Herbata zielona – charakterystyka, właściwości lecznicze, wpływ na organizm. Jak prawidłowo ją parzyć?

Obserwujemy coraz większą świadomość żywieniową konsumentów. Nikt już nie podważa faktu, że wybory dokonywane podczas zakupów spożywczych, przygotowywanie zbilansowanych posiłków, dbałość o odpowiednie nawodnienie organizmu – to wszystko może mieć niebagatelne znaczenie jako profilaktyka, a nawet terapia wielu chorób cywilizacyjnych (nowotwory, cukrzyca, wiele chorób układu krążenia). Czasem nawet drobna zmiana dokonana w codziennej diecie potrafi być przełomowa dla stanu zdrowia i dla samopoczucia. 

Herbata zielona – charakterystyka 

Zielona herbata jest naparem przygotowywanym z liści herbaty chińskiej (Camellia sinensis). Jej kolebką są południowe Chiny, a obecnie uprawy znajdują się również w innych krajach azjatyckich (np. w Japonii, na Tajwanie, w Indiach), w Afryce i w Ameryce Południowej. Tradycja spożywania zielonej herbaty rozciąga się nawet do 5000 lat wstecz, kiedy to w starożytnych Chinach stosowana była głównie ze względu na swoje właściwości lecznicze. 

Herbata zielona – skład 

Co zawiera zielona herbata? Ocenia się, że zielona herbata zawiera około 4000 związków bioaktywnych, wśród których najważniejszymi są antyoksydacyjne polifenole: głównie flawonoidy i katechiny. Związki te mogą stanowić nawet do 40% masy suchych liści. Spośród nich to 3-galusan epigalokatechiny (EGCG) jest najbardziej aktywny biologicznie i występujący w największej ilości – stąd uznaje się go za składnik charakteryzujący zieloną herbatę. Ten niezwykle silny przeciwutleniacz jest aż 100 razy silniejszy w działaniu od witaminy C i 25 razy silniejszy od witaminy E! 

Herbata zielona – właściwości lecznicze 

Właściwości lecznicze zielonej herbaty wynikają głównie z aktywności zawartych w niej polifenoli. Pozytywne efekty obserwuje się przede wszystkim w przypadku pacjentów z chorobami układu krążenia. Katechiny wpływają na wiele czynników ryzyka tychże chorób, działając przeciwutleniająco, przeciwzapalnie, antyagregacyjnie (zapobiegające zlepianiu się płytek krwi), hipolipemizująco (regulacja poziomu lipidów), przeciwzakrzepowo. 

Antyoksydacyjne działanie katechin polega na unieszkodliwianiu wolnych rodników tlenowych i azotowych, chelatowaniu jonów metali (np. żelaza, które może rodniki tlenowe produkować), indukowaniu enzymów działających przeciwutleniająco (np. dysmutazy ponadtlenkowej). Katechiny chronią zatem DNA, białka i lipidy przed oksydacyjnym uszkodzeniem, a tym samym chronią organizm przed rozwojem nowotworów (np. okrężnicy, odbytnicy, trzustki, żołądka, prostaty; zwiększone spożycie zielonej herbaty wiąże się też z lepszymi rokowaniami dla kobiet z nowotworem piersi w stadium I i II) oraz przed rozwojem wielu innych chorób przewlekłych. Co więcej, polifenole chronią skórę w przypadku nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV, które jest głównym czynnikiem powodującym nowotwory skóry. 

Katechiny zielonej herbaty mają ogromny, pozytywny wpływ na układ krążenia, zmniejszając częstotliwość występowania chorób układu sercowo-naczyniowego: 

• działają przeciwmiażdżycowo. Poprawiają profil lipidowy krwi, zmniejszając stężenie cholesterolu całkowitego, frakcji LDL oraz trójglicerydów, a zwiększając stężenie frakcji HDL. Zapobiegają powstawaniu stanów zapalnych w ścianach naczyń krwionośnych, co jest częstym przyczynkiem do zmian miażdżycowych. Chronią lipidy przed oksydacją, 
• zmniejszają agregację płytek krwi, a w konsekwencji obniżają ryzyko wystąpienia zakrzepicy, zawału serca, udaru mózgu, 
• działają hipotensyjnie, obniżając ciśnienie skurczowe i rozkurczowe krwi. 

Zielona herbata, a konkretnie jej właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne, może mieć znaczenie w zapobieganiu i terapii chorób neurodegeneracyjnych, np. w chorobie Alzheimera. Polifenole mają bowiem zdolność do przenikania bariery krew-mózg, dzięki czemu docierają do tkanki nerwowej. Dodatkowo hamują powstawanie złogów proteinowych, tak częstych w schorzeniach neurologicznych. 

Katechiny zielonej herbaty wpływają korzystnie na równowagę flory bakteryjnej jelit. Podwyższają poziom bakterii Bifidobacterium i Lactobacillus, a zmniejszają poziomy bakterii rodziny Enterobacteriaceae. Działają antybakteryjnie wobec wielu patogenów wywołujących biegunki, próchnicę (tu ma również znaczenie fluor obecny w zielonej herbacie), zapalenie płuc, zapalenie pęcherza moczowego, odmiedniczkowe zapalenie nerek, infekcje skóry – np. przeciwko Escherichia coli, Streptococcus salivarius i Helicobacter pylori. Katechiny mają również właściwości przeciwwirusowe, dzięki czemu wyciąg z zielonej herbaty w postaci maści ma zastosowanie w leczeniu kłykcin kończystych, czyli brodawek płciowych wywoływanych wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). 

Zielona herbata na odchudzanie

Regularne picie zielonej herbaty może wspomagać walkę z otyłością. Obserwuje się spadek masy ciała, obniżenie wskaźnika BMI, spadek zawartości tkanki tłuszczowej. Zmniejsza się obwód talii i bioder. Ekstrakt z zielonej herbaty zmniejsza zdolność trawienia tłuszczy przez lipazę trzustkową, tym samym zwiększając wydalanie lipidów i cholesterolu. Stosowanie ekstraktu z zielonej herbaty w połączeniu z aktywnością fizyczną zwiększa utleniane kwasów tłuszczowych w wątrobie i mięśniach. Katechiny hamują namnażanie się adipocytów, czyli komórek tkanki tłuszczowej. Zmniejszają wchłanianie glukozy; zwiększają termogenezę, co równa się zwiększeniu wydatku energetycznego. 

Zielona herbata w kosmetyce

Zielona herbata wykorzystywana jest też do celów kosmetycznych. Ze względu na silną aktywność przeciwrodnikową ma zastosowanie w kosmetykach przeciwstarzeniowych i promieniochronnych. Maseczki, kremy i toniki z zielonej herbaty niwelują zaczerwienienia i obrzęki, poprawiają napięcie, nawilżenie, elastyczność skóry. Preparaty przeznaczone do stosowania na włosy wzmacniają ich porost. 

Herbata zielona – przeciwwskazania 

Zieloną herbatę uznaje się bezpieczny i nietoksyczny surowiec bez działań niepożądanych. Ewentualne skutki uboczne, przeciwwskazania i interakcje wiążą się z zawartością kofeiny wynoszącą 10–50 mg/filiżankę zielonej herbaty. Z tego powodu jej nadmierne spożycie może wywołać drażliwość, bezsenność, tachykardię, nerwowość. Zatem ile dziennie naparu z zielonej herbaty można wypić? Za optymalną, nieszkodliwą dawkę spożycia kofeiny przyjmuje się 400 mg, co odpowiada ośmiu filiżankom zielonej herbaty na dzień. 

Herbata zielona – gdzie kupić? Na co zwracać uwagę przy wyborze?

Zieloną herbatę do zaparzania kupimy w aptekach, zielarniach, herbaciarniach, sklepach specjalistycznych z herbatami. Jaka jest najlepsza? Warto szukać odmian o srebrzystoszarych, równej wielkości małych listkach, bez gałązek lub łodyg w mieszance. Napar powinien być klarowny, jasny, o delikatnej słomkowej barwie, ziołowym zapachu i lekko słodkawym smaku. 

Herbata zielona – jak parzyć, jak pić, co można dodawać? 

Jak długo parzyć zieloną herbatę? Najlepiej 1–1,5 minuty. Parzenie dłuższe niż 2 minuty spowoduje, że napar będzie gorzki. Optymalna temperatura parzenia to 60–70˚C (wskazówka: po zagotowaniu wody należy odczekać 3–4 minuty). 

Parzenie zielonej herbaty drugi raz jest doskonałą metodą, by obniżyć zawartość kofeiny w naparze. Należy zaparzyć herbatę 45 sekund w gorącej wodzie, powstały napar wylać, po czym zaparzyć ponownie metodą podaną powyżej. Tym sposobem pozbywamy się jej dużej części, nie ujmując wiele z intensywności smaku i aromatu herbaty. 

Kiedy pić zieloną herbatę? Ze względu na pobudzającą zawartość kofeiny nie zaleca się spożywania naparu na noc. W ciągu dnia herbatę najlepiej wypijać po posiłkach, ponieważ w trakcie posiłku może zmniejszyć przyswajalność minerałów z żywności. 

Popularne są napary zielonej herbaty przyrządzone wraz z dodatkami: z cytryną, imbirem, pigwą, opuncją figową, miętą. Co ciekawe, dodatek cytryny może zwiększyć potencjał antyoksydacyjny tak przygotowanego napoju.