Zespół Cotarda – objawy i leczenie „zespołu chodzącego trupa”

Nazwa schorzenia pochodzi od nazwiska francuskiego neurologa — Jules’a Cotarda, który jako pierwszy opisał to zaburzenie w XIX wieku. W swojej publikacji przedstawił przypadek pacjentki – 43–letniej kobiety, która twierdziła, że nie ma „ani mózgu, ani nerwów, ani klatki piersiowej, ani wnętrzności, tylko skórę i kości”.

Przyczyny zespołu Cotarda

Etiologia zaburzenia nie jest do końca poznana. Przypuszcza się, że może być ono skutkiem uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego przez choroby naczyniowe (udar mózgu, krwiak), stwardnienie rozsiane czy guz. Naukowcy wskazują na możliwość występowania zespołu Cotarda jako wynik zaniku jąder podstawnych w mózgu, które pełnią funkcje związane z procesami poznawczymi (pamięć, myślenie), zmian w płatach ciemieniowych, zatrucia metabolicznego, bądź zaburzeń metabolicznych. Uważa się także, że może on występować wtórnie do innych schorzeń psychicznych, takich jak depresja z objawami psychotycznymi, schizofrenia, choroba afektywna dwubiegunowa, choroba Parkinsona, ciężkie upośledzenie umysłowe czy AIDS. Zespół Cotarda może towarzyszyć także zespołowi Capgrasa (chory jest przekonany, że bliskie mu osoby zostały zamienione na identycznie wyglądające, lecz obce osoby).

Zespół ten może również wystąpić jako efekt uboczny terapii acyklowirem, amantadyną lub kortykosteroidami. Obniżony poziom sodu w surowicy krwi wynikający z odwodnienia także może przyczynić się do wystąpienia zespołu Cotarda. 

Objawy "syndromu chodzącego trupa"

Do charakterystycznych objawów zespołu Cotarda należą urojenia nihilistyczne i halucynacje. Pacjent nie ma poczucia własnej tożsamości, jest przeświadczony o rozpadzie swojego ciała i zaniku narządów wewnętrznych.

W przebiegu tego schorzenia często dochodzi do prób samobójczych lub samookaleczenia — chory wierzy, że nie będzie to miało konsekwencji, skoro jest już martwy. Innym charakterystycznym objawem jest obniżony próg bólowy, co sprzyja zachowaniom autoagresywnym. W zespole Cotarda chory zastanawia się, co jest przyczyną tego, że zmarł, lecz nadal znajduje się wśród żywych. Może dojść do wniosku, że jest to kara za popełnione za życia grzechy.

Leczenie zespołu Cotarda

Aby prawidłowo leczyć zespół Cotarda, konieczne jest jego prawidłowe rozpoznanie. W przypadku tego schorzenia często bywa to trudne ze względu na podobieństwo objawów występujących w ciężkiej depresji czy schizofrenii. Ponadto brak na tę chwilę ściśle sprecyzowanych kryteriów diagnostycznych. Szybkie rozpoznanie jest bardzo ważne ze względu na ryzyko zachowań autoagresywnych. 

Leczenie zespołu Cotarda obejmuje farmakoterapię. Jej podstawą są leki przeciwpsychotyczne, a także przeciwdepresyjne i stabilizujące nastrój. Istotna jest systematyczność w ich stosowaniu. Chory powinien również pozostawać pod stałą opieką psychiatry. W ciężkich przypadkach, przy nasilonych urojeniach i depresji psychotycznej z tendencjami samobójczymi, stosuje się elektrowstrząsy, które mogą okazać się skuteczne. Jeśli za zespół Cotarda odpowiada inne schorzenie, należy zastosować leczenie przyczynowe choroby podstawowej.