Przywrotnik pospolity — cenny składnik dermokosmetyków

Przywrotnik pospolity (łac. Alchemilla vulgaris, ang. Lady's Mantle) jest niewielką byliną występującą na terenie Europy. Przywrotnik porasta łąki, pastwiska, rzadziej obrzeża lasów. Roślina jest w niektórych rejonach Polski nazywana również gojnikiem lub lwią łapą. Bylina należy do rodziny różowatych – Rosaceae.

Przywrotnik ma ciemnozielone omszone, płożące i silnie rozgałęzione pędy. Roślina wykształciła rozwinięty system korzeniowy. Odziomkowe liście przywrotnika są większe, najczęściej nerkowate lub półkoliste. Natomiast pięcioklapowe liście łodygowe są mniejsze i niekiedy nie posiadają ogonków liściowych. Zarówno liście łodygowe, jak i odziomkowe są gęsto omszone. Żółtozielone kwiaty są zebrane w szczytowe wiechy. Owocem przywrotnika jest niewielka niełupka.

Surowcem farmaceutycznym jest ziele przywrotnika – Alchemillae herba – zawierające nie mniej niż 6% garbników w przeliczeniu na pirogalol.

Przywrotnik pospolity współcześnie jest wykorzystywany jako składnik kremów i maseczek poprawiających kondycję skóry twarzy. Wyciągi z ziela przywrotnika są wykorzystywane również w kuracji przeciwtrądzikowej.

Dawniej wyciągi z przywrotnika były stosowane jako środki łagodzące bolesne miesiączkowanie u kobiet. Ponadto ze względu na zawartość garbników oraz flawonoidów herbatki z ziela przywrotnika zmniejszały dolegliwości trawienne, w tym intensywność biegunek.

Okłady z ziela przywrotnika stosowano zewnętrznie w celu przyspieszenia gojenia ran. W pewnym momencie popularne były również nasiadówki z przywrotnika, wykorzystywane w łagodzeniu bólu i krwawień u pacjentów z hemoroidami.

Ziele przywrotnika było bardzo popularne na wsiach pod nazwą ziela Matki Boskiej. Służyło miejscowym zielarkom do uśmierzania bólu lub napięcia miesiączkowego. Znane były również jego właściwości przeciwkrwotoczne. W średniowieczu ziele przywrotnika było częstym elementem wystroju chat chłopskich, a samej roślinie przypisywano magiczne właściwości.

W składzie wyciągów występują garbniki, do których zaliczamy pochodne kwasu elagowego i galusowego. Ponadto wyciągi z przywrotnika zawierają również kwasy fenolowe – kwas kumarowy oraz kwas chinowy, a także niewielkie ilości kwasu askorbowego, związków goryczowych, saponin oraz flawonoidów – głównie kwercetynę.

Wyciągi z przywrotnika pospolitego wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne oraz przeciwbiegunkowe – co znalazło zastosowanie w łagodzeniu zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego. Właściwości ściągające oraz przeciwwysiękowe były wykorzystywane podczas leczenia niewielkich oparzeń lub urazów. Preparaty z ziela przywrotnika działają również wazoprotekcyjnie – chronią kruche naczynia krwionośne przed uszkodzeniami.

Podczas stosowania ziela przywrotnika pospolitego zalecane jest sporządzenie odwaru. Rzadziej z ziela przywrotnika przygotowuje się nalewkę lub napar.

Przygotowując odwar, niewielką część surowca roślinnego należy zalać około 200 ml letniej wody. Po doprowadzeniu płynu do wrzenia wskazane jest gotowanie wyciągu przez następne 5 minut. Następnie odwar należy przecedzić i odstawić do ostygnięcia do temperatury pokojowej.

W celu przygotowania naparu niewielką ilość surowca należy zalać gorącą wodą i naparzać pod przykryciem około 15 minut. Napar można stosować w przypadku zaburzeń ze strony układu pokarmowego kilka razy dziennie w niewielkich ilościach.

Przyrządzony świeży odwar można stosować również zewnętrznie. Nasiadówki z przywrotnika są wykorzystywane w łagodzeniu przebiegu hemoroidów, a także przyspieszają gojenie się ran.

Większość kremów i preparatów kosmetycznych zawierających wyciągi z ziela przywrotnika należy przyjmować kilka razy dziennie.

Wyciąg z przywrotnika pospolitego, jak każdy lek pochodzenia roślinnego, może doprowadzić do zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego, a u niektórych pacjentów może spowodować wystąpienie reakcji alergicznych.

W niektórych przypadkach przyjmowanie naparu z przywrotnika podczas trwania ciąży może przynieść korzyści dla kobiety podczas akcji porodowej. Należy jednak pamiętać, że o wszystkich preparatach przyjmowanych przez kobiety ciężarne powinien wiedzieć lekarz prowadzący ciążę.