Leki stosowane w leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej (ChAD)
Podział leków stosowanych w leczeniu ChAD
W farmakoterapii choroby afektywnej dwubiegunowej stosuje się leki normotymiczne – tzw. stabilizatory nastroju. Dzielimy je na:
- leki pierwszej generacji – należą do nich lit, kwas walproinowy i jego pochodne oraz karbamazepina;
- leki drugiej generacji – atypowe leki przeciwpsychotyczne (np. kwetiapina, aripiprazol, risperidon, olanzapina i klozapina) oraz lamotrygina.
Dodatkowo, jako leczenie uzupełniające, można wprowadzić leki przeciwdepresyjne, np. mirtazapinę, wenlafaksynę oraz citalopram.
Leki I generacji w leczeniu ChAD
Lit – jeden z ważniejszych leków stosowanych w leczeniu choroby dwubiegunowej, ponieważ wykazuje działanie na oba bieguny tej choroby. Jednak w czasie leczenia tym preparatem należy kontrolować jego stężenie we krwi, ponieważ istnieje bardzo cienka granica między dawką toksyczną a terapeutyczną tego preparatu. Dlatego też główną alternatywą dla leczenia litem jest kwas walproinowy i jego sole.
Lekiem pierwszej generacji stosowanym w chorobie afektywnej dwubiegunowej jest również karbamazepina. Wskazana do stosowania w zespołach maniakalnych oraz zapobieganiu zaburzeniom maniakalno-depresyjnym, natomiast przeciwwskazana do stosowania u pacjentów z blokiem przedsionkowo-komorowym, zaburzeniami czynności szpiku kostnego lub z porfirią wątrobową. Niewskazanie jest także przyjmowanie karbamazepiny z lekami MAO (inhibitorami monoaminooksydazy). Preparat wpływa na indukcję enzymu wątrobowego, co może powodować zmniejszenie skuteczności działania hormonalnych środków antykoncepcyjnych, doustnych antykoagulantów czy antybiotyków. Do głównych działań niepożądanych zaliczamy: bóle i zawroty głowy, niezborność ruchową, senność, podwójne widzenie oraz zaburzenia żołądkowo-jelitowe (nudności, wymioty), a także odczyny skórne.
Leki II generacji w leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej
Do drugiej generacji leków stosowanych w leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej należą atypowe leki przeciwpsychotyczne. I tak w leczeniu średnio nasilonych i ciężkich epizodów manii stosowana jest olanzapina, a po uzyskaniu dobrej odpowiedzi na leczenie tym preparatem lek ten może być stosowany w celu zapobiegania nawrotom ChAD. Przeciwskazaniem do stosowania jest jaskra z wąskim kątem przesączania. Przyjmowanie preparatu z olanzapiną niesie ze sobą ryzyko wystąpienia wielu działań niepożądanych, np. senności, eozynofilii, zwiększenia stężenia prolaktyny i apetytu, zawrotów głowy, akatyzji, parkonsinizmu, dyskinezy, niedociśnienia ortostatycznego, działania antycholinergicznego, bezobjawowego zwiększenia aktywności aminotransferaz wątrobowych, wysypki, astenii, zmęczenia czy obrzęku.
Kolejnym lekiem atypowym jest kwetiapina stosowana w leczeniu umiarkowanych lub ciężkich epizodów maniakalnych związanych z chorobą dwubiegunową. Do działań niepożądanych, które pojawiają się przy stosowaniu tego leku należą: senność, zawroty głowy, suchość w błonie śluzowej jamy ustnej, niewielkie osłabienie, zaparcia, tachykardia, niestrawność i niedociśnienie ortostatyczne.
W leczeniu epizodów maniakalnych o nasileniu umiarkowanym do ciężkiego przebiegu zaburzenia afektywnego dwubiegunowego typu I oraz w zapobieganiu nowym epizodom maniakalnym u dorosłych wskazany jest aripiprazol. Należy zachować szczególną ostrożność podczas stosowania preparatu u pacjentów z chorobą sercowo-naczyniową, chorobą naczyń mózgu oraz w stanach nadciśnienia tętniczego. Do częstych działań niepożądanych należą: niepokój ruchowy, bezsenność, lęk, zaburzenia pozapiramidowe, akatyzja, ból i zawroty głowy, drżenie, sedacja, nieostre widzenie, zmęczenie, zwiększone wydzielanie śliny, niestrawność.
Kolejnym preparatem jest risperidon stosowany w leczeniu epizodów maniakalnych o nasileniu umiarkowanym do ciężkiego w przebiegu zaburzeń afektywnych dwubiegunowych. Do częstych działań niepożądanych zaliczamy: zwiększone stężenie prolaktyny we krwi, zwiększenie masy ciała, tachykardię, dystonię, sedację, letarg, dyskinezę, krwawienie z nosa, kaszel, przekrwienie błony śluzowej nosa, ból krtani i gardła.
Leczenie uzupełniające w chorobie afektywnej dwubiegunowej
Leki przeciwdepresyjne stosowane jako uzupełnienie w leczeniu ChAD:
- Mirtazapina może być bezpiecznie stosowana u pacjentów z ChAD. Jednak epizody depresyjne w przebiegu tej choroby stosunkowo często cechują nadmierna senność i zwiększenie apetytu, dlatego dużym ograniczeniem do stosowania tego preparatu może być wyraźny wpływ na zwiększenie masy ciała oraz działanie nasenne.
- Wenlafaksyna jest lekiem charakteryzującym się dużą skutecznością działania przeciwdepresyjnego, ale ryzyko zmiany faz oraz ryzyko wyraźnego skrócenia remisji są znaczne. Dlatego substancja ta powinna być traktowana jako lek II rzutu.
- Citalopram – wskazaniem do stosowania są ciężkie epizody depresji. Jest bezpiecznym i dość skutecznym lekiem, ponadto może stanowić wartościowy składnik w terapii skojarzonej u pacjentów z depresją w przebiegu ChAD.
Nowy lek stosowany w leczeniu ChAD
Kariprazyna jest częściowym agonistą receptora dopaminowego D3/D2, atypowym lekiem przeciwpsychotycznym stosowanym w leczeniu epizodów maniakalnych lub mieszanych w chorobie afektywnej dwubiegunowej. Najczęstszymi działaniami niepożądanymi tego preparatu są niezamierzone drżenie, niewyraźna mowa, mimowolne ruchy mięśni, chęć poruszania się (akatyzja), niestrawność, wymioty, senność i niepokój.
Choroba afektywna dwubiegunowa jest trudną do zdiagnozowania choroba psychiczną. W farmakoterapii można zastosować także leczenie skojarzone (połączenie dwóch a nawet trzech leków normotymicznych albo kombinacje leku normotymicznego z lekami uzupełniającymi np. przeciwdepresyjnymi).
