Mutacja, nie taki diabeł straszny

Co to jest mutacja?

Mutacją głosu nazywamy zmianę wysokości i skali głosu występującą w okresie dojrzewania płciowego. Proces ten trwa zwykle około 2-3 lat i coraz częściej zaczyna się około 12 roku życia dziecka, przy czym największe nasilenie mutacji przypada na 13 lub14 rok życia.  U dziewczynek mutacja głosu zaczyna się zazwyczaj wraz z pierwszą miesiączką. Mutację głosu kojarzymy przede wszystkim z chłopcami, u których przejawia się ona znacznie silniej niż u dziewcząt. Głos chłopców obniża się wówczas o 1 oktawę, a głos dziewcząt tylko o 3-4 tony. Czasem zdarza się, że zmiana ta jest bardziej nasilona i zmiana głosu może objąć nawet 2 oktawy. 

Hormony płciowe, a głównie testosteron produkowany w dużych ilościach w jądrach u chłopców, wpływają między innymi na powiększenie krtani. Chrząstki krtaniowe rozrastają się, a struny głosowe ulegają wydłużeniu. Powiększa się też tchawica i przestrzeń pod krtanią. W tym czasie na szyi u chłopców zaczyna się zaznaczać zarys powiększonej chrząstki tarczowatej krtani jako tzw. jabłko Adama. U dziewcząt krtań aż tak bardzo się powiększa, dlatego ich szyja pozostaje bez zmiany w wyglądzie. W czasie mutacji nie można przewidzieć jakie brzmienie przyjmie głos po jej zakończeniu tzn. czy głos przekształci się w  tenor, baryton lub bas. Po mutacji dziewczęta nadal mają zdolność śpiewania wyższych dźwięków, a chłopcy niższych niż przed mutacją. Jednocześnie chłopcy tracą trwale możliwość czystego śpiewania wysokich dźwięków i pozostaje im falset  tj. śpiew na niedomkniętych i nienaturalnie mocno napiętych strunach głosowych. 

Dolegliwości w czasie mutacji

U chłopców zmianom w budowie krtani mogą często towarzyszyć dolegliwości ze strony głosu. U większości pojawia się chrypka oraz trudności w panowaniu nad wysokością głosu, co objawia się wydawaniem na przemian wysokich i niskich dźwięków. Przyczyną tych problemów jest przebudowa krtani, wydłużenie strun głosowych, zaburzenia w koordynacji mięśni krtani, przekrwienie błony śluzowej i zwiększone wydzielanie śluzu.

Dolegliwości! Co robić?

Warto zadbać o dobre nawilżenie pomieszczeń, w których przebywa nastolatek. Suche powietrze w mieszkaniach z centralnym ogrzewaniem podrażnia górne drogi oddechowe i krtań, co może nasilać chrypkę i dyskomfort z nią związany. Dla dobrego brzmienia głosu ważne jest nawadnianie organizmu. Dlatego pilnujmy, aby dojrzewający chłopiec wypijał w ciągu dnia około 2 litrów napojów dziennie, koniecznie bezkofeinowych, bezalkoholowych i nie gazowanych, nawet jeśli nie czuje pragnienia do picia. Konieczne jest także popijanie wody podczas dłuższego wystąpienia np. wygłaszając referat w szkole lub biorąc udział w szkolnym przedstawieniu. 

Trudności w panowaniu nad wysokością głosu wymagają zwrócenia uwagi w jakich sytuacjach do nich dochodzi czy np. podczas śpiewu. Znając je nastolatek może ćwiczyć swój glos w tych sytuacjach w zaciszu domowym. W ten sposób nabiera wprawy w opanowaniu strun głosowych, co na pewno ułatwia dobre funkcjonowanie w życiu codziennym. Śpiew jest naszą naturalną czynnością, która może dawać wiele przyjemności i zadowolenia. Jednakże chłopcy w okresie mutacji nie powinni rozpoczynać nauki śpiewu, która związana jest ze wzmożonym wysiłkiem głosowym. Przeciążanie krtani lekcjami śpiewu przy dolegliwościach  mutacyjnych trwających rok czy dwa lata doprowadza do zmian w wydobywaniu głowy czyli w tzw. emisji i może doprowadzić do trwałych zmian w strunach głosowych i niepożądanych zmian w brzmieniu głosu.

Kiedy nie ma mutacji lub jest ona zaburzona

Mutacja zachodzi w okresie dojrzewania płciowego, dlatego nie pojawia się ona u chłopców z niedorozwojem gruczołów płciowych spowodowanym zaburzeniami chorobowymi lub kastracją polegająca na chirurgicznym usunięciu jąder. Przyczyną braku mutacji lub jej opóźnienia mogą być również zaburzenia chromosomalne.

U niektórych dojrzewających dzieci mutacja ulega znacznemu wydłużeniu w czasie lub jej przebieg jest nieprawidłowy. Może to być spowodowane nieprawidłowościami w budowie krtani, a także zaburzeniami hormonalnymi lub czynnikami natury neurologicznej albo psychiatrycznej.

Co robić  kiedy nie ma mutacji lub jest ona zaburzona?

Najważniejsze jest ustalenie przyczyny braku lub opóźnienia mutacji głosu czy innych jej zaburzeń. Może to zrobić tylko i wyłącznie lekarz, dlatego z problemem tym należy zgłosić się do swojego lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, który skieruje nasze dziecko do lekarza foniatry. Foniatra po zbadaniu nastolatka informuje rodziców lub opiekunów w jakim kierunku należy prowadzić dalszą diagnostykę, aby ustalić przyczynę zaburzenia i zaleci odpowiednie leczenie – często są to specjalnie dobrane ćwiczenia głosu. Leków, które przyśpieszałyby mutację nie ma, ale farmakologicznie można leczyć choroby, które opóźniają lub zaburzają przebieg mutacji.

Niezależnie od badań  i ewentualnego leczenia, można próbować samemu wzmacniać swój głos odpowiednimi ćwiczeniami jak np.:

• mruczenie "męskim" niskim głosem angażując w to mięśnie klatki piersiowej
• wypowiadanie niskim głosem głosek: "a", "e", "o", "u"
• wypowiadanie niskim głosem sylab: "ma", "me", "mo", "mu", "da", "de", "do", du", "ba", "be", "bo", "bu"
• wypowiadanie niższym głosem całych wyrazów, od krótszych i łatwiejszych do coraz trudniejszych. Na początku należy unikać słów z "i" oraz "y"
• głośne czytanie tekstów przy użyciu niskiego głos
• próby używania niskiego głosu na co dzień np. podczas zakupów

Dojrzewanie nie przebiega w tym samym tempie u wszystkich nastolatków. Wśród chłopców i dziewcząt tego samego rocznika są osoby, u których dojrzewanie mocno się  już zaznaczyło i takie, które jeszcze nie weszły w ten okres życia. Ale niezależnie od etapu dojrzewania, dorastająca młodzież chce znać jakie zmiany zachodzą w ich organizmach. Okres ten wymaga szczególnej opieki, zainteresowania i zrozumienia ze strony zarówno Rodziców jak i nauczycieli, bo od nich nastolatki powinny przede wszystkim czerpać wiedzę.