Proso zwyczajne — piękna skóra, włosy i paznokcie

Proso zwyczajne (łac. Panicum miliaceum, ang. Common millet), znane również jako proso właściwe, to roślina należąca do rodziny wiechlinowatych – Poaceae. Jego nazwa wywodzi się z języka francuskiego. Słowo mille, czyli tysiąc, ma oznaczać garść prosa z tysiącem ziarenek. Proso zwyczajne jest rośliną uprawną i pochodzi z obszarów Azji Wschodniej, zwłaszcza z rejonów Indii i Chin. Obecnie jest uprawiane na całym świecie w celach spożywczych oraz jako roślina paszowa. Jest to roślina ciepłolubna i dobrze rośnie w umiarkowanym klimacie, a dzięki dobrej odporności na brak wody jest hodowana nawet w niektórych regionach Afryki. W Polsce proso jest uprawiane coraz częściej.

Proso zwyczajne ma wzniesioną łodygę, osiągającą zwykle od 50 cm do 120 cm wysokości. Łodyga jest cienka i zielona, z węzłami, na których wyrastają liście. Liście są równowąskie i długie, osadzone na łodydze naprzemiennie. Mają wydłużony kształt i zazwyczaj są szorstko owłosione. Kwiatostan prosa zwyczajnego występuje w postaci luźnych wiech. Kwiaty są drobne, o barwie od zielonej do żółtawej. Charakterystyczną cechą prosa zwyczajnego są jego ziarna, które są małe i okrągłe, o kolorze od białego do żółtozłotego.

Surowcem jest ziarno prosa zwyczajnego – Panici semen. Z ziaren przygotowywane są posiłki, suplementy diety oraz niektóre kosmetyki. Najbardziej znanym wykorzystaniem ziaren prosa jest przygotowanie z nich kaszy jaglanej.

Ziarna prosa zwyczajnego są współcześnie bardzo popularne. W sztuce kulinarnej zyskały uznanie jako składnik potraw bezglutenowych. Obłuszczone ziarniaki prosa to kasza jaglana. Z prosa produkowana jest mąka jaglana, wykorzystywana do produkcji pieczywa, ciast, naleśników itp. Na popularności zyskują suplementy, które w swoim składzie zawierają wyciąg z ziaren prosa. Suplementacja wyciągami z prosa jest wskazana dla osób dbających o stan włosów, skóry i paznokci. Proso korzystnie wpływa na poprawę kondycji skóry w przebiegu łuszczycy i trądziku. Ze względu na właściwości odżywcze jest polecane rekonwalescentom. Proso wspiera pamięć i koncentrację, przeciwdziała miażdżycy i działa ochronnie na wątrobę. Wykazano, że bioaktywne peptydy prosa wykazują właściwości przeciwbakteryjne. Hamują rozwój Pseudomonas aeruginosa, Escherichia coli, Bacillus subtilis. Produkty z prosa mogą zatem znaleźć zastosowanie jako wsparcie leczenia biegunek i w profilaktyce próchnicy (dowiedziono, że po zjedzeniu kaszy jaglanej zmniejsza się ilość bakterii w jamie ustnej). Proso działa moczopędnie i wspomaga pracę trzustki.

W porównaniu z innymi zbożami proso ma niższy indeks glikemiczny niż pszenica czy ryż. Jest zatem idealnym uzupełnieniem diety dla osób z cukrzycą, insulinoopornością i chorobami sercowo-naczyniowymi. Dodatkowo białko prosa wpływa korzystnie na poziom „dobrego cholesterolu” HDL i adiponektyny, która zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę.

Błonnik i antyoksydanty prosa czynią zboże ważnym składnikiem diety w profilaktyce nowotworów i chorób układu krążenia. Korzystny wpływ prosa wykazano w nowotworach okrężnicy, piersi i hormonozależnych.

Ze względu na wysoką zawartość skrobi z prosa w procesie fermentacji otrzymuje się piwo bezglutenowe Tongba oraz napój alkoholowy Buza.

W przekazach dotyczących medycyny ludowej różnych regionów Europy oraz Afryki można spotkać się z informacjami odnośnie stosowania wyciągów z prosa w postaci papki na skórę. Tak przygotowana mieszanka miała łagodzić oparzenia i drobne otarcia. Proso było zalecane przez znachorów oraz zielarzy jako środek łagodzący niestrawność i zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego ze względu na dużą zawartość błonnika i lekkostrawność. W niektórych regionach proso było uważane za roślinę o działaniu energetyzującym. Wierzono, że spożywanie prosa może przyczynić się do zwiększenia energii i siły witalnej.

Proso zwyczajne było jednym z pierwszych zbóż, które człowiek zaczął uprawiać. Prawdopodobnie zostało udomowione na obszarze Afryki i Azji Środkowej około 10 tysięcy lat temu. Było jednym z podstawowych źródeł pożywienia w wielu starożytnych cywilizacjach, np. w Mezopotamii, Chinach i Indiach. W zachowanych tabliczkach glinianych z Mezopotamii znajdują się informacje o prosie jako jednym z uprawianych zbóż. Wzmiankę o tej roślinie możemy znaleźć nawet w Biblii:
„Dlatego nabierz sobie pszenicy, jęczmienia, grochu, soczewicy, prosa i orkiszu – włóż to do jednego naczynia oraz z tego przygotuj sobie chleb, według liczby dni, które przeleżysz na twoim boku. Gdyż będziesz go spożywał przez trzysta dziewięćdziesiąt dni”.
W tym kontekście proso jest wymienione jako jeden z składników, które Ezechiel miał użyć do przygotowania chleba, co miało symbolizować okres oblężenia Jerozolimy.

Wyciągi z prosa są bogatym źródłem soli mineralnych, takich jak cynk, wapń, magnez, miedź, potas, wapń, mangan i żelazo. Ziarna prosa zawierają również znaczne ilości błonnika pokarmowego, kwas foliowy oraz witaminy z grupy B. Proso jest jednym ze zbóż ze znaczną zawartością białka roślinnego, ponadto w jego składzie znajdują się wszystkie niezbędne aminokwasy (metionina, walina, tryptofan i fenyloalanina), glukoza, skrobia oraz kwasy omega-3 i omega-6. Zboże zawiera także kwercetynę, kwas elagowy, kurkuminę i lecytynę.

Mąka z ziaren prosa jest pozbawiona glutenu, co czyni ją produktem z wyboru dla osób, które go nie tolerują. Proso zwyczajne jest również dobrym źródłem żelaza dla osób niespożywających mięsa. Właściwości antyoksydacyjne oraz zawartość siarki i cynku sprawiają, że suplementy zawierające wyciągi z prosa są szczególnie cenione przez osoby, które pragną poprawić stan włosów, skóry oraz paznokci. Dzięki obecności błonnika pokarmowego ziarna prosa poprawiają pasaż jelitowy, zapobiegają zaparciom i zmniejszają wzdęcia. Proso jest dobrym składnikiem diety pacjentów chorujących na nadciśnienie i cukrzycę. Wspiera pamięć i koncentrację. Błonnik z ziaren prosa korzystnie wpływa na profil lipidowy.

Wyciągi z prosa zwyczajnego wchodzą w skład niektórych kosmetyków wykorzystywanych do pielęgnacji skóry twarzy oraz włosów. Większość preparatów zawierających ekstrakty z prosa należy stosować raz dziennie wieczorem. Mają właściwości odżywcze, ujędrniające, a ze względu na zawartość antyoksydantów chronią elastyczność włókien kolagenowych. Polecane są również do pielęgnacji skóry trądzikowej i z łuszczycą.

Ekstrakty z ziaren prosa zwyczajnego są także składnikiem niektórych suplementów stosowanych podczas odbudowy i regeneracji włosów, skóry i paznokci. W większości przypadków rekomendowane jest stosowanie 1 kapsułki na dobę.

Ziarna prosa zwyczajnego są wykorzystywane do produkcji mąki jaglanej, która służy do wypieków pieczywa oraz pysznych i niskokalorycznych naleśników, gofrów i ciast.

Wyciągi z prosa są bogatym źródłem błonnika roślinnego i mogą zaburzać wchłanianie niektórych leków. Należy zachować szczególną ostrożność w przypadku jednoczesnego przyjmowania leków o wąskim indeksie terapeutycznym. W przypadku przyjmowania innych substancji leczniczych przez pacjenta zaleca się zachowanie dwóch godzin odstępu od suplementacji lub spożywania ziaren prosa.

Wyciągi z prosa zwyczajnego są stosunkowo bezpiecznymi preparatami. W niektórych rzadkich przypadkach mogą spowodować wystąpienie alergii skórnych. Ze względu na brak glutenu są one bezpiecznym środkiem dla osób chorych na celiakię i zwykle nie są przyczyną zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego, a nawet często zaleca się ich stosowanie pacjentom uczulonym na ziarna innych zbóż.