Eszolcja kalifornijska — ozdoba ogrodów na stres i sen

Pozłotka kalifornijska jest ceniona jako roślina ozdobna w ogrodach, parkach i na rabatach. Jest również wykorzystywana jako roślina lecznicza ze względu na tradycyjne właściwości uspokajające, przeciwlękowe i przeciwbólowe oraz potencjalnie przeciwdepresyjne.

Niektóre amerykańskie źródła wspominają, że maczek kalifornijski był używany jako środek do łagodzenia napięcia nerwowego, bezsenności i innych dolegliwości emocjonalnych. Wykorzystywano go również do łagodzenia bólu. Współcześnie eszolcja kalifornijska jest używana jako surowiec zielarski, często dostępny w postaci herbat, ekstraktów lub kapsułek. Suplementy z pozłotki są zalecane jako wsparcie zaburzeń snu oraz w łagodzeniu objawów stresu. Zastosowanie znajdzie również u osób rozdrażnionych, odczuwających niepokój oraz zmęczenie fizyczne i umysłowe.

Pozłotka kalifornijska była wykorzystywana przez rdzenne ludy zachodnich Stanów Zjednoczonych, w tym przez Indian Kalifornii. Niektóre plemiona, takie jak Indianie Luiseño i Cahuilla, używały maczku kalifornijskiego do celów leczniczych i duchowych. Stosowany zewnętrznie na piersi hamował laktację. Wykorzystywano go jako środek do łagodzenia bólu. Miał on znaczenie symboliczne i był używany w rytuałach. Obrzędy z użyciem eszolcji często były związane z uzdrawianiem, komunikacją z duchami czy też zachowaniem harmonii z naturą.

Pozłotka kalifornijska (łac. Eschscholzia californica, ang. California poppy), znana również jako eszolcja, mak lub maczek kalifornijski, to roślina kwiatowa pochodząca z zachodniej części Ameryki Północnej. Jest symbolem Kalifornii i tam właśnie znajduje się jej rezerwat – Antelope Valley California Poppy Reserve.

Mak kalifornijski to gatunek rośliny z rodziny makowatych – Papaveraceae. Roślina rośnie dziko na łąkach, polach i zboczach w rejonach o klimacie umiarkowanym. Ze względu na swoją atrakcyjność i wyjątkowe kwiaty pozłotka stała się popularną rośliną ozdobną. Jej uprawa jest prosta, należy wybrać słoneczny, najlepiej ciepły zakątek ogrodowy i wysiewać nasiona wiosną. Rośliny nie trzeba przesadzać.

Eszolcja to roślina jednoroczna, której mocno rozgałęziona łodyga dorasta zwykle do 60 cm. Srebrzystozielone liście są delikatne, pierzastosieczne, przypominają koperek. Maczek ma kwiaty o średnicy od 2 cm do 8 cm, które składają się z czterech jaskrawych, żółto-pomarańczowych płatków. Roślina jest swoistym „serwisem pogodowym”, ponieważ jej kwiaty zamykają się, gdy zmienia się pogoda i nadchodzi deszcz. Pora kwitnienia eszolcji przypada na okres od czerwca do września. Owocem pozłotki jest torebka. Maczek wytwarza bardzo liczne nasiona.

Surowcem zielarskim jest ziele pozłotki – Eschscholziae herba. W mieszankach ziołowych zawierających ziele pozłotki często można dostrzec fragmenty kwiatów oraz liści. Surowiec nie powinien zawierać więcej niż 3% korzeni.

Ziele pozłotki jest źródłem wielu związków chemicznych, ale za działanie farmakologiczne wyciągów z tej rośliny odpowiadają głównie alkaloidy oraz flawonoidy. Z ziela eszolcji wyizolowano aż sześć grup alkaloidów, w tym największą – alkaloidy pawiny. Do grupy alkaloidów występujących w surowcu zaliczamy między innymi: eszolcynę, kalifornidynę, protopinę, allokryptopinę, aporfinę, chelidoninę, homochelidoninę, sangwinarynę oraz chelerytrynę. Ziele zawiera w swoim składzie również flawonoidy, takie jak glikozydy izoramnetyny i kwercetyny. Ponadto pozłotka jest także źródłem karotenoidów, które między innymi odpowiadają za barwę jej kwiatów.

Źródłem pierwszych oficjalnych wytycznych dotyczących ziela eszolcji była monografia Komisji E, która zaliczyła surowiec do surowców alkaloidowych. Stwierdzono, że alkaloid kryptonina stymuluje kurczliwość macicy. Zaobserwowano również pogłębienie snu oraz rozkurczający wpływ na jelita. We Francji zarejestrowane są leki z maczkiem kalifornijskim. Badania kliniczne wskazują, że wyciąg z eszolcji łagodzi ból przewlekły oraz bezsenność związaną z bólem.

Badania farmakologiczne wykazały, że alkaloidy eszolcji kalifornijskiej mają właściwości przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze oraz przeciwbólowe. Wyciągi z ziela pozłotki kalifornijskiej mogą działać rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego. Dodatkowo ekstrakty wykazują działanie uspokajające i przeciwlękowe. Prawdopodobnie ze względu na zawartość alkaloidów surowiec może wpływać na aktywność układu GABA-ergicznego i zwiększać jego aktywność, co prowadzi do wydłużenia czasu trwania snu oraz zmniejszenia liczby wybudzeń w ciągu nocy. Działanie uspokajające jest prawdopodobnie związane ze stymulacją receptorów serotoninowych i dopaminowych.

Współcześnie wyciągi z pozłotki kalifornijskiej możemy spotkać w preparatach ułatwiających zasypianie i poprawiających jakość snu. Dawkowanie tego rodzaju preparatów powinno zawsze być zgodne z zaleceniami producenta.

Według EMA (Europejska Agencja Leków) dawka jednorazowa sproszkowanej substancji roślinnej w łagodzeniu stresu wynosi 480-600 mg, a dawka dobowa 960-1500 mg. Jako pomoc w zasypianiu pierwszą dawkę należy przyjąć po głównym posiłku, a drugą pół godziny lub godzinę przed snem.

Ziele można stosować u osób dorosłych, nie dłużej niż dwa tygodnie bez konsultacji z lekarzem.

Amerykańska medycyna ludowa wspomina również o wykorzystaniu ziela w celu przygotowania innych postaci leku, takich jak nalewki, napary oraz intrakty.

Wyciągi z pozłotki nie powinny wchodzić w interakcje z lekami przyjmowanymi przez pacjentów. W przypadku długotrwałego stosowania i jednoczesnego przyjmowania leków wpływających na przekaźnictwo GABA-ergiczne (np. niektóre leki przeciwlękowe) zalecane jest zachowanie ostrożności.

Ziele pozłotki jest stosunkowo bezpiecznym surowcem zielarskim i rzadko można spotkać się z informacjami na temat działań niepożądanych związanych z jego stosowaniem.

Ziele eszolcji może ograniczać zdolność do prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn w ruchu. Nie zaleca się stosowania u kobiet w ciąży i karmiących piersią.

Podczas stosowania preparatów zawierających wyciągi z ziela pozłotki kalifornijskiej należy zachować ostrożność w przypadku wystąpienia reakcji alergicznej, np. pokrzywki lub zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego oraz pobudzenia. Nie należy długotrwale stosować ziela i jego przetworów bez konsultacji z lekarzem.