Pęcherzyk ciążowy, żółtkowy i zarodek — wielkość tydzień po tygodniu

Ciąża to wyjątkowy moment w życiu każdej kobiety, to czas wielkich przemian w organizmie, ale również okres, kiedy przyszłe mamy zasypywane są ogromem terminów medycznych ze wszystkich stron, od lekarza prowadzącego ciążę zaczynając, a na forach internetowych kończąc. Poniższe wyjaśnienie podstawowych pojęć związanych z ciążą pozwoli przyszłym mamon uporządkować swoją wiedzę i dowiedzieć się, jak tydzień po tygodniu rozwija się ich dziecko.

Pęcherzyk ciążowy i żółtkowy — co to jest?

Pęcherzyk ciążowy (GS, gestational sac) to termin używany na określenie struktury widocznej na USG. To przestrzeń wypełniona płynem otaczająca zarodek. W obrazie ultrasonograficznym uwidaczniany jest jako hipoechogeniczny (ciemniejszy od reszty) obszar otoczony hiperechogenicznym (jaśniejszy od reszty) trofoblastem. W ciąży prawidłowej znajduje się w jamie macicy.

Wielkość pęcherzyka ciążowego w poszczególnych tygodniach ciąży wygląda następująco:

Pęcherzyk żółtkowy (yolk sac, YS) to struktura wchodząca w skład błon płodowych (obok omoczni, owodni i kosmówki). Swoją nazwę zawdzięcza żółtku jaja kurzego, które jest magazynem substancji odżywczych potrzebnych zarodkowi kurczęcia aż do momentu wyklucia. U kobiety również pełni funkcję odżywczą, oddechową oraz krwiotwórczą — jest więc niezbędny do prawidłowego rozwoju ciąży. Jego funkcję z biegiem czasu przejmuje łożysko, za pośrednictwem którego płód dostaje substancje odżywcze i tlen oraz wydala substancje przemiany materii i dwutlenek węgla. Można wyróżnić trzy postacie pęcherzyka żółtkowego: pęcherzyk pierwotny, wtórny i ostateczny. Pęcherzyk ostateczny pojawia się w badaniu USG w 5.–6. tygodniu, a zanika wraz z końcem I trymestru, tworząc uchyłek Meckela.

Pęcherzyk żółtkowy a wiek ciążowy:

Wielkość zarodka a tydzień ciąży

Od około 5. tygodnia w USG zaczyna być widoczne echo zarodka. Na podstawie pomiaru jego długości określa się dokładny wiek ciąży. Zarodek mierzy się, określając długość ciemieniowo–siedzeniową (CRL — crown rump lenght). W początkowym etapie ciąży powinien on przyrastać od 1,1 do 1,8 mm na dobę. W I trymestrze jest to najlepszy parametr służący do oceny dokładnego wieku ciążowego.

Wielkość zarodka (CRL) a tydzień ciąży:

Masa płodu w II trymestrze

W II trymestrze ciąży płód jest już na tyle duży, że nie jest łatwe (a często jest nawet niemożliwe) zmierzenie wymiaru CRL. W tym okresie ciąży określa się przybliżoną masę ciała płodu na podstawie czterech pomiarów wykonanych w trakcie badania USG sondą brzuszną. Są to: obwód główki — HC (head circumference), wymiar dwuciemieniowy — BPD (biparietal diameter), obwód brzuszka — AC (abdominal circumference) i długość kości udowej — FL (femur length). Zainstalowany w urządzeniu USG algorytm podstawia uzyskane w tych pomiarach wyniki do wzoru i w przybliżeniu podaje masę ciała dziecka. Należy pamiętać, że jest to jedynie estymacja i błąd pomiaru może wynosić do 10 proc. w górę i w dół (choć czasami spotykane są jeszcze większe błędy). Dla przykładu, jeśli w USG wykonanym przy przyjęciu pacjentki do porodu przybliżona masa ciała dziecka wynosiła 4000 g, oznacza to, że z dużym prawdopodobieństwem znajdzie się ona w przedziale od 3600 g do 4400 g (+/- 10 proc.).

Hipotrofia i hipertrofia płodu

Na podstawie pomiaru masy ciała płodu w II trymestrze nie określa się wieku ciążowego! Choć czasem w opisie badania ultrasonograficznego możemy przeczytać zdanie: „Według biometrii masa płodu wynosi 3350 g, co odpowiada ciąży 38 tygodni i 4 dni” — nie oznacza to jednak, że ciąża ma w dniu badania dokładnie 38 tygodni i 4 dni. Oznacza to natomiast, że jest ona wielkości ciąży 38–tygodniowej (+4 dni). Może to być albo młodsza ciąża z hipertrofią (makrosomią), czyli za dużą masą w stosunku do wieku ciążowego, albo ciąża z hipotrofią, czyli za małą masą w stosunku do wieku ciążowego, lub też ciąża zupełnie prawidłowa, której wiek jest bliski 38,5 tygodnia.

Hipotrofia płodu spowodowana jest najczęściej zaburzeniem pracy łożyska, ciążą mnogą, nadciśnieniem tętniczym matki, chorobami serca i nerek matki, paleniem papierosów w czasie ciąży (czynnym i biernym!), piciem alkoholu, czy przyjmowaniem niektórych leków w czasie ciąży. W przypadku stwierdzenia hipotrofii płodu należy również jako czynnik ją powodujący rozważyć ewentualne infekcje (np. cytomegalię, ospę wietrzną, grypę, toksoplazmozę).

Hipertrofia, inaczej zwana makrosomią płodu, najczęściej spowodowana jest źle kontrolowaną cukrzycą, w której występują nieprawidłowe wartości glikemii (szczególnie na czczo). Dodatkowe czynniki mogące powodować makrosomię to: wiek matki, poród dziecka powyżej 4500 g w wywiadzie, wzrost i masa ciała rodziców, otyłość matki. Statystycznie hipertrofia występuje częściej u dzieci płci męskiej.

Siatki centylowe

Wielkość i masę ciała dziecka w poszczególnych tygodniach ciąży nanosi się na specjalne siatki centylowe, dostępne w nowoczesnych urządzeniach USG. W siatkach wykorzystuje się jednostkę zwaną percentylem lub centylem, który oznacza położenie danego wyniku w stosunku do badanej grupy stanowiącej 100 proc. Przykładowo, jeśli waga konkretnego dziecka znajdzie się na 25. centylu, to oznacza, że 25 proc. dzieci z tej grupy wiekowej waży tyle samo lub mniej, zaś pozostałe 75 proc. waży tyle samo lub więcej.

Siatki centylowe pozwalają sprawdzić, czy masa płodu jest odpowiednia dla danego wieku ciążowego (czy mieści się między 5. a 95. centylem), oraz śledzić charakterystykę wzrastania płodu w czasie kolejnych wizyt u ginekologa, na których jest wykonywane USG.