Starzec popielny — ozdoba ogrodów i balkonów

Starzec popielny ma zastosowanie głównie w ogrodnictwie jako roślina ozdobna ze względu na charakterystyczny srebrzystoszary kolor liści. Liście starca dodają unikatowego wyglądu kompozycjom ogrodowym, zwłaszcza na rabatach, w ogrodach skalnych, na balkonach czy tarasach. Ponadto niektóre odmiany starca popielnego mogą być wykorzystywane jako rośliny doniczkowe lub jako część mieszanki roślin do uprawy w pojemnikach. Często są również stosowane do tworzenia bukietów i dekoracji florystycznych.

Roślina zawiera substancje toksyczne dla człowieka i zwierząt, z tego powodu jej zastosowanie w lecznictwie zostało mocno ograniczone. Medycyna ludowa różnych krajów wykorzystywała ziele starca popielnego jako środek rozkurczający oraz przeciwzapalny. Roślina była często stosowana podczas bolesnych i nieregularnych miesiączek oraz do zwalczania stanu zapalnego powiek i spojówek. W niektórych źródłach można również spotkać się ze wzmiankami o przeciwpasożytniczym wykorzystaniu tej rośliny.

Należy zaznaczyć, że niewłaściwe lub niekontrolowane stosowanie wyciągów z tej rośliny może spowodować wystąpienie poważnych działań niepożądanych, takich jak reakcje alergiczne, uszkodzenie wątroby lub układu nerwowego, ze względu na zawartość alkaloidów pirolizydynowych.

Starzec popielny (łac. Senecio cineraria, ang. dusty miller), znany również jako Jacobaea maritima, to bylina lub półkrzew z rodziny astrowatych – Asteraceae. Starzec popielny pochodzi z obszarów basenu Morza Śródziemnego, w naturze występuje na suchych, skalistych zboczach, wydmach i terenach przybrzeżnych. Jest odporny na suszę i słabe gleby. Ze względu na swój srebrzystoszary kolor liści jest często wykorzystywany w kompozycjach ogrodowych, zwłaszcza w ogrodach skalnych i na rabatach. Krzewinka jest zimozielona. Nie lubi podłoży wilgotnych i nadmiernego podlewania.

Roślina osiąga zazwyczaj wysokość od 30 do 60 cm. Starzec popielny ma charakterystyczne, srebrzystoszare liście, które sprawiają, że roślina wygląda, jakby była pokryta popiołem – stąd też jej nazwa. Liście są filcowate, pierzastosieczne i pokryte włoskami. Kwiaty starca popielnego są drobne i zebrane w koszyczki, które składają się z charakterystycznych dla rodziny astrowatych kwiatów języczkowatych lub rurkowatych. Kwiaty mają zwykle kolor żółty lub pomarańczowy.

Dawniej surowcem roślinnym było kwitnące ziele starca popielnego – Herba Senecionis cinerariae. Współcześnie ze względu na zawartość alkaloidów pirolizydynowych ziele nie ma zastosowania leczniczego.

Do substancji czynnych występujących w kwitnącym zielu starca popielnego zaliczamy alkaloidy pirolizydynowe: jakobinę, senecjoninę, jakoninę. Roślina jest również źródłem seskwiterpenów, pochodnych chinoliny, kwercetyny oraz waniliny.

Wyciągi z ziela starca mogą działać rozkurczająco, co jest związane z obecnością wspomnianych alkaloidów. Ponadto do aktywności farmakologicznej wyciągów zalicza się również działanie przeciwzapalne, za które odpowiedzialne są prawdopodobnie seskwiterpeny oraz flawonoidy. Niektóre starsze źródła wskazują na przeciwpasożytnicze działanie rośliny, na co brak obecnie dowodów naukowych.

Należy pamiętać, że wyciągi z ziela starca mogą działać hepatotoksycznie, a ich stosowanie może prowadzić do uszkodzenia komórek wątroby.

Współcześnie ziele starca popielnego nie jest wykorzystywane w lecznictwie ze względu na obecność skuteczniejszych leków gotowych oraz bezpieczniejszych surowców roślinnych.

W przekazach medycyny ludowej można spotkać się ze wzmiankami odnośnie stosowania nalewki, naparu lub intraktu z ziela starca. Informacje na temat wykorzystania tej rośliny nie zostały zapomniane, jednak w świetle współczesnej wiedzy nie zaleca się jej stosowania.

W przypadku przyjęcia preparatów zawierających wyciągi z ziela starca popielnego istnieje ryzyko uszkodzenia wątroby i upośledzenia jej czynności. W skrajnych przypadkach toksyczność może prowadzić do ostrej niewydolności wątroby. Ponadto podczas kuracji mogą wystąpić: ogólne złe samopoczucie, nudności, wymioty, biegunka, bóle brzucha, zawroty głowy, osłabienie i zaburzenia równowagi. Starzec popielny, jak większość roślin z rodziny astrowatych, może spowodować wystąpienie reakcji alergicznej, której objawem jest najczęściej swędzenie, wysypka skórna lub obrzęk.