Przeszczepy – dar życia po śmierci
Maurycy Jonas

Przeszczepy – dar życia po śmierci

Przeszczepianie narządów jest metodą ratowania życia. Polega na wszczepieniu biorcy narządu lub tkanek pochodzących od innego człowieka.

Większość narządów i tkanek do przeszczepienia pobiera się od osoby zmarłej, kiedy zostały już wyczerpane wszystkie możliwości jej leczenia i u której stwierdzono komisyjnie śmierć mózgową, o ile osoba ta za życia nie wyraziła sprzeciwu na pobranie. W Polsce żyje około 10 tys. osób po przeszczepie, a około 1,5 tys. oczekuje na transplantację.

Przeszczepianie narządów, czyli transplantacja to przeniesienie narządu (w całości lub części) z jednego ciała do innego. Przeszczepianiem narządów zajmuje się dziedzina nazywana transplantologią. Najczęściej przeszczepiane narządy to: skóra, serce, nerki, płuca, wątroba, trzustka, rogówka. Przeszczepia się również tkanki, czyli szpik kostny. Również przetoczenie krwi można uznać za rodzaj przeszczepienia tkanki.

Trochę historii

Na świecie pierwsze próby przeszczepów miały miejsce w latach 50 - tych i 60 - tych XX wieku. W 1954 roku po raz pierwszy przeszczepiono nerkę (od brata bliźniaka), w 1967 roku miał miejsce pierwszy udany przeszczep wątroby i przeszczep serca.

Pierwsze udane przeszczepienie nerki w Polsce miało miejsce w 1966 roku, w I Klinice Chirurgii Akademii Medycznej w Warszawie. Był to wtedy 621 taki zabieg na świecie. Narząd został pobrany od kobiety po ciężkim wypadku i urazie mózgu. Na pobranie nerki ze zwłok konieczna była w tamtych czasach zgoda prokuratora. Zabieg wykonał zespół chirurgów pod kierownictwem profesora Jana Nielubowicza.

Pierwsze udane przeszczepienie serca w Polsce przeprowadził profesor Zbigniew Religa w 1986 roku, a pierwsza udana transplantacja wątroby miała miejsce u dziecka, przeprowadził ją w 1990 r. prof. Kaliciński, pierwsze udane przeszczepienie wątroby u dorosłego w 1994 roku jest zasługą prof. Michałowicza.

Komu potrzebny jest przeszczep nerki?

Transplantacja nerek jest najczęściej wykonywanym rodzajem przeszczepienia.

Najczęstszą przyczyną niewydolności nerek jest cukrzyca oraz uszkodzenie naczyń nerkowych z powodu nadciśnienia tętniczego lub miażdżycy. Do przewlekłego uszkodzenia nerek może także prowadzić stosowanie niektórych leków, szczególnie przeciwbólowych (tzw. niesterydowych leków przeciwzapalnych). Wrodzone choroby nerek, takie jak torbielowatość są przyczyną około 10% przypadków ich niewydolności.

Brak czynności nerek powoduje gromadzenie się toksyn mocznicowych i przewlekłe zatrucie organizmu, a bez leczenia prowadzi to do śmierci. Istnieją dwa różne sposoby leczenia niewydolności nerek: pierwszy polega na oczyszczaniu krwi za pomocą dializy, drugi na przeszczepieniu nerki. Przeszczepienie nerki jest lepszym rozwiązaniem dla pacjenta, ponieważ znacząco przedłuża życie chorych (statystycznie umiera 3,8/100 chorych/rok po przeszczepieniu nerki, w stosunku do 16,1/100 chorych/rok pacjentów dializowanych), umożliwia w miarę normalne życie (bez konieczności kilkugodzinnej dializy 3 razy w tygodniu, ograniczenia picia płynów i jedzenia owoców). Problemem jest jednak brak wystarczającej liczby narządów do przeszczepienia.

Idealnym rozwiązaniem dla chorego byłaby możliwość przeszczepienia nerki przed rozpoczęciem dializ, najlepiej od żywego dawcy, ponieważ oszczędza to choremu powikłań dializoterapii oraz kilkuletniego okresu oczekiwania na odpowiedni narząd.

Polecane dla Ciebie

Przeszczep wątroby

Transplantacja wątroby stanowi ostateczny ratunek dla chorych z niewydolnością tego narządu. Niewydolność wątroby spowodowana jest: wirusowym zapaleniem wątroby typu B lub C, pierwotną marskością żółciową, zatruciami (np. muchomorem sromotnikowym, paracetamolem), alkoholizmem, rakiem wątroby, chorobą Wilsona i innymi chorobami metabolicznymi, autoimmunologicznym zapaleniem wątroby. Czasem przyczyna niewydolności wątroby pozostaje nieznana.

Nie wszystkim pacjentom można przeszczepić wątrobę. Przeciwwskazaniem do zabiegu są miedzy innymi choroba nowotworowa, zaawansowana niewydolność serca lub przewlekła niewydolność oddechowa, alkoholizm, narkomania, choroby psychiczne. W dobieraniu narządu dla pacjenta istotna jest zgodność grupy krwi, nie ma konieczności określania zgodności tkankowej, tak jak w przypadku przeszczepu nerek. Wynika to z właściwości immunologicznych wątroby. Wątroba po pobraniu od dawcy może być przechowywana w specjalnym roztworze maksymalnie przez kilka godzin.

Operacja transplantacji wątroby jest skomplikowana i długotrwała (8-12 godzin). Najpierw usuwa się chory narząd biorcy, a następnie wszczepia wątrobę dawcy. W przypadku przeszczepienia wątroby od żywego dawcy, pobiera się tylko fragment narządu.

Kto wymaga przeszczepu serca?

Transplantacja jest obecnie szeroko akceptowaną metodą leczenia końcowego stadium niewydolności serca. Pomimo rosnącej liczby chorych oczekujących na przeszczep, liczba zabiegów niestety spada, szacuje się, że około 45% pacjentów umiera w czasie oczekiwania na zabieg. Kryteria doboru biorcy opierają się na ocenie zgodności grup krwi.

Zostać dawcą

Według polskiego prawa zmarły człowiek może być dawcą, jeżeli za życia nie wyrażał sprzeciwu w tej sprawie. Lekarz informuje rodzinę chorego o śmierci i zamiarze pobrania narządów do przeszczepienia, ale nie musi prosić o wyrażenie na to zgody. Jeżeli ktoś nie zgadza się na pobranie narządów po śmierci powinien listownie lub osobiście złożyć stosowne oświadczenie w Centrum Organizacyjno - Koordynacyjnym ds. Transplantacji „Poltransplant” (ul. Lindleya 4 02-005 Warszawa) na formularzu, który można otrzymać w każdym Zakładzie Opieki Zdrowotnej lub pobrać ze strony internetowej „Poltransplantu” (www.poltransplant.org.pl).

Możliwe jest sporządzenie oświadczenia woli - dokumentu informującego o zezwoleniu na pobranie organów w razie śmierci dla celów ratowania życia innych ludzi. Takie oświadczenie można nosić zawsze przy sobie, wówczas nie ma wątpliwości co do woli zmarłej osoby.
Inne zagadnienie stanowi pobranie narządów od osób żywych. Jeżeli chodzi o przeszczepianie nerki lub części wątroby dawcami są przede wszystkim osoby spokrewnione - najczęściej rodzic jest dawcą dla dziecka. Jeżeli narząd chce oddać osoba niespokrewniona trzeba przeprowadzić specjalną procedurę kwalifikacji pod nadzorem sądu. W Polsce jakikolwiek handel organami jest nielegalny. Procedura sądowa nie dotyczy osób, które chcą być dawcami szpiku. Osoba, która chciała by zostać dawcą szpiku musi wypełnić jedynie formularz zgłoszeniowy

Co to jest śmierć mózgu?

Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) śmierć człowieka następuje w chwili śmierci jego mózgu – to tak zwana śmierć mózgowa. Ustanie krążenia krwi w mózgu powoduje nieodwracalne jego uszkodzenie i chociaż przy pomocy specjalnej aparatury można pewien czas podtrzymywać czynność serca i płuc, człowiek nie żyje. U takich pacjentów komisja lekarska złożona z trzech lekarzy, w tym co najmniej jednego specjalisty w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii oraz jednego specjalisty w dziedzinie neurologii lub neurochirurgii, po przeprowadzeniu serii badań orzeka śmierć mózgową w celu odłączenia od aparatury.

W Polsce najczęstszą przyczyną zgonu dawców jest choroba naczyń mózgowych np. tętniak (50-59%), a na drugim miejscu uraz czaszkowo-mózgowy (35-45%).

Po stwierdzeniu śmierci pnia mózgu, jeżeli nie stwierdzono przeciwwskazań (np. braku zgody pacjenta za życia na pobranie jego narządów po śmierci, lub złego stanu narządów, które pobiera się do transplantacji) pacjent może zostać zgłoszony do „Poltransplantu” jako dawca.

Dobór dawców i biorców

Zgodnie z ustawą transplantacyjną, Centrum Koordynacyjno-Organizacyjne „Poltransplant” prowadzi Krajową Listę Biorców narządów unaczynionych.

Lista oczekujących, zgłoszonych przez lokalne stacje dializ (w przypadku transplantacji nerek) obejmuje dane biorców, a w tym grupę krwi i wyniki badania układu HLA każdego pacjenta. W czasie pobrania nerek od zmarłego dawcy z zachowaną czynnością serca, pobierane są również węzły chłonne. Ich badanie umożliwia określenie antygenów zgodności tkankowej – HLA. Następnie porównuje się układ HLA dawcy nerki z HLA pacjentów oczekujących z Krajowej Listy. Poza największą możliwą zgodnością HLA przy doborze biorcy pod uwagę bierze się również szereg innych czynników, w tym: grupę krwi, płeć, wiek, stan kliniczny.

Jak pobiera się narządy do przeszczepienia?

Pobranie narządów do przeszczepienia jest operacją chirurgiczną, przeprowadzaną na sali operacyjnej, przez zespół chirurgów, anestezjologów i pielęgniarek.

Pobrać do przeszczepienia można tylko takie narządy, których funkcja jest prawidłowa, to znaczy czynne nerki, pracującą wątrobę czy serce. Ponadto nie można pobrać narządów od zmarłego, który cierpiał na chorobę nowotworową lub choroby zakaźne, żeby nie spowodować przeniesienia schorzenia do organizmu biorcy. Żadne informacje na temat dawcy, w tym jego nazwisko, nie są przekazywane biorcy narządu ani jego rodzinie.

Dlaczego transplantacja może się nie udać?

Przeszczepienie narządu to nie tylko zabieg chirurgiczny. O powodzeniu decyduje wiele różnych czynników, istotnych zarówno na etapie przygotowania dawcy i biorcy, jak również właściwa opieka nad biorcą po zabiegu. Konieczne jest:

  •     dobranie dawcy i biorcy pod względem zgodności immunologicznej,
  •     leczenie immunosupresyjne – osłabiające własny układ odporności,
  •     zapobieganie powikłaniom i ich leczenie w wyspecjalizowanych ośrodkach,
  •     rozpoznawanie odrzucania narządu przez organizm biorcy i intensywne jego leczenie.

Problemy transplantologii

Głównym problemem transplantologii jest niedostateczna liczba narządów do przeszczepienia. Główną przyczyną tej sytuacji jest zbyt mała liczba zgłaszanych zmarłych dawców – lekarze nie tylko nie są motywowani do zgłaszania dawców, ale nawet zastraszani w ostatnim okresie pomówieniami o czerpanie zysków ze śmierci ich pacjentów. Dotychczas wykonywano około 1200 - 1300 przeszczepów rocznie, w roku 2007 do listopada- zaledwie 748. Najgorsze wyniki dotyczą przeszczepiania serca (liczba przeszczepów spadła o połowę) i nerek (dawniej około 1000 rocznie, obecnie 520). Tymczasem lista osób oczekujących na przeszczep stale się wydłuża - pod koniec 2007 roku zawierała ponad 1600 nazwisk.    

Dodatkowy problem stanowi mała liczba przeszczepów od żywych, spokrewnionych dawców. Wynika to z niedostatecznej wiedzy na temat możliwości oddania narządu bliskiej osobie zarówno w społeczeństwie, jaki i w środowisku lekarskim. W Polsce jedynie 1 do 2 % przeszczepianych nerek pochodzi od rodzin pacjentów, podczas gdy w Skandynawii odsetek ten przekracza 50%.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Witamina B2 (ryboflawina) – funkcja w organizmie, suplementacja, niedobór, nadmiar

    Pękające kąciki ust, chroniczne zmęczenie, pogorszony wzrok – to tylko kilka przykładów objawów, które niesie za sobą niedobór witaminy B2. Ryboflawina bierze udział w wielu procesach metabolicznych organizmu i jest rozpuszczalna w wodzie. Zażywana wraz z innymi witaminami aktywuje ich działanie w organizmie. Jakie produkty zawierają w sobie ryboflawinę? Kiedy i jak zażywać witaminę B2 w formie suplementów diety? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Czym jest i jak działa żeń-szeń? Zastosowanie i przeciwwskazania do stosowania Panax ginseng

    Żeń-szeń, nazywany również ginsengiem lub wszechlekiem, jest jednym z najlepiej opisanych adaptogenów. Według medycyny chińskiej powinno się go stosować jedynie w miesiącach zimowych. Żeń-szeń wpływa na poprawę funkcji kognitywnych (poznawczych), poprawia samopoczucie i pamięć, łagodzi stres oraz działa korzystnie na skórę i potencję seksualną. Na rynku można kupić wiele preparatów z żeń-szeniem, zarówno w formie tabletek czy kapsułek, jak i płynnych ekstraktów. Który preparat z żeń-szeniem wybrać, jaka jest dzienna zalecana dawka tego adaptogenu oraz w jakiej porze dnia należy zażywać ten suplement? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Gotu kola (wąkrotka azjatycka) – czym jest i jak działa? Właściwości, zastosowanie i przeciwwskazania

    Sproszkowane ziele wąkrotki azjatyckiej, czyli adaptogenu nazywanego także gotu kola lub brahmi, zaleca się stosować u osób mających problemy z koncentracją i pamięcią. Wąkrotkę można przyjmować zarówno w formie kapsułek, czyli dojelitowo, jak i bezpośrednio na skórę w przypadku wystąpienia problemów dermatologicznych. Gotu kola działa także przeciwlękowo, łagodzi napięcie i niepokój. Jak dawkować gotu kola, ile kosztuje ten adaptogen i czy kobiety w ciąży mogą przyjmować wąkrotkę azjatycką? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Bacopa monnieri – działanie ekstraktu roślinnego eliksiru życia. Czy suplementowanie pomaga szybciej się uczyć?

    Bacopa monnieri, czyli bakopa drobnolistna, jest suplementem diety polecanym przed istotnymi egzaminami, jak matura czy sesja, ponieważ wspomaga pamięć i koncentrację. Korzystnie wpływa na kondycję skóry i włosów. Suplementowanie Bacopa zalecane jest także w trakcie terapii chorób neurodegradacyjnych, takich jak Alzhaimer lub Parkinson. Przez niektórych roślina nazywana jest „eliksirem życia”, ponieważ poprawia samopoczucie, łagodzi stres i napięcie. Dodatkowo ma także działanie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne. Jak suplementować Bacopa monnieri? Czy kobiety w ciąży mogą zażywać ten preparat? Na jaki procent standaryzacji suplementu zwrócić uwagę, kupując brahmi? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Tetracykliny na trądzik pospolity – jak zwiększyć skuteczność antybiotyków?

    Tetracykliny stosowane są zazwyczaj w leczeniu trądziku pospolitego (łac. acne vulgaris) o średnim i dużym nasileniu, ze zmianami zapalnymi w postaci grudek, krost, guzków, cyst, nacieków, a także trądziku różowatego (łac. acne rosacea). Podawane są w formie tabletek doustnych lub maści zewnętrznej. Zazwyczaj terapię przeciwtrądzikową z wykorzystaniem tetracyklin ordynuje dermatolog. Dzieje się tak wówczas, kiedy dotychczas zażywane produkty do stosowania zewnętrznego były nieskuteczne.

  • Zastrzyki antykoncepcyjne – czy są skuteczne? Na jak długo wystarcza i jakie są skutki uboczne?

    Według badań skuteczność zastrzyków antykoncepcyjnych wynosi około 99% w przypadku stosowania ich zgodnie z zaleceniami. Jednakże skuteczność ta może być niższa w przypadku nieregularnego stosowania lub gdy nastąpi opóźnienie w podaniu kolejnej dawki. Ważne jest, aby pamiętać, że zastrzyki antykoncepcyjne nie chronią przed chorobami przenoszonymi drogą płciową, więc w przypadku ryzyka infekcji należy stosować dodatkową ochronę, taką jak na przykład prezerwatywy.

  • Jakie właściwości ma olejek z drzewa herbacianego? Jak go stosować na skórę?

    Olejek z drzewa herbacianego pozyskuje się na drodze destylacji z parą wodną surowca z rośliny łac. Melaleuca alternifolia. Kolonizatorzy australijscy odkryli tę roślinę w 1770 r. i, naśladując zamieszkujących tamte tereny Aborygenów, zaczęli wykorzystywać jej liście do zaparzania esencjonalnego napoju na wzór herbaty. Stąd też wzięła się nazwa rośliny. Kiedy, jak i na co stosować olejek z drzewa herbacianego? Czy olejek z drzewa herbacianego powinna stosować osoba, która ma trądzik?

  • Na co stosować szafran? Właściwości lecznicze, dawkowanie

    Już w starożytności wykorzystywano szafran do poprawiania smaku jedzenia, do barwienia tkanin, a także w lecznictwie. Szafran stanowi najdroższą przyprawę świata. Posiada charakterystyczny smak oraz barwę. Jego walory smakowe doceniane są w kuchni, a ostatnimi czasy zainteresowanie wzbudzają jego właściwości lecznicze. Warto jednak podkreślić, że szafran można przyjmować doustnie jedynie w niewielkich ilościach, ponieważ jego nadmiar może być szkodliwy dla zdrowia.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij