg fluoru. Należy wtedy jak najszybciej wywołać u dziecka wymioty, podać dużą ilość mleka do picia i skontaktować się z najbliższym szpitalem.
Powikłaniami długo trwającego zatrucia fluorem są: wapnienia więzadeł kostnych i ścięgien oraz fluoroza, która charakteryzuje się występowaniem osłabienia, utratą masy ciała, niedokrwistością, łamliwością kości oraz tworzeniem plamek na zębach (jeśli fluor podawany był w czasie tworzenia się szkliwa).

Fluor należy ostrożnie podawać osobom z niewydolnością nerek, niewydolnością wątroby, czynną chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy oraz w osteomalacji. Nie należy stosować preparatów fluoru u kobiet ciężarnych, ponieważ łożysko stanowi barierę dla jonu fluorkowego i nie ma żadnego wpływu na redukcję próchnicy u dziecka już po narodzinach.

Sporadycznie preparaty fluoru mogą wywoływać objawy uboczne. Jest to zwykle łagodne zaczerwienie skóry szybko ustępujące po przerwaniu leczenia.