Czynnikami rozwoju przewlekłej niewydolności żylnej jest płeć żeńska oraz starszy wiek (bardzo rzadko rozwija się ona u młodych ludzi). Kolejnym czynnikiem ryzyka jest genetycznie uwarunkowane osłabienie ścian żył i struktury zastawek, co prowadzi do powstawania tzw. żylaków pierwotnych. Ponadto do rozwoju przewlekłej niewydolności żylnej predysponowane są kobiety w ciąży, osoby, które mają pracę wymagającą pozycji siedzącej lub stojącej, jak również osoby otyłe. Niezależnie jednak od przyczyny podstawowym czynnikiem prowadzącym do rozwoju przewlekłej niewydolności żylnej jest nadciśnienie żylne, będące wynikiem braku, niedorozwoju, niewydolności lub zniszczenia zastawek żylnych, niedrożności lub zwężenia żył w wyniku zakrzepicy (i niepełnej rekanalizacji po przebytej zakrzepicy) lub ucisku żyły.
We wczesnym okresie choroby pacjenci mają uczucie ciężkości kończyn dolnych oraz ich nadmiernej "pełności", dolegliwości te zwykle nasilają się w godzinach wieczornych, zaś zdecydowanie zmniejszają się po odpoczynku z nogami podniesionymi do góry, np. położonymi na oparciu kanapy czy krześle. W późniejszym okresie czasu zaczynają być widoczne niebiesko zabarwione poszerzone żyły powierzchowne. Pacjenci zaczynają odczuwać bolesne kurcze mięśni łydek, zwłaszcza w godzinach nocnych. W znacznie bardziej zaawansowanej fazie choroby pojawia się również silny, tępy ból, zwykle nasilający się w dzień. Bardzo rzadko pacjenci skarżą się na ból w czasie chodzenia (jest to tzw. chromanie żylne), co świadczy o niedrożności żył głębokich goleni. Ponadto na skórze kończyn dolnych zaczynają być widoczne teleangiektazje (czyli poszerzone żyłki śródskórne oraz drobne żyłki miotełkowate i siateczkowate). Z czasem pojawiają się też szerokie żylaki żyły odpiszczelowej i żyły odstrzałkowej. Pojawia się też obrzęk, początkowo ustępujący po nocnym odpoczynku, z czasem obrzęk przestaje ustępować. Na skórze goleni zaczynają też powstawać rdzawobrązowe przebarwienia skóry oraz owrzodzenia żylne, które zwykle lokalizują się początkowo w okolicy nad kostką przyśrodkową, w bardziej zaawansowanym stadium obejmują one cały obwód goleni. Często dołącza się także suchy lub sączący wyprysk, utrzymuje się przewlekły stan zapalny skóry i tkanki podskórnej (kończyna jest nadmiernie ucieplona i zaczerwieniona).
Na jakiej podstawie stawia się rozpoznanie przewlekłej niewydolności żylnej?
Rozpoznanie przewlekłej niewydolnośći żylnej stawia się na podstawie szczegółowego wywiadu zebranego od pacjenta oraz na podstawie badania przedmiotowego - lekarz ogląda kończyny, uciska żyły, często też wykonuje w czasie wstępnej diagnostyki próby czynnościowe (między innymi jest to próba Perthesa oraz Trendelenburga). Jeśli lekarz po zebraniu wywiadu i po zbadaniu pacjenta podejrzewa przewlekłą niewydolność żylną, wtedy kieruje pacjenta na usg dopplerowskie naczyń kończyn dolnych. Ten rodzaj usg ocenia przepływy krwi w naczyniach oraz pokazuje, w jakim stanie są zastawki żylne. Po wykonaniu usg dopplerowskiego można już postawić ostateczne rozpoznanie.
Z czym należy różnicować przewlekłą niewydolność żylną?
Przewlekłą niewydolność żylną i powstający w jej przebiegu obrzęk kończyn dolnych należy różnicować przede wszystkim z obrzękami kończyn dolnych, które mogą rozwijać się w przebiegu zaburzeń czynności nerek, niewydolności układu krążenia, zaburzeń hormonalnych (np. w przebiegu niedoczynności tarczycy), niedożywienia (przede wszystkim z powodu niedoboru białka) czy też na skutek upośledzonego odpływu limfy (między innymi w przebiegu róży).
W jaki sposób leczy się przewlekłą niewydolność żylną?
Leczenie przewlekłej niewydolności żylnej obejmuje leczenie zachowawcze oraz leczenie inwazyjne. Bardzo ważna jest też profilaktyka, do której zalicza się przede wszystkim unikanie nagrzewania (niekorzystnie na stan żył kończyn dolnych wpływają długie kąpiele w wannie w gorącej wodzie) i opalania oraz długotrwałego stania i siedzenia z nogami zgiętymi pod kątem prostym w stawach kolanowych i biodrowych. Dlatego też stanowisko pracy powinno być ergonomiczne z pochylonym oparciem krzesła. Ważne są też kilkuminutowe spacery lub ćwiczenia czynne kończyn dolnych u osób, które długo siedzą. Ponadto należy pamiętać o regularnej aktywności fizycznej (spacery, pływanie, bieganie) oraz o częstym odpoczynku z nogami położonymi powyżej poziomu serca.
Jeśli jednak profilaktyka okaże się nieskuteczna i dojdzie do rozwoju przewlekłej niewydolności żylnej, wtedy stosuje się leczenie zachowawcze. Przede wszystkim stosuje się leczenie uciskowe, za pomocą między innymi właściwie dobranych pończoch uciskowych. Pończochy takie powinny być dobierane wspólnie z lekarzem lub z wykwalifikowanym personelem sklepu z zaopatrzeniem medycznym - jeśli ich rozmiar bowiem nie będzie dobrze dopasowany, mogą one zamiast pomóc - zaszkodzić. Ponadto stosuje się łącznie z leczeniem uciskowym także leczenie farmakologiczne, są to leki zawierające w swym składzie między innymi diosminę, rutynę czy też dobesylan wapnia - środki te mogą poprawić jakość życia pacjenta i łagodzić dolegliwości, jednak niestety nie chronią przed rozwojem zaawansowanych zmian. W przypadku bardzo zaawansowanej choroby, jak również w sytuacji, kiedy dochodzi do rozwoju powikłań żylaków (zapalenie, pęknięcie, krwawienia, zmiany troficzne skóry czy też owrzodzenia) oraz ze względów kosmetycznych, kiedy żylaki są bardzo duże, zachodzi konieczność leczenia operacyjnego. Istnieje wiele różnych metod usuwania żylaków (skleroterapia, stripping, krioterapia czy też operacje laserowe) - dobór metody zależy od stopnia zaawnasowania choroby, dlatego też o tym, w jaki sposób żylaki zostaną usunięte, musi zdecydować osobsicie chirurg naczyniowy, który będzie wykonywał zabieg.