Kwas salicylowy, Acidum salicylicum - Zastosowanie, działanie, opis

Kwas salicylowy jest stosowany w miejscowym leczeniu chorób skóry, takich jak łojotokowe zapalenie skóry, łupież, wypryski kontaktowe, alergiczne zapalenie skóry, łuszczyca, atopowe zapalenie skóry, liszaj płaski, toczeń rumieniowaty, rumień wielopostaciowy, nadmierne rogowacenie np. dłoni/stóp/łokci, rogowacenie mieszkowe, liszaj zwykły przewlekły, trądzik. Kwas salicylowy wykorzystywany jest w środkach dezynfekcyjnych, zapobiegających nadmiernej potliwości stóp oraz w preparatach usuwających przebarwienia skórne, odciski, modzele i brodawki.

Dawkowanie zależy od wskazania, nasilenia objawów, stężenia w preparacie i miejsca podania.
Kwas salicylowy stosuje się zewnętrznie na skórę, w tym owłosioną skórę głowy. Preparat nanosi się na zmienione miejsca na skórze zgodnie z zaleceniami producenta. W przypadku preparatów dostępnych na receptę środek aplikuje się zwykle 1-2 razy na dobę. Nie zaleca się zbyt długiego stosowania preparatów z kwasem salicylowym.
Świeżo przygotowany roztwór do płukania w jamie ustnej i gardła stosuje się zwykle 2-3 razy dziennie.

Przeciwwskazaniem jest nadwrażliwość na kwas salicylowy i inne salicylany.

Kwas salicylowy przeznaczony jest wyłącznie do miejscowego stosowania. Nie należy nakładać preparatów na duże powierzchnie skóry ze względu na ryzyko ogólnoustrojowych działań niepożądanych po wchłonięciu dużych ilości kwasu salicylowego.
Preparatów z kwasem salicylowym nie należy stosować na uszkodzoną skórę oraz w okolicy oczu i błon śluzowych.

Kwasu salicylowego nie należy stosować w ciąży na duże powierzchnie skóry.

W okresie karmienia piersią nie należy stosować kwasu salicylowego w okolicy piersi.

Podanie na skórę: miejscowe podrażnienie skóry, suchość skóry, niepożądane łuszczenie się skóry, zapalenie skóry, odczyny alergiczne.

Kwas salicylowy usuwa  martwe komórki z powierzchni naskórka w wyniku rozpuszczenia substancji międzykomórkowej oraz zmniejszenia pH w warstwie rogowej. Kwas salicylowy zmniejsza proliferację (namnażanie) keratynocytów i zwiększa ilość wody w  warstwie rogowej. Substancja dociera do mieszków włosowych, odblokowuje pory, oczyszcza skórę z zaskórników, zmniejsza ilość produkowanego przez gruczoły łojowe sebum, usuwa bakterie i zanieczyszczenia oraz redukuje przebarwienia. Kwas salicylowy zwiększa penetrację innych substancji aktywnych w głąb skóry. Hamowanie syntezy mukopolisacharydów może być przyczyną opóźnienia gojenia ran.

Kwas salicylowy hamuje aktywność enzymów COX-1 i COX-2, które uczestniczą w powstawaniu prozapalnych prostaglandyn. Efektem działania kwasu salicylowego jest hamowanie procesów zapalnych oraz zwalczanie bólu i gorączki. Wymienione właściwości kwasu nie są już obecnie wykorzystywane w leczeniu stanów zapalnych stawów, bólów różnego pochodzenie, gorączki itp.

Wchłanianie kwasu salicylowego jest zależne od rodzaju podłoża zastosowanego w preparacie, stanu naskórka i stosowania opatrunku okluzyjnego. Do organizmu wnika około 10% zaaplikowanego miejscowo kwasu salicylowego. Stężenie maksymalne we krwi osiągane jest po 4-8 h po aplikacji.

Kwas salicylowy wiąże się w 80% z białkami osocza. Substancja wykazuje zdolność przenikania do ośrodkowego układu nerwowego i przez łożysko.

Kwas salicylowy jest metabolizowany do kwasu gentyzynowego. Drugim metabolitem jest kwas salicylurowy, który w następnym etapie jest sprzęgany z kwasem glukuronowym.

Po podaniu miejscowym kwasu salicylowego około 7% dawki wydalane jest z moczem. W moczu postać niezmieniona stanowi 10-50%.