Witamina B1 (tiamina) – funkcja w organizmie, suplementacja, niedobór, nadmiar

Witaminę B1 można dostarczać do organizmu zarówno z pożywieniem, jak i formie dodatkowo zażywanych suplementów diety. Tiamina bierze udział w wielu procesach metabolicznych organizmu, a jej długotrwałe niedobory mogą być bardzo niebezpieczne dla zdrowia. Przyswajalność witaminy B1 wzrasta wraz z dodaniem do codziennej dawki suplementowanych preparatów innych witamin z grupy B, witaminy C i E oraz mikroelementów, takich jak mangan czy magnez. Które preparaty z witaminą B1 wybrać i jakie są znane objawy jej niedoboru i nadmiaru? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Witamina B1, nazywana tiaminą,  występuje w organizmie w postaci soli fosforanowych. Formą aktywną tej witaminy jest difosforan (pirofosforan, TPP), do którego wolna tiamina przekształcana jest w wątrobie oraz mózgu. Tiamina jest witaminą egzogenną, która jedynie w niewielkim stopniu jest produkowana przez bakterie jelitowe. W celu zaspokojenia potrzeb metabolicznych musi być dostarczana w odpowiedniej dawce wraz ze spożywanym pokarmem. W przypadku zwiększonego zapotrzebowania należy rozważyć suplemetację.

Tiamina – rola witaminy B1 w organizmie

Witamina B1 jest niezwykle istotna dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Niezbędne jest dostarczanie jej w odpowiedniej ilości wraz z pożywieniem, przez wzgląd na udział tej witaminy w wielu mechanizmach fizjologicznych. Pirofosforan tiaminy bierze udział w szeregu procesów biochemicznych, gdzie pełni rolę koenzymu dla kluczowych reakcji enzymatycznych. Witamina ta uczestniczy w przemianach węglowodanowych, aminokwasowych, a także cyklu kwasu cytrynowego, wpływa tym samym na proces wzrostu i rozwoju komórek. Ponadto witamina B1, w postaci trifosforanu tiaminy neutralizuje wolne rodniki oraz wpływa na prawidłową pracę układu nerwowego, ponieważ uczestniczy w przekazywaniu impulsów nerwowych.

Dawkowanie witaminy B1

Witamina B1 dobrze rozpuszcza się w wodzie, a po podaniu doustnym łatwo się wchłania w jelitach. Zapotrzebowanie na tiaminę jest różne w zależności od płci, wieku, masy ciała, rodzaju wykonywanej pracy czy czynników fizjologicznych. Zalecane normy żywienia dla populacji polskiej wskazują na codzienne spożycie witaminy B1 w dawce od 0,5 do 1,5 mg/dobę. Zgodnie z tymi normami zalecane spożycie (RDA) witaminy B1 u kobiet określono na poziomie 1,1 mg/dobę, natomiast u mężczyzn 1,3 mg/dobę. Zapotrzebowanie na tiaminę może się jednak zwiększyć w przypadku niektórych chorób. Zwiększoną podaż tej witaminy zaleca się zastosować w przypadku przewlekłych infekcji, biegunek, wymiotów, neuropatii cukrzycowej, nadczynności tarczycy, a także przy długotrwałym osłabieniu. W przypadku osób mających trudności z dostarczeniem wystarczającej ilości tiaminy wraz ze spożywanym pokarmem, zwłaszcza w grupie osób starszych, rekomenduje się suplementację w postaci zażywania gotowych preparatów zawierających witaminę B1.

Objawy i skutki niedoboru witaminy B1

Nieodpowiednia ilość produktów bogatych w witaminę B1 w diecie może doprowadzić do pojawienia się obniżenia poziomu tego składnika w organizmie. Podstawowymi objawami świadczącymi o niedostatecznej ilości wit. B1 w organizmie są: zaburzenia koncentracji, upośledzenie pamięci krótkotrwałej, zmęczenie oraz obrzęki. W poważniejszych przypadkach może dojść do niewydolności serca, zapalenia nerwów obwodowych oraz kwasicy mleczanowej. Co ciekawe, osoby o obniżonym poziomem witaminy B1 częściej są atakowane przez komary oraz inne owady, ponieważ obserwowany jest u nich na skórze spadek poziomu substancji odstraszających owady. Długotrwały niedobór, powyżej 3 tygodni, może skutkować wystąpieniem choroby beri-beri, która objawia się: zmniejszonym apetytem, uczuciem osłabienia, ogólnym zmęczeniem oraz skurczami mięśni. Utrzymujący się niedobór tiaminy, może prowadzić do pogłębienia się choroby w formę ciężką, klinicznie dzieloną na postać suchą oraz mokrą. Przy postaci suchej odnotowywane są takie objawy, jak: ogólny ból, zanik mięśni, spadek temperatury ciała, obniżenie ciśnienia tętniczego krwi i zaburzenia ze strony układy nerwowego. Natomiast postać mokra manifestuje się objawami takimi jak: duszności, przyspieszenie akcji serca, obrzęki, ogólne wyniszczenie organizmu oraz niewydolność sercowo-naczyniowa. Dodatkowo najnowsze badania wskazują na korelację pomiędzy niedoborem witaminy B1 a występowaniem choroby Alzheimera, Parkinsona oraz innych zaburzeń ze strony układu nerwowego i krążenia.

Objawy i skutki nadmiaru witaminy B1

Dotychczas nie stwierdzono objawów nadmiernego spożycia witaminy B1. Podawanie doustne tiaminy nawet w kilkugramowych dawkach nie jest toksyczne. Spowodowane jest to ograniczonym wchłanianiem witaminy B1 przy spożyciu jej w dawce ponad 5 mg/dobę.

Jakie są źródła witaminy B1?

Jedynie w niewielkim stopniu witamina B1 jest produkowana przez bakterie tworzące mikroflorę jelita grubego. Dlatego, aby nie dopuścić do wystąpienia jej niedoboru, tiamina musi być dostarczana wraz z pożywieniem. Składnikami naturalnymi dostarczającymi duże dawki tiaminy w postaci monofosforanów są: drożdże, pieczywo z pełnego ziarna, orzechy oraz nasiona roślin strączkowych. Natomiast bogatym źródłem aktywnej postaci tej witaminy, czyli TPP, są: wątróbka, mięso kaczki, gęsi oraz mięso wieprzowe. Dodatkowo pewne produkty żywnościowe, jak płatki śniadaniowe są wzbogacane witaminą B1.  

Suplementy – którą witaminę B1 wybrać? 

Witamina B1 występuje w postaci jednoskładnikowych oraz kompleksowych preparatów, różniących się również dawką. Łatwo rozpuszcza się w wodzie i jest dobrze wchłaniana w jelitach. Zwiększenie przyswajalności tej witaminy powoduje dodatek witaminy B2, B3, C, E oraz składników takich jak mangan, czy magnez. Warto pamiętać, że niektóre leki, jak: antybiotyki, hormonalne środki antykoncepcyjne i substancje zobojętniające, a także występująca w kawie kofeina mogą pogarszać jej wchłanianie. Ustalona przez zespół do spraw suplementów diety, maksymalna ilość witaminy B1 w suplementach diety wynosi 100mg/dzień.