Fluor – czy i jak go stosować?

Dlaczego?

Skuteczność stosowania fluoru w zapobieganiu próchnicy oraz wczesnym leczeniu początkowych zmian próchnicowych nie budzi wątpliwości. Hamuje on działanie bakterii kariogennych (czyli powodujących próchnicę) poprzez upośledzenie ich metabolizmu oraz utrudnienie przylegania ich do ściany zęba. Dodatkowo fluor wspomaga remineralizację szkliwa i osłabia jego demineralizację, czyli wzmacnia strukturę zęba. Jego skuteczność zależy od stałego dostarczania fluoru i powiązanej z tym jego obecności w ślinie i płytce nazębnej. Jeśli stężenie fluoru w ślinie jest wystarczająco duże (np. po zastosowaniu lakierów, żeli czy pasty do zębów) powstaje fluorek wapnia zapewniający długo czasowy rezerwuar fluoru.

Jakie są metody?

Wyróżnia się kilka rodzajów profilaktyki fluorkowej. Może to być masowa profilaktyka polegająca na fluorkowaniu wody pitnej do stężenia optymalnego, czy też fluorkowaniu produktów żywnościowych (np. mleka, soli, gumy do żucia). Obecnie w Polsce woda fluorowana jest tylko w kliku miejscach. Inną metodą grupową jest fluoryzacja prowadzona w szkołach, czyli nadzorowane szczotkowanie zębów przez dzieci szkół podstawowych środkami zawierającymi związki fluoru. Ostatnią metodą jest profilaktyka indywidualna domowa (stosowanie samodzielne produktów z fluorem) lub profesjonalna (lakierowanie zębów prowadzone w gabinecie stomatologicznym).

Pasty do zębów

Przy tak dużym dostępie produktów z fluorem narasta pytanie – jakie produkty, kiedy należy stosować oraz które z nich są dozwolone u dzieci, u których profilaktyka próchnicy jest tak istotna. Wybierając rodzaj stosowanej pasty do zębów u dzieci należy wziąć pod uwagę wiele czynników takich jak stan uzębienia dziecka, ryzyko wystąpienia próchnicy (na które wpływ mają choroby ogólne, stosowanie aparatów ortodontycznych itd.). W związku z tym najlepiej zawsze skonsultować z lekarzem dentystą jaką pastę, w jakiej ilości najlepiej wybrać dla dziecka. Zgodnie z wytycznymi Europejskiej Akademii Stomatologii Dziecięcej (EAPD) dzieci poniżej 6. roku życia powinny mieć zęby myte ilością pasty wielkości ziarnka groszku. Poniżej 2. roku życia pasta ta powinna zawierać 500 ppm fluoru, natomiast między 2. a 6. rokiem życia 1000 ppm (tzw. pasta rodzinna) – objętość fluoru należy sprawdzać na opakowaniach pasty. Jednakże u dzieci współpracujących, z prawidłową higieną od momentu wyrżnięcia pierwszego zęba powinna być stosowana pasta o zawartości 1000 ppm fluoru, ale w bardzo małej ilości – powinny być nią posmarowane jedynie szczyty włosia szczoteczki. Od 6. roku życia dla wszystkich dzieci zalecana jest pasta z zawartością fluoru 1450 ppm, czyli pasta stosowana przez dorosłych. Od 6. roku życia są również dozwolone płukanki do jamy ustnej u dzieci. Ważnym jest, że do 8. roku życia zęby powinny być myte dziecku przez rodziców, lub przynajmniej kontrolowana dokładność ich oczyszczenia. Innymi preparatami zawierającymi fluor są specjalne pasty o zwiększonej zawartości fluoru (2800 ppm lub 5000 ppm). Takie pasty zalecane są u osób powyżej 16. roku życia należących do grupy wysokiego ryzyka choroby próchnicowej – w trakcie i po leczeniu stałymi aparatami ortodontycznymi, ze zmniejszonym wydzielaniem śliny, po radioterapii.

Lakiery fluorowe

Lakiery fluorowe stosowane przez lekarzy dentystów w gabinecie zawierają znacznie większe stężenie fluoru niż powszechnie używane pasty. U dzieci poniżej 6. roku życia należących do grup umiarkowanego i wysokiego ryzyka próchnicy zalecane jest lakierowanie zębów przez lekarza 2-4 razy do roku. Decyzję o potrzebie takiej profilaktyki powinien podjąć lub zalecić dentysta. Aplikacja fluoru w gabinecie sprzyja powstaniu wcześniej wspomnianego fluorku wapnia zapewniającego długotrwałe działanie ochronne i remineralizujące na szkliwo zębów.

Działanie szkodliwe

Obecnie coraz częściej mówi się o szkodliwym działaniu fluoru. Jednakże stosowanie produktów go zwierających w sposób zalecany nie jest niebezpieczne. Istotna jest konsultacja z lekarzem dentystą zalecanych środków z fluorem, ponieważ wpływ na odstąpienie od powszechnych zaleceń może mieć np. zwiększona zawartość fluoru w wodzie na danym terenie, ponieważ w niektórych obszarach w Polsce woda z kranu naturalnie zawiera większe stężenie fluoru. Ważnym jest również kontrolowanie, czy dziecko nie połyka pasty podczas mycia zębów, a w razie problemów z jej wypluwaniem nakładanie na szczoteczkę bardzo małej ilości pasty. Należy także uważać, aby dziecko przypadkiem nie zjadło dużej ilości pozostawionej pasty, ponieważ sytuacja taka stwarzać może nawet zagrożenie życia.