Wodorowęglan sodu, Natrii hydrogenocarbonas - Zastosowanie, działanie, opis
Podstawowe informacje o wodorowęglanie sodu
- Rok wprowadzenia na rynek
-
1963
- Substancje aktywne
-
wodorowęglan sodu
- Działanie wodorowęglanu sodu
-
odtruwające (antidotum), przeciwzapalne, wspomaga leczenie nadkwasoty żołądka, zmniejsza hiperkalcemię
- Postacie wodorowęglanu sodu
-
proszek, roztwór do wstrzykiwań, tabletki do rozgryzania lub do żucia, zawiesina doustna
- Układy narządowe
-
powłoka wspólna (skóra i błony śluzowe), układ krwiotwórczy i krew, układ pokarmowy (trawienny)
- Specjalności medyczne
-
Dermatologia i wenerologia, Gastroenterologia, Medycyna ratunkowa
- Rys historyczny wodorowęglanu sodu
-
Wodorowęglan sodu został zatwierdzony do użytku medycznego przez Swissmedic w Szwajcarii dnia 8 marca 1963 roku. Z kolei Food and Drug Administration (FDA) wyraziło zgodę na wprowadzenie substancji czynnej na rynek farmaceutyczny dnia 28 października 1981 roku.
- Wzór sumaryczny wodorowęglanu sodu
-
NaHCO3
Spis treści
- Wybrane produkty lecznicze dopuszczone do obrotu w RP zawierające wodorowęglan sodu
- Wskazania do stosowania wodorowęglanu sodu
- Dawkowanie wodorowęglanu sodu
- Przeciwskazania do stosowania wodorowęglanu sodu
- Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania wodorowęglanu sodu
- Interakcje wodorowęglanu sodu z innymi substancjami czynnymi
- Wpływ wodorowęglanu sodu na prowadzenie pojazdów
- Inne rodzaje interakcji
- Wpływ wodorowęglanu sodu na ciążę
- Wpływ wodorowęglanu sodu na laktację
- Wpływ wodorowęglanu sodu na płodność
- Skutki uboczne
- Inne możliwe skutki uboczne
- Objawy przedawkowania wodorowęglanu sodu
- Mechanizm działania wodorowęglanu sodu
- Metabolizm wodorowęglanu sodu
- Wydalanie wodorowęglanu sodu
Wybrane produkty lecznicze dopuszczone do obrotu w RP zawierające wodorowęglan sodu
Wskazania do stosowania wodorowęglanu sodu
Wodorowęglan sodu jest stosowany w medycynie, w kilku wskazaniach terapeutycznych. Substancję czynną stosuje się między innymi w celu leczenia kwasicy metabolicznej. Osoby znajdujące się w grupie ryzyka wystąpienia tego objawu to chorzy z zastoinową niewydolnością krążenia, ciężkimi schorzeniami nerek, mający chorobę alkoholową lub będący odwodnieni, a także stosujący inhibitory anhydrazy węglanowej. Ponadto substancja czynna podawana jest pacjentom, u których doszło na przykład do zatrucia barbituranami, salicylanami albo w nerczycy sulfonamidowej. Przyjęcie wodorowęglanu sodu ma na celu szybką alkalizację moczu pacjenta.
Wodorowęglan sodu jest także stosowany w leczeniu objawów (niestrawność, zgaga, odbijanie), spowodowanych refluksem żołądkowo–przełykowym lub refluksowym zapaleniem przełyku.
W recepturze aptecznej substancja czynna jest wykorzystywana w celu sporządzenia leków o działaniu łagodzącym i przeciwzapalnym, w leczeniu zmian skórnych i trądziku, a także do przygotowania preparatów do płukania jamy ustnej (roztwory wodne od 1% do 4%).
Dawkowanie wodorowęglanu sodu
Wodorowęglan sodu stosuje się w formie iniekcji, doustnie oraz zewnętrznie na skórę i błony śluzowe.
Dawka stosowana w leczeniu zależy od jednostki chorobowej, masy ciała, wieku, chorób towarzyszących (niewydolność nerek).
Podanie w formie iniekcji dożylnej
Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych: indywidualnie obliczane na podstawie stanu równowagi kwasowo–zasadowej i masy ciała chorego.
Podanie w formie doustnej
Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych: od 2 g do 5 g (w zależności od postaci leku).
Podanie zewnętrzne na skórę i błony śluzowe
Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych: kilka razy na dobę przemywać miejsce zmienione chorobowo lub płukać błony śluzowe.
Przeciwskazania do stosowania wodorowęglanu sodu
Przeciwwskazaniem są nadwrażliwość na wodorowęglan sodu, alkaloza (oddechowa, metaboliczna, indukowana przez leki moczopędne) oraz silne wymioty, które mogą powodować nadmierną utratę chlorków z organizmu. Wśród przeciwwskazań można wyróżnić również hipokalcemię, hipowentylację oraz hipernatremię, a także stany kiedy nie powinno się podawać sodu pacjentowi (choroba nadciśnieniowa, obrzęki, niewydolność nerek, rzucawka, zastoinowa niewydolność krążenia).
Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania wodorowęglanu sodu
Wodorowęglan sodu należy stosować ostrożnie u pacjentów z niewydolnością nerek (w tym ze skąpomoczem lub bezmoczem), w stanach charakteryzujących się zatrzymaniem sodu i obrzękami oraz u chorych z zastoinową niewydolnością krążenia.
Należy poinformować pacjenta, że wodorowęglan sodu podany dożylnie, może wywoływać hipokalcemię i hipokaliemię. Przed zastosowaniem substancji czynnej zaleca się wyrównanie niedoboru elektrolitów.
Wodorowęglan sodu podawany dożylnie, jeśli jest podany pozanaczyniowo, może powodować martwicę tkanek.
Jeśli istnieje takie wskazanie, u dzieci należy podawać wodorowęglan sodu w formie infuzji dożylnej.
Wodorowęglan sodu stosowany doustnie, powinien wykazać efekt terapeutyczny najpóźniej po 7 dniach przyjmowania. Jeśli pacjent nadal zgłasza objawy, powinien ponownie skonsultować się z lekarzem.
Interakcje wodorowęglanu sodu z innymi substancjami czynnymi
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Furosemid (Furosemide) | leki moczopędne, diuretyk - pętlowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Hydrochlorotiazyd (Hydrochlorothiazide) | leki moczopędne, diuretyk - tiazydy i tiazydopodobne |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Doksycyklina (Doxycycline) | antybiotyki tetracyklinowe - tetracykliny |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Pseudoefedryna (Pseudoephedrine) | agoniści receptorów alfa- i beta-adrenergicznych |
Efedryna (Ephedrine) | agoniści receptorów alfa- i beta-adrenergicznych |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Takrolimus (Tacrolimus) | inhibitory kalcyneuryny |
Wpływ wodorowęglanu sodu na prowadzenie pojazdów
Wodorowęglan sodu nie powoduje objawów wpływających na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn.
Inne rodzaje interakcji
Wodorowęglan sodu przyjmowany jednocześnie z potasem, może powodować zmniejszenie stężenia potasu we krwi.
Wpływ wodorowęglanu sodu na ciążę
W badaniach klinicznych, dotyczących wpływu substancji czynnej na ciążę podczas stosowania doustnych preparatów złożonych zawierających wodorowęglan sodu, nie stwierdzono, aby związek miał negatywny wpływ na ciążę. Jeśli kobieta w ciąży ma wskazania do stosowania tej formy leku, może ją przyjmować. W przypadku innych postaci nie ustalono, czy istnieje takie bezpieczeństwo.
Wpływ wodorowęglanu sodu na laktację
Wodorowęglan sodu stosowany w formie iniekcji dożylnej nie jest zalecany w okresie laktacji. Z kolei podawany doustnie (w niektórych postaciach leków) posiada badania kliniczne potwierdzające, że substancja czynna może być stosowana przez matkę, która karmi dziecko piersią.
Wpływ wodorowęglanu sodu na płodność
W badaniach klinicznych, dotyczących płodności podczas stosowania doustnych preparatów złożonych zawierających wodorowęglan sodu, nie stwierdzono, aby substancja czynna miała negatywny wpływ na płodność. W przypadku innych postaci nie przeprowadzono takich badaniach.
Skutki uboczne
- reakcje anafilaktyczne
- reakcje nadwrażliwości
- zaburzenia oddychania
Działania niepożądane zostały podzielone ze względu na częstotliwość występowania u pacjentów. (Klasyfikacja MdDRA)
- Bardzo często
- (≥1/10)
- Często
- (≥1/100 do <1/10)
- Niezbyt często
- (≥1/1000 do <1/100)
- Rzadko
- (≥1/10 000 do < 1/1000)
- Bardzo rzadko
- (<1/10 000)
- Częstość nieznana
- Nie można ocenić na podstawie dostępnych danych
Inne możliwe skutki uboczne
Podanie dożylne: hipokaliemia, alkaloza metaboliczna, tężyczka, martwica tkanek, owrzodzenia, obrzęki, hipernatremia, hiperosmolarność, odczyn w miejscu podania.
Objawy przedawkowania wodorowęglanu sodu
W zależności od przyjętej dawki i postaci leku może wystąpić alkaloza metaboliczna lub wzdęcia brzucha.
Mechanizm działania wodorowęglanu sodu
Mechanizm działania wodorowęglanu sodu polega na tym, że po podaniu substancji czynnej dochodzi w organizmie do zwiększenia stężenia wodorowęglanów w osoczu. Ponadto związek buforuje nadmierne stężenie jonów wodorowych i podnosi pH krwi. Substancja czynna odwraca dzięki temu kliniczne objawy kwasicy. Wodorowęglan sodu działa także alkalizująco na mocz, zwiększając wydalanie z moczem wolnych jonów wodorowęglanowych. Podnosi dzięki temu skutecznie pH moczu. Utrzymanie moczu o odczynie zasadowym pozwala na rozpuszczenie kamieni kwasu moczowego. Wodorowęglan sodu działa także jako środek zobojętniający kwas żołądkowy. Nie ma jednak bezpośredniego wpływu na jego produkcję. Efektem tego działania jest podwyższenie pH treści żołądkowej i złagodzenie objawów nadkwasoty.
Metabolizm wodorowęglanu sodu
Metabolizm wodorowęglanu sodu wpisany jest w proces utrzymania przez organizm człowieka równowagi kwasowo–zasadowej przy udziale nerek. Wodorowęglany w nerkach są rozkładane do dwutlenku węgla. Dwutlenek węgla z kolei ulega dyfuzji do krwi. Wewnątrz komórek kanalika jony wodorowęglanowe i wodorowe są odtwarzane w wyniku działania dehydratazy węglanowej. Jony wodorowęglanowe przemieszczają się do przestrzeni pozakomórkowej. Jony wodorowe ulegają natomiast wymianie na jony sodowe.
Wydalanie wodorowęglanu sodu
Wodorowęglan sodu podany w nadmiernych ilościach, szybko ulega wydaleniu przez nerki (od 3 godzin do 4 godzin). Substancja czynna powoduje alkalizację moczu.