Portulaka pospolita — dla promiennej, gładkiej skóry

Portulaka pospolita (łac. Portulaca oleracea) jest rośliną jednoroczną należącą do rodziny portulakowatych. Występuje na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy. Właściwości zdrowotne i kulinarne portulaki znane były już 4 tysiące lat temu, w szczególności na terenie Indii oraz Afryki Północnej. Ze względu na łatwość rozprzestrzeniania się roślina traktowana jest jako chwast, jednak osoby zaznajomione z jej prozdrowotnym działaniem wiedzą, że zamiast niszczyć, warto ją zbierać. Portulaka rośnie dziko, ale możliwa jest jej hodowla doniczkowa. Adaptuje się do zmiennych warunków środowiska, jednak preferuje siedliska nasłonecznione z żyznymi glebami o umiarkowanej wilgotności. Kiełkuje w temperaturze od 8ºC do 10ºC. Jedynym zagrożeniem dla portulaki poza człowiekiem są przymrozki. Portulaka jest samosiejką, a w korzystnych warunkach środowiska prowadzi ekspansywny rozrost. W Polsce duże zagęszczenie rośliny znajduje się w zachodniej części kraju oraz w okolicach Warszawy.

Portulaka jest niewysoką, mięsistą rośliną płożącą, która osiąga wysokość około 20-40 cm. Charakteryzuje się silnie rozgałęzioną, fioletowoczerwoną łodygą oraz jajowatymi, zielonymi, umieszczonymi naprzeciwlegle liśćmi. Szczyty pędów zakończone są kępkami 5-płatkowych, żółtych kwiatów. Okres kwitnienia portulaki rozpoczyna się w lipcu i trwa do września. Po przekwitnięciu kwiaty przekształcają się w torebki wypełnione drobnymi, ciemnymi nasionami. Surowcem wykorzystywanym w ziołolecznictwie jest ziele portulaki, którego zbiór odbywa się od czerwca do września.

Preparaty zawierające wyciąg z portulaki pospolitej, zwanej też warzywną lub siewną, zalecane są w przypadku dolegliwości układu pokarmowego, takich jak zgaga, wzdęcia, biegunka, zaburzenia trawienne. Wspomagają prawidłowe działanie układu sercowo-naczyniowego oraz moczowego. Portulaka działa przeciwgorączkowo i łagodzi kaszel. Znalazła również zastosowanie w kuracjach obniżających poziom cholesterolu. W zastosowaniu zewnętrznym roślina polecana jest na trudno gojące się rany, owrzodzenia oraz hemoroidy. Ze względu na właściwości przeciwzapalne, antyoksydacyjne i przeciwbakteryjne ekstrakty z portulaki są chętnie wykorzystywane do pielęgnacji skóry trądzikowej. Roślina łagodzi zaczerwienienia i podrażnienia, spowalnia procesy starzenia skóry, dbając o elastyczność włókien kolagenowych. Jest składnikiem kosmetyków przeciwzmarszczkowych. Portulakę wymienia się wśród roślin o działaniu przeciwwirusowym.

Roślina ma swoje miejsce również w kuchni – liście portulaki przyrządzane są jak szpinak, a łodyga jak szparagi. Może być dodatkiem do sałatek, surówek oraz past, ma kwaskowy, cierpki smak. Portulaka znajduje zastosowanie w kuchni greckiej.

Portulaka pospolita była wykorzystywana w medycynie oraz kuchni od kilku tysięcy lat. Starożytni Egipcjanie stosowali ziele portulaki do leczenia stanów zapalnych układu moczowego oraz niestrawności, wierzono również w dobroczynne działanie na wzrok i kości. Leczono nią czerwonkę, zmiany skórne i niedomogę wątroby.

Portulaka pospolita charakteryzuje się bogatą zawartością składników aktywnych, takich jak: kwas asparaginowy, glutaminowy, ferulowy, kemferol, kwercetyna, apigenina, saponiny, glikozydy, substancje śluzowe, witamina A, C, witaminy z grupy B, żelazo, sód, potas, mangan, fosfor, wapń, magnez. Portulaka ma również wysoką zawartość kwasów omega-3.

Roślina charakteryzuje się działaniem antyoksydacyjnym i przeciwstarzeniowym. Działa powlekająco na błony śluzowe jamy ustnej, gardła oraz przewodu pokarmowego. Obniża poziom glukozy, działa tonizująco, przeciwwirusowo, wspomaga trawienie oraz przyspiesza gojenie się ran. Ma działanie hipolipemiczne – obniża poziom cholesterolu. Dzięki wysokiej zawartości substancji odżywczych, witamin oraz minerałów portulaka jest znakomitym dodatkiem do zdrowej i zbilansowanej diety.

Liście oraz łodyga portulaki, jako składnik kulinarny, mogą być spożywane na surowo, gotowane lub w formie przyprawy.

Portulaka przyjmowana w celach leczniczych najczęściej stosowana jest w formie naparu – 2 łyżeczki suszonego, zmielonego ziela należy zalać szklanką gorącej wody i pozostawić pod przykryciem na 15 minut. Po przecedzeniu napar spożywać 3 razy dziennie po 1 szklance.

Portulaka może być stosowana również w formie nalewki – ziele należy zalać alkoholem 70% w proporcji 1:5 i pozostawić do maceracji na 2 tygodnie. Nalewkę stosować 3 razy dziennie w ilości 5 ml.

Stosowanie portulaki jest przeciwwskazane u kobiet karmiących oraz ciężarnych. Szczególną ostrożność powinny zachować osoby ze schorzeniami nerek ze względu na wysoką zawartość szczawianów w roślinie.