Żeń-szeń — korzeń życia na zmęczenie, stres i wzmocnienie

W Europie roślina pojawiła się po raz pierwszy we Francji na dworze króla Ludwika XIV, gdzie stanowiła afrodyzjak. Dzięki kupcom holenderskim szybko zyskała sławę w innych krajach europejskich. Na początku XIX wieku wartość żeń-szenia przewyższała 18-krotnie cenę złota.

Spis treści

Żeń-szeń – zastosowanie i wskazania

Żeń-szeń jest polecany w sytuacjach nadmiernego zmęczenia i stresu, w okresie obniżonej odporności, w profilaktyce przeziębień jako środek wzmacniający organizm i pozwalający szybko wrócić do pełni sił. Może być stosowany uzupełniająco w przewlekłych chorobach (np. nowotworowych, neurodegeneracyjnych) lub po przebytym udarze mózgu. U osób, które zauważyły u siebie obniżony popęd seksualny, żeń-szeń pozwala przywrócić satysfakcję z życia seksualnego. Jest również stosowany w stanach lękowych i depresyjnych, w zaburzeniach pamięci i koncentracji. Surowiec pomaga w normalizacji poziomu cukru we krwi i w ochronie wątroby przed toksynami.

Wykorzystuje się go w kosmetyce, ponieważ wywiera pozytywny wpływ na wygląd skóry i przeciwdziała wypadaniu włosów. Jest stosowany jako przyprawa do dań, dodatek do kawy, cukierków itd. Surowiec uznawano za złoty środek, który wspomaga odporność, dodaje energii życiowej i poprawia wytrzymałość organizmu. Dawniej roślina stanowiła sekret chińskich lekarzy, obecnie jest rozpowszechniona na całym świecie i dostępna dla każdego. Żeń-szeń noszono jako talizman, który poza zdrowiem miał zapewnić powodzenie we wszystkich działaniach, również w handlu. W Europie roślina pojawiła się po raz pierwszy we Francji na dworze króla Ludwika XIV, gdzie stanowiła afrodyzjak. Dzięki kupcom holenderskim szybko zyskała sławę w innych krajach europejskich. Na początku XIX wieku wartość żeń-szenia przewyższała 18-krotnie cenę złota.

Żeń-szeń – wygląd, pochodzenie, morfologia

Żeń-szeń (Panax ginseng) to roślina z rodziny araliowatych (Araliaceae). Pochodzi z rejonów Nepalu i północno-wschodnich Chin. Z uwagi na wielokierunkowe stosowanie żeń-szenia w lecznictwie surowiec pozyskiwany jest głównie z upraw, natomiast rzadko występuje na stanowiskach naturalnych. Największe ilości żeń-szenia wytwarzane są w Chinach, a następnie w Korei Południowej, Kanadzie i Stanach Zjednoczonych.

W starożytnych Chinach żeń-szeń był rośliną dostępną wyłącznie dla cesarza i jego świty. Zerwanie rośliny przez nieupoważnione osoby groziło torturami lub nawet śmiercią. Tajemnicza roślina miała zapewniać zdrowie i długowieczność tylko najbogatszym. Ziołu przypisywano niezwykłą wartość, stąd pojawiało się określenie „korzeń życia”. W znaczeniu łacińskim Panax ginseng oznacza „roślinę-człowieka, która leczy wszystko”. Panax zaczerpnięto od słowa „panaceum”, czyli „lek na wszystko”, a gingseng oznacza „korzeń przypominający człowieka”. Przyglądając się korzeniowi, można zauważyć podobieństwo do ludzkiej sylwetki. Wśród nazw potocznych spotyka się również określenia: boskie ziele, cud świata, sól ziemi, korzeń-piorun.

Istnieje kilka odmian żeń-szenia, przy czym za żeń-szeń właściwy uznaje się ten rosnący w Chinach, a oprócz niego wyróżnia się żeń-szeń pochodzący z Ameryki i Kanady. Niektórzy wyodrębniają żeń-szeń biały i czerwony. Za czerwony uznaje się żeń-szeń pochodzący z Korei, a nazwa nawiązuje do czerwonej barwy korzenia, którą uzyskuje się w wyniku podgrzewania go za pomocą pary wodnej o temperaturze 100°C przez 2-3 godziny. Niestety takie ogrzewanie może prowadzić do niszczenia ginsenozydów, dlatego zaleca się wybierać biały żeń-szeń, który jest naturalnie suszony na słońcu lub w temperaturze 100-200°C.

Morfologia żeń-szenia zmienia się wraz z wiekiem rośliny. Jest on zaliczany do roślin długowiecznych. Istnieją okazy, które mają 150-200 lat. Żeń-szeń może osiągnąć do 80 cm wysokości. Posiada słabo rozgałęzione, palowe kłącze o barwie jasnokremowej. W pierwszym roku wytwarza jeden trójpalczasty liść o maksymalnej wysokości 8 cm. W kolejnych latach pojawia się jeden pięciopalczasty liść, a po 10 latach tworzy się rozetka złożona z kilku liści. Z centrum okółka liści wyrasta łodyga, a na jej zakończeniu pojawiają się zielonkawobiałe lub białoróżowe kwiaty zebrane w baldach. Owocami są jaskrawoczerwone pestkowce, które dojrzewają z końcem sierpnia i przypominają kształtem jagody.

Żeń-szeń – działanie, właściwości, skład

Żeń-szeń zawiera ponad 200 substancji czynnych, które gwarantują wszechstronne właściwości lecznicze. Głównymi substancjami aktywnymi są ginsenozydy, które należą do saponin triterpenowych. Ginsenozydy można podzielić na trzy główne grupy: protopanaksadiole (PPD), protopanaksatriole (PPT) i kwasy oleanolowe. Kolejne kluczowe składniki aktywne to polisacharydy i polipeptydy, flawonoidy, olejki lotne (seskwiterpeny, β-elemen, panaxynol, panaxydol, panaxytriol, ginsenyne, panasinsen), kwasy organiczne i ich estry (kwas cytrynowy, izocytrynowy, fumarowy, linolowy, jabłkowy, bursztynowy, winowy). Inne związki aktywne to mikroelementy, witaminy, alkaloidy, lignany.

Efekty działania żeń-szenia wynikają m.in. z oddziaływania na oś podwzgórze-przysadka-nadnercza i na układ odpornościowy. Działanie adaptogenne związane jest z poprawą wytrzymałości organizmu na stres fizyczny, chemiczny i biologiczny oraz z zapewnieniem witalności i zwiększeniem efektywności pracy. Żeń-szeń zmniejsza częstość występowania grypy i przeziębienia poprzez wzrost aktywności komórek NK, produkcję interferonu, zwiększenie całkowitej liczby leukocytów i nasilenie fagocytozy. Surowiec zwiększa sprawność fizyczną i umysłową. Oddziałuje na układ nerwowy poprzez wzrost produkcji acetylocholiny, wpływ na poziom kortykosteronu w osoczu oraz na stężenie noradrenaliny, dopaminy i serotoniny w hipokampie i korze mózgu. Efektem działania jest szybsza reakcja, poprawa uwagi, pamięci, zdrowia psychicznego i wydajności poznawczej. Żeń-szeń zmniejsza poziom glukozy we krwi na czczo i zwiększa indukowane glukozą uwalnianie insuliny. Fitosterole (stigmasterol i β-sterol) wywierają korzystny wpływ na metabolizm lipidów. Ponadto żeń-szeń wykazuje działanie przeciwzakrzepowe, przeciwpłytkowe i zwiększa popęd seksualny. Wyniki badań przedklinicznych wykazały ochronne działanie żeń-szenia na układ sercowo-naczyniowy. Surowiec zwiększa aktywność syntazy NO, zmniejsza ryzyko zawału, poprawia wydolność serca i zmniejsza apoptozę kardiomiocytów. Żeń-szeń zmniejsza również ryzyko zachorowania na nowotwór m.in. poprzez ochronę komórek przed działaniem wolnych rodników, hamowanie angiogenezy, promowanie apoptozy komórek i zmniejszenie ekspresji cząsteczek prozapalnych.

Żeń-szeń – stosowanie i dawkowanie

Korzeń żeń-szenia nie powinien być stosowany przez osoby z nadciśnieniem, krwawieniami, przyjmujące leki przeciwzakrzepowe, w okresie ciąży, laktacji i w przypadku osób nadpobudliwych. Żeń-szeń moduluje funkcje układu immunologicznego, dlatego należy zachować ostrożność u osób z obniżoną odpornością, stosujących terapię immunostymulującą i z zaburzeniami autoimmunologicznymi. Po 3 miesiącach codziennego stosowania należy zrobić 4-tygodniową przerwę. Żeń-szeń często wchodzi w skład preparatów zawierających również inne zioła, witaminy i minerały. Należy wybierać preparaty standaryzowane na zawartość ginsenozydów (najczęściej rekomendowane 1,5-7%). Dawka dobowa to 200 mg standaryzowanego ekstraktu. Suchy korzeń w formie np. herbaty można stosować w ilości od 0,5 g do 2 g dziennie. Kapsułki należy przyjmować zgodnie z zaleceniem producenta, zwykle od 100 mg do 600 mg na dzień w dawkach podzielonych.

Żeń-szeń – interakcje z lekami i ziołami

Stosowanie żeń-szenia w połączeniu z innymi środkami pobudzającymi i używkami może prowadzić do nasilenia ich działania. Należy zachować szczególną ostrożność w przypadku pacjentów diabetologicznych, ponieważ żeń-szeń działa synergistycznie z insuliną oraz doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi i może prowadzić do nadmiernego obniżenia cukru we krwi. Żeń-szeń nasila działanie leków przeciwzakrzepowych (np. aspiryna, warfaryna). Wykazuje interakcję z niektórymi lekami antypsychotycznymi, np. z chlorpromazyną. Jednoczesne stosowanie z inhibitorem monoaminooksydazy (fenelzyna) może skutkować objawami maniakalnymi. Żeń-szeń wykazuje działanie estrogenopodobne, dlatego przyjmowanie go razem z progestagenami może nasilać ich skutki uboczne.

Żeń-szeń – skutki uboczne, przedawkowanie

Preparaty z korzeniem żeń-szenia na ogół są dobrze tolerowane przez pacjentów i w przypadku stosowania się do zalecanego dawkowania nie obserwuje się poważnych skutków ubocznych. Przyjmowanie surowca w zbyt dużych dawkach i przez zbyt długi czas może prowadzić m.in. do wystąpienia bólu głowy, zaburzeń żołądkowo-jelitowych, nadmiernego pobudzenia, bezsenności, niepokoju i poddenerwowania. Skutkiem stosowania żeń-szenia jest wzrost ciśnienia krwi, dlatego jest on przeciwwskazany w grupie osób z nadciśnieniem. Może również powodować krwawienia z pochwy.

Suplementy i wyroby medyczne zawierające żeń-szeń

Kosmetyki zawierające żeń-szeń

Działanie

  • immunostymulujące (zwiększa odporność)
  • pobudza (stymuluje) ośrodkowy układ nerwowy
  • poprawia krążenie obwodowe
  • przeciwcukrzycowe (hipoglikemizujące; zmniejsza stężenie glukozy we krwi)
  • przeciwutleniające (antyoksydacyjne)
  • przeciwzapalne
  • rozszerza naczynia mózgowe (poprawia krążenie mózgowe)
  • normotymiczne (normalizujące zaburzenia nastroju, stabilizujące nastrój)
  • ułatwia osiągnięcie erekcji (zwiększa napływ krwi do prącia)
  • przeciwnowotworowe
  • adaptogenne
  • wzmacniające
  • tonizujące
  • zwiększa libido
  • psychostymulujące

Postacie i formy

  • tabletka
  • kapsułka
  • maść
  • krem
  • szampony i odżywki do włosów
  • żel na skórę

Substancje aktywne

  • saponiny
  • polisacharydy
  • związki mineralne
  • sterole
  • Aminokwasy
  • terpenoidy
  • ginsenozydy
  • peptydoglukany
  • polipeptydy
  • kwasy tłuszczowe

Surowiec

  • korzeń
Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij