Oczyszczająca moc stokrotek

Niewielka stokrotka to jeden z pierwszych wiosennych kwiatków. Jest bardzo popularna zarówno w medycynie, jak i kosmetyce.

Stokrotka długo kwitnie. Często sadzi się ją w ogrodach. Istnieją różne odmiany rośliny, również o pełnych kwiatach. Występuje w mitologii nordyckiej. Średniowieczna historiografia wspomina o niej jako o kwiecie poświęconym Matce Boskiej. Była wielokrotnie natchnieniem poetów i pisarzy.

Stokrotka — morfologia i występowanie

Stokrotka pospolita (Bellis perennis), stokrotka łąkowa, stokroć trwała to gatunek rośliny wieloletniej zielnej z rodziny astrowatych. Występuje w Europie, w tym na terenie całej Polski. Ma gąbik o wysokości 4-20 cm, prosto wzniesiony, delikatnie owłosiony. Roślina wytwarza podziemne rozłogi. Kłącze jest walcowate i rozgałęzione. Liście zebrane są w różyczkę, łopatkowe lub odwrotnie jajowate, jednonerwowe, nieco karbowane lub ząbkowane. Zwężają się w ogonek liściowy.

Kwiaty tworzą pojedynczy koszyczek na szczycie głąbika. Jego okrywa składa się z tępo zakończonych listków ułożonych w 2 szeregach, krótko owłosionych. Dno koszyczka jest wypukłe, puste i ma powierzchnię pokrytą brodawkami. Na zewnątrz znajduje się 1 szereg białych lub różowych kwiatów języczkowych żeńskich, a wewnątrz koszyczka żółte, rurkowe kwiaty obupłciowe o długości około 2 mm. Korona kwiatów rurkowych jest dzwonkowata, składająca się z 4–5 ząbków. Pylniki są całkowicie zrośnięte w rurkę wokół słupka, nitki pręcików wolne. Kwiaty przedprątne zostają zapylane przez motyle, błonkówki lub muchówki.

Odmiany uprawne mają barwę białą lub całą gamę odcieni czerwonego koloru. Często zawierają też „pełne kwiaty” i przeważnie dużo większe kwiatostany od dziko rosnącej stokrotki. Nie ma specjalnych wymagań, co do gleby, rośnie dobrze zarówno na stanowiskach słonecznych, jak i półcienistych.

Związki czynne stokrotki

Surowcem zielarskim stokrotki jest kwiat — Flos Bellidis. Zawiera substancje gorzkie, garbniki, kwasy organiczne, śluz, saponiny triterpenowe, olejki eteryczne, flawonoidy, kwasy fenolowe oraz znaczne ilości soli mineralnych. Saponiny triterpenowe izolowane były przeważnie z części podziemnych stokrotki pospolitej. Z kwiatostanów odseparowuje się związki flawonoidowe: apigeninę, kamferol oraz kwercetynę. Przeprowadzone badania nad surowcem wykazały wyższe zawartości flawonoidów w kwiatostanach dzikiej stokrotki i jej odmianach niż w liściach. Głównymi składnikami olejku eterycznego pozyskiwanego z tej rośliny są monoterpeny (47-62%) oraz poliacetyleny (18-21%).

Stokrotki — aktywność biologiczna

Wyciągi wodne ze względu na wysoką zawartość glikozydów kwasu poligalowego wykazują silną aktywność przeciwgrzybiczną. Saponiny mają zdolność zmniejszania napięcia powierzchniowego i działają jak mydła. Te dobrze znane naturalne detergenty używane są jako środek wykrztuśny, a jednocześnie ułatwiają wchłanianie innych substancji. Flawonoidy stanowią grupę związków o wielokierunkowym działaniu biologicznym. Najważniejsze jest ich działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne. Z punktu widzenia zastosowania leczniczego fenolokwasy również wykazują znaczną aktywność, np. działanie przeciwbakteryjne oraz przeciwgrzybiczne w dermatozach.

Zastosowanie stokrotek w medycynie

Stokrotka była już używana w średniowieczu do leczenia ran i stłuczeń. Pomagała w zwalczaniu zapalenia opłucnej oraz płuc. Ziele zalane wrzącym mlekiem oślim polecano w gruźlicy. W medycynie ludowej kwiat stokrotki stosuje się przy krwawieniach z płuc i pęcherza moczowego, a także jako środek przeciwgorączkowy oraz ogólnie wzmacniający. Napar zalecany jest przy złej przemianie materii, nieregularności menstruacji, w postaci środka moczopędnego (przy kamicy nerkowej i pęcherzowej) oraz przeczyszczającego.

Zewnętrznie rozdrobnione świeże liście przyspieszają gojenie się drobnych zranień. Roślina w niektórych regionach znana jest jako „ziele na siniaki”, ponieważ przyspiesza wchłanianie wybroczyn krwawych. Napar po ochłodzeniu może być używany do przemywania oczu przy drobnych stanach zapalnych. W tym przypadku można stosować również maść z wyciągiem ze stokrotki do smarowania powiek.

Kwiaty stokrotki stosowane są w postaci kąpieli i okładów jako środek przeciwzapalny, przy źle gojących się ranach, krwawych wybroczynach, owrzodzeniu oraz wykwitach skórnych. Cała świeża roślina używana jest w homeopatii do przygotowania nalewek wykorzystywanych w leczeniu stłuczeń i obrzęków wywołanych urazami, w chronicznych schorzeniach skóry (np. czyrakach). To lek skuteczny przy uszkodzeniach głębiej położonych tkanek oraz po operacjach. Przyspiesza proces gojenia, hamuje i zapobiega infekcjom. Likwiduje bolesność w miejscu zranienia, a także łagodzi bóle po przecięciu nerwów. Jest dobrze znana dzięki właściwościom leczniczym w obrębie jamy brzusznej i miednicy. Wskazaniem do stosowania stokrotki są również dolegliwości żołądkowe po wypiciu mrożonych płynów lub zjedzeniu lodów w momencie, gdy organizm był przegrzany.

Stokrotki wykorzystywane w kosmetyce

Dzięki właściwościom ściągającym, bakteriobójczym i przyspieszającym gojenie stokrotka jest cenną rośliną kosmetyczną. Maseczki z kwiatów oraz przymoczki z wyciągu olejowego polecane są przy trądziku, egzemach oraz siniakach. Kąpiele z dodatkiem naparu działają wzmacniająco na skórę, uszczelniają kapilary, likwidują obrzęki.

Kąpiel z dodatkiem stokrotek

Składniki:

• kwiaty stokrotki — 20 g,
• krwawnik  — 20 g,
• szałwia — 20 g,
• babka lancetowata — 20 g,
• kwiaty nagietka — 20 g,
• woda — 2000 g.

Całość składników należy ogrzać na małym ogniu pod przykryciem przez 2 min, przecedzić, a następnie odwar wlać do wanny napełnionej wodą o temperaturze 38°C. Kąpiel powinna trwać 20 min. Ma działanie oczyszczające i odtruwające.

Napar z kwiatów stokrotki

Składniki:

• kwiaty stokrotki  — 15 g,
• woda — 100 g.

Surowiec należy zalać wrzącą wodą, odstawić pod przykrycie na 10 min, a następnie przecedzić. Stosuje się go w postaci okładów na zranienia, stłuczenia, oparzenia, odmrożenia, trudno gojące się rany. Naparem z kwiatów można także płukać gardło kilka razy dziennie.