Memantyna, Memantinum - Zastosowanie, działanie, opis

Memantyna jest substancją blokującą receptory NDMA, których nadmierne pobudzenie może odpowiadać za objawy choroby Alzheimera. Lek został zarejestrowany w terapii u pacjentów z chorobą Alzheimera o ciężkim lub umiarkowanym przebiegu,

Schemat dawkowania substancji czynnej jest zależny od masy ciała, wieku pacjenta, a także od chorób współistniejących. Memantyna powinna być przyjmowana o stałej porze dnia, lek można przyjmować z posiłkiem.

Rozpoczynając terapię memantyną, dawkę dobową preparatu należy stopniowo zwiększać, zaczynając od 5 mg. Maksymalna dawka dobowa substancji czynnej wynosi 20 mg, jest to zarazem dawka podtrzymująca. Zalecana jest regularna kontrola korzyści odnoszonych z terapii przez pacjenta w ciągu pierwszych trzech miesięcy leczenia. 
Długość terapii podtrzymującej jest oceniana przez lekarza i zależy ona od skuteczności leczenia oraz występowania działań niepożądanych. 

Schemat dawkowania memantyny powinien zostać dostosowany w przypadku współistniejących ciężkich i umiarkowanych zaburzeń nerek. Najczęściej dawka dobowa ulega zredukowaniu do 10 mg. 

Przeciwwskazaniem do stosowania substancji czynnej jest nadwrażliwość na tę substancję czynną.

Leczenie pacjentów z chorobą Alzheimera z wykorzystaniem memantyny należy wprowadzać ostrożnie jeśli w wywiadzie stwierdzono padaczkę lub drgawki.

Ostrożność należy zachować również w przypadku gdy terapia jest wprowadzana u osób po świeżo przebytym zawale lub ze współistniejącą zastoinową niewydolnością serca. Pacjenci ze wspomnianymi zaburzeniami kardiologicznymi byli zwykle wykluczeni z badań klinicznych dotyczących przyjmowania memantyny, z tego powodu nie potwierdzono jej bezpieczeństwa w tej grupie pacjentów.

W niektórych przypadkach może dojść do nasilenia działań niepożądanych podczas stosowania memantyny. Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku jednoczesnego podawania innych antagonistów  kwasu N-metylo-D-asparaginowego. Do substancji wpływających na ten sam układ co memantyna należy: 

• ketamina;
• amantadyna;
• dekstrometorfan.

Do nasilenia działania substancji czynnej oraz zwiększenia częstości działań niepożądanych może dojść z powodu znacznej alkalizacji moczu co jest przyczyną zmniejszenia eliminacji leku. Zasadowe pH moczu może być rezultatem zmiany diety na wegetariańską a także przyjmowania niektórych leków. 

Substancja czynna może w niewielki sposób wywierać wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługę maszyn. Należy pamiętać, że przypadku schorzenia jakim jest choroba Alzheimera wskazane jest uświadomienie pacjentom, że ich stan w niektórych przypadkach uniemożliwia prowadzenie pojazdu,

Spowolnienie wydalania memantyny może wystąpić z powodu znacznej alkalizacji moczu. Ryzyko zmiany pH moczu na zasadowe istnieje głównie podczas zmiany diety z mięsnej na wegetariańską lub podczas przyjmowania leków alkalizujących treść żołądkowo–jelitową, a także podczas niektórych schorzeń.

Substancja czynna może wchodzić w interakcje z dymem tytoniowym. 

Z powodu braku badań potwierdzających bezpieczeństwo stosowania memantyny podczas ciąży, jej przyjmowanie przez kobiety ciężarne nie jest zalecane. 

Badania wykonane na zwierzętach wskazują na zwiększone ryzyko zahamowania wzrostu płodu. Nie potwierdzono takiego samego efektu u człowieka, jednak prawdopodobieństwa wystąpienia wpływu na płód nie można wykluczyć. 

Stosowanie memantyny podczas karmienia piersią nie jest zalecane. Nie można wykluczyć zdolności przenikania leku do pokarmu kobiety karmiącej ze względu na lipofilne właściwości cząsteczki. 

W przypadku przyjęcia zbyt dużej dawki substancji czynnej odnotowano zaburzenia chodu, stan splątania i dezorientacji, ból i zawroty głowy. Ciężkie przedawkowanie memantyny skutkowało pojawieniem się dodatkowo przemęczenia i biegunki.

Choroba Alzheimera jest zaburzeniem neurodegeneracyjnym, objawiającym się początkowo zaburzeniami procesów zapamiętywania, zmniejszeniem zasobu słownictwa,  upośledzeniem zdolności poznawczych. Badania potwierdziły niekorzystny wpływ nadmiernego stężenia kwasu glutaminowego w ośrodkowym układzie nerwowym na koncentrację i pamięć osób w podeszłym wieku. 
Memantyna jest niekompetytywnym antagonistą receptora kwasu N-metylo-D-asparaginowego.  Zablokowanie receptora NDMA prowadzi do zmniejszenia patologicznego wpływu glutaminianu na przekaźnictwo neuronalne, co prowadzi do łagodniejszego przebiegu schorzeń neurodegeneracyjnych do których należy choroba Alzheimera. 

Proces wchłaniania memantyny z przewodu pokarmowego jest szybki i całkowity. Biodostępność wynosi około 100%. Pożywienie nie wpływa na szybkość i stopień wchłaniania substancji czynnej. 
Maksymalne stężenie leku w osoczu występuję zwykle po trzech godzinach od podania. 

Memantyna wchodzi w połączenia z białkami osocza na poziomie około 45%. Substancja czynna może przenikać przez łożysko i do pokarmu kobiety karmiącej. 

Substancja czynna ulega częściowemu metabolizmowi w wątrobie. W biotransformacji memantyny nie odgrywa roli cytochrom P-450. Metabolizm leku prowadzi do powstania o minimalnym wpływie na receptory NDMA. Większa część dawki występuje w osoczu w postaci niezmienionej, główne metabolity wykryte w moczu to:

• N-3,5-dimetylogludantan;
• 1-nitrozo-3,5-dimetyloadamantan;
•  izomery 4- i 6-hydroksymemantyny.

Okres półtrwania memantyny wynosi od 60 do nawet 100 godzin, w zależności od cech osobniczych. Substancja czynna jest wydalana głównie z moczem (48% w postaci niezmienionej), a jego alkalizacja może doprowadzić do nawet siedmiokrotnego spowolnienia eliminacji leku.