Porozmawiajmy o herbacie

Początki herbaty sięgają 2737 roku p.n.e., z tego okresu pochodzi legenda opowiadająca o chińskim cesarzu Szen Nung, który przypadkowo zaparzył pierwszy napar z liści herbaty. Zgodnie z inna opowieścią, pierwszy był hinduski mnich Bodhidharma. Prawda jest trudna do ustalenia; wiadomo, że herbatę od dawna znali Chińczycy, jednak pierwsze wzmianki na jej temat pochodzą dopiero z VIII wieku p.n.e., z księgi Chou Huna (770 rok p.n.e.).

Nie jest całkowicie jasne, kto ponosi odpowiedzialność za przywiezienie po raz pierwszy herbaty do Europy w początkach XVII wieku – Holendrzy czy Portugalczycy. Portugalskie statki płynęły z chińską herbatą do Lizbony, skąd holenderskie Towarzystwo Wschodnioindyjskie rozprowadzało towar do Holandii, Francji i portów bałtyckich. W Holandii herbata weszła w użycie we wszystkich klasach społecznych i holenderskie spółki dostarczały jej także do Włoch, Francji, Niemiec i Portugalii. W Rosji herbata pojawiła się po raz pierwszy w 1618 roku, jako dar od Chin dla cara Aleksandra. W Wielkiej Brytanii herbata oficjalnie pojawiła się w Londynie w 1658 roku.

Herbata w Polsce

W Polsce pierwsze znane wzmianki o herbacie pojawiają się w liście króla Jana II Kazimierza do żony Ludwiki Marii (XVII wiek). Początkowo herbata była traktowana jako ziele lecznicze, a zwyczaj picia herbaty rozpowszechnił się dopiero w drugiej połowie XVIII wieku. Pomogły w tym dobre stosunki handlowe pomiędzy Polską i Anglią.

Ze względu na wysoką cenę napój herbaciany pity był jedynie na dworze królewskim, dworach magnackich oraz bogatej szlachty i mieszczan. W XIX wieku nastąpiło upowszechnienie picia herbaty dzięki samowarom sprowadzonym przez wojska rosyjskie.

Herbata chińska (Camellia sinensis)

Camellia sinensis to roślina wiecznie zielona, spokrewniona z magnolią. Jej aromatyczne, białe kwiaty przypominają dziką różę. Camellia sinensis znaczy "kamelia chińska", i choć istnieją inne odmiany, przede wszystkim assamska (Camellia assamica), a także japońska (Camellia japonica), powszechnie uznaje się nazwę Camellia sinensis za dopuszczalną w odniesieniu do wszystkich odmian.

Camellia sinensis pochodzi z Azji południowo-wschodniej. Obecnie herbata hodowana jest na całym świecie w obszarach o sprzyjających warunkach klimatycznych. Krzew herbaciany (uprawny) ma zazwyczaj od 3 do 4 stóp wysokości. Gdy pozwolimy herbacie rosnąć do woli, krzewy stają się drzewami, osiągającymi wysokość około 60 stóp, czyli 18-20 metrów.

Dawniej dość rozpowszechnioną metodą sadzenia herbaty był wysiew nasion, pochodzących z drzew rodnych, znajdujących się na każdej plantacji. Dziś zarzucono już tę metodę i używa się wyłącznie sadzonek wyhodowanych w specjalistycznych szkółkach. Otrzymuje się je z pędów odcinanych z najbardziej dorodnych krzewów.

Młody krzaczek spędza w szkółce około 12 do 15 miesięcy, zanim trafi na plantację. Na Sri Lance istnieje na przykład "Tea Research Institute", gdzie hoduje się specjalne, coraz lepsze wariacje herbacianych sadzonek. Gdy już przesadzimy młode krzewy na plantację czekamy, aby wyrosły do wysokości około pół metra, a następnie przycinamy zaledwie kilka cali nad ziemią. Ma to na celu wymuszenie pożądanego kształtu krzewu (płaskiego u góry). Później pozwalamy już krzewom wyrosnąć do wspomnianej wcześniej wysokości 3-4 stóp, a więc mniej więcej 1-1,5 metra.

Krzaczki są regularnie przycinane co 2-3 lata, co z jednej strony hamuje ich wzrost, a z drugiej - pobudza wypuszczanie nowych pędów. Prawidłowo pielęgnowany krzew herbaty będzie dostarczał doskonałych listków nawet przez 50 lat.

Rodzaje herbat

Dostępność herbat na naszym rynku jest coraz większa, półki w sklepach uginają się od kolejnych kolorowych propozycji, również w ciągu ostatniego roku powstało mnóstwo sklepów internetowych kierujących się głównie zyskiem, oferujących wiele głównie aromatyzowanych herbat z racji ich popularności.

Ponieważ istnieje tak wiele rozmaitych rodzajów herbaty, wybór musi zależeć jedynie od indywidualnego gustu i preferencji. Ludzie, którzy lubią bardzo lekką herbatę, z nikłą zawartością kofeiny i nienarzucającym się smakiem, powinni wybierać spośród herbaty białej. Ci, którzy deklarują się aromatycznym, ziołopodobnym, orzeźwiającym zapachem i smakiem zielonej herbaty, powinni kupować chińskie i japońskie zielone herbaty.

Wielbiciele czarnej herbaty dostrzegą z pewnością różnicę pomiędzy lżejszym, subtelnym smakiem chińskich herbat liściastych, a mocniejszymi, ciemniejszymi naparami z gatunków o liściach łamanych i smakiem herbaty sporządzonej z okruchów herbacianych.

Czarna herbata 

Czarną herbatę powinno się zalewać wrzącą wodą (100°C). Najczęstszym błędem popełnianym podczas przyrządzania czarnej herbaty jest użycie wody o zbyt niskiej temperaturze. Herbatę powinno się zaparzać trzy do pięciu minut, po tym czasie zaczyna się uwalniać tanina, która neutralizuje pobudzające działanie teofiliny i kofeiny, dodatkowo herbata staje się gorzka.

Zielona herbata 

Herbatę zieloną należy zalewać wodą o temperaturze od 60°C do 80°C w zależności od rodzaju herbaty. Parzyć należy do trzech minut, aby herbata nie nabrała gorzkiego posmaku. Te same liście można parzyć nawet do 3 razy, a najwartościowszym naparem jest zazwyczaj drugi.

Biała herbata

Tę wykwintną herbatę parzyć można trzykrotnie w temperaturze 85°C. Należy ją parzyć ok. 5-7 min, wtedy biała herbata zachowuje najlepsze wartości smakowe.

Żółta herbata

Żółtą herbatę parzy się tylko raz. Temperatura powinna wynosić 90°C. Parzenie trwa standardowo: 3 minuty.

Ulung

Herbatę półfermentowaną typu ulung (czarny smok) parzy się w temperaturze 90°C przez 3-4 minuty. Jako że można ją parzyć nawet do czterech razy, to trzeci i czwarty napar można zostawić nawet na około 5-6 minut.

Uwaga, herbata typu ulung nie jest w żaden sposób rozdrabniana, są to po prostu całe ususzone i zrolowane liście. Dlatego właśnie, aby oddała cały swój aromat, powinna być parzona w dużych dzbankach, aby liście mogły się rozwinąć.

Pu-Erh

Herbata czerwona. Parzenie trwa 3 minuty i odbywa się w temperaturze 90-100°C. Parzenie Pu-Erh odbywać się może wielokrotnie, bo herbata ta w każdym kolejnym parzeniu oddaje do naparu inne dobroczynne substancje.

Substancje aktywne

Herbata zawiera znaczne ilości katechin, głównie epikatechinę, epigallokatechinę, galusan epikatechiny i galusan epigallokatechiny. Są to związki spełniające rolę przeciwutleniaczy. W świeżo zebranych liściach zawartość tych związków może dochodzić do 30% suchej masy.

Najwyższe stężenie katechin występuje w herbacie białej i zielonej, czarna zawiera mniej związków z tej grupy gdyż ulegają one rozkładowi podczas procesu fermentacji. Herbata zawiera także taniny, teaninę, znaczne ilości jonów fluorkowych (do 0,03%) oraz alkaloidy purynowe tj. kofeina (do 4,5%), teobromina (do 0,5%) oraz teofilina (do 0,04%).

Herbata jest bogata także w niektóre witaminy: A, B1, B2, C, E i K. Ponadto zielona herbata zawiera niebiałkowy aminokwas L-teaninę, który wykazuje działanie uspokajające, zmniejszające stres i niepokój oraz stabilizujące nastrój osób pijących zieloną herbatę.

Działanie

Napar herbaciany to orzeźwiający i lekko pobudzający napój, reguluje procesy trawienne. Posiada właściwości bakteriobójcze. Jest doskonałym lekiem w przypadku biegunki. Ponadto wykazuje słabe właściwości moczopędne - wskazany jest jako środek pomocniczy w leczeniu krwiomoczu i zapaleniu nerek. Pity systematycznie i z umiarem zapobiega powstawaniu kamicy żółciowej i nerkowej.

Pozytywnie oddziałuje na wątrobę, nerki, nadnercza i śledzionę, a także sprzyja kumulowaniu się witaminy C w organizmie ludzkim. Wywiera dobroczynny wpływ na układ oddechowy, układ nerwowy, skórę, układ naczyniowy, reguluje krążenie, normuje ciśnienie krwi, działa wzmacniająco na naczynia włosowate.

Usuwa uczucie zmęczenia, ból głowy, pobudza i aktywizuje do pracy umysłowej, przede wszystkim dzięki temu, iż rozszerza naczynia krwionośne mózgu, powodując jego lepsze ukrwienie i dotlenienie. Herbata z cytryną i miodem jest środkiem napotnym wskazanym w przeziębieniu.

Działania niepożądane

Badania wykazują także negatywne skutki picia herbaty, wiążące się głównie z wysoką zawartością szkodliwego fluoru, jak i z zawartością glinu. Są to pierwiastki, które dodatkowo w takim połączeniu mogą przyczyniać się do zmian nowotworowych. Niewielkie negatywne skutki może wywoływać u niektórych osób zawarta w herbacie.

Stałe picie większych ilości bardzo mocnej herbaty może powodować wysuszanie skóry (co prowadzi do przedwczesnego jej starzenia). Zbyt częste picie mocnej herbaty powoduje zahamowanie wchłaniana witaminy B1 z przewodu pokarmowego oraz mikroelementów.

Herbata w kosmetyce

Wyciągi z liści zielonej i białej herbaty są coraz częstszym składnikiem toników, mleczek, kremów, maseczek, balsamów i innych kosmetyków do pielęgnacji skóry.

Dzięki zawartości czynnych składników mają one działanie nawilżające, odżywiające, ściągające, przeciwzapalne, bakteriobójcze, napinające i zwiększające elastyczność skóry. Kremy z wyciągami z liści herbaty odżywiają skórę, zapobiegają procesom jej starzenia, chronią przed wolnymi rodnikami, zanieczyszczeniami i promieniowaniem słonecznym. Poprawiają funkcjonowanie i wygląd skóry, a ich zapach działa relaksująco i energizująco.

Zielona i biała herbata używane są w preparatach przeciwzmarszczkowych, ujędrniających oraz wspomagających odchudzanie. Herbata ma działanie kojące, można ją stosować na wszelkie podrażnienia skóry.

Stosuje się ją także w kremach samoopalających ze względu na właściwość wspomagania wydzielania melaniny. Kompresy z naparu herbaty łagodzą stany zapalne po oparzeniach słonecznych. Herbata i jej zmielone nasiona są dobrym środkiem wzmacniającym cebulki włosów, zapobiegają ich wypadaniu oraz łupieżowi.

Krem do cery tłustej

Składniki:

Euceryna                                                20,0

Gliceryna                                                 5,0

Olejek cytrynowy                                    1,0

Witamina E                                              1,0

Ekstrakt z liści zielonej herbaty             70,0
 

Do naczynia z euceryną dodajemy glicerynę. Następnie powoli wlewamy uprzednio przygotowany ekstrakt, mieszając aż składniki całkowicie się połączą. Dodajemy witaminę E i olejek cytrynowy. Całość dokładnie mieszamy, a następnie przekładamy do pudełka i opisujemy.

Tonik do cery tłustej

Składniki:

Kwiat rumianku                                      5,0

Ziele bratka                                             5,0

Liśce zielonej herbaty                             5,0

Sok z cytryny                                          2,5

Woda destylowana                              200,0

Zioła zalewamy gorącą wodą, zostawiamy pod przykryciem na 10-20 min. Przecedzamy Następnie dodajemy sok z cytryny i przelewamy do butelki z ciemnego szkła. Przed użyciem preparat należy wstrząsnąć. Tonik zapewnia skórze łagodną pielęgnację oraz zachowanie odpowiedniego poziomu nawilżenia przez długi czas. 

Literatura źródłowa u autora.