Pszonak drobnokwiatowy — nadzieja kardiologii?

Pszonak drobnokwiatowy (łac. Erysimum cheiranthoides L.) jest niewielką rośliną jednoroczną (niekiedy dwuletnią) z rodziny kapustowatych. Za obszar pochodzenia pszonaka uznaje się Europę, z wykluczeniem basenu Morza Śródziemnego, oraz część Azji. Jako gatunek zawleczony roślina występuje pospolicie na terenie Ameryki Południowej, Ameryki Północnej oraz Afryki. Pszonak preferuje wilgotne, luźne gleby o niskiej zawartości wapnia. Porasta obszary przydrożne, nieużytki, miejsca ruderalne. W Polsce roślina występuje w największych ilościach na pogórzu, niżu oraz w górach. Pszonak porastający pola uprawne traktowany jest jako chwast utrudniający rozwój zbóż i roślin okopowych.

Pszonak drobnokwiatowy charakteryzuje się prostą, wzniesioną, pokrytą szorstkimi włoskami łodygą, która osiąga wysokość około 60 cm. Lancetowate, nieregularnie ząbkowane liście również są pokryte krótkimi włoskami. Kwiaty o żółtym zabarwieniu przybierają formę baldachogrona i tworzą korony z 4 długimi, ostro zakończonymi płatkami. Okres kwitnienia rośliny rozpoczyna się w maju i trwa do września. Owoce pszonaka przyjmują formę zielonej łuszczyny z drobnymi nasionami.

Surowcem wykorzystywanym w ziołolecznictwie jest ziele pszonaka. Zbiór odbywa się w okresie kwitnienia rośliny – naziemne części (bez łodyg) po zebraniu i rozdrobnieniu poddaje się suszeniu w temperaturze 40-60 stopni Celsjusza.

Ziele pszonaka było stosowane w leczeniu schorzeń układu sercowo-naczyniowego, takich jak nadciśnienie tętnicze, dusznica, niemiarowość rytmu serca oraz miażdżyca. Pszonak łagodzi objawy dolegliwości układu oddechowego – gruźlicy, astmy, kaszlu oraz duszności. Ponadto roślina zalecana jest w przypadku zakażeń pasożytniczych, wysypek skórnych, żylaków, trudno gojących się ran. Ze względu na wysoką dostępność, szerokie rozprzestrzenienie oraz łatwość uprawy w okresie XX wieku wiązano wielkie nadzieje z nasercowym działaniem rośliny, jednakże obecnie wyszła z powszechnego użycia i została zastąpiona innymi substancjami.

W tradycyjnej medycynie Chin pszonak stosowany był do leczenia chorób serca, zaburzeń trawienia oraz obrzęków. Żółte kwiaty o przyjemnym zapachu zawierają olejki eteryczne i są wykorzystywane w przemyśle kosmetycznym do produkcji perfum.

Ziele pszonaka drobnokwiatowego zawiera liczne składniki aktywne odpowiedzialne za jego prozdrowotne działanie. Należą do nich: garbniki, sole mineralne, glikozydy nasercowe (eryzymozyd, eryzymina), kwasy organiczne, kwasy tłuszczowe, olejki eteryczne, goryczki, witamina C.

Roślina charakteryzuje się działaniem moczopędnym, wykrztuśnym, chłodzącym oraz żółciopędnym. Pszonak normalizuje pracę serca oraz poprawia przepływ krwi, poszerzając obwodowe naczynia krwionośne. Działa kardiotonicznie, tonizująco, przeciwreumatycznie oraz usprawnia trawienie. Glikozydy pszonaka działają na serce jak strofantyna – poprawiają zdolności skurczowe mięśnia sercowego i obniżają ciśnienie. Roślina wywiera efekt moczopędny i przeciwobrzękowy. W zastosowaniu zewnętrznym pszonak łagodzi wysypkę, bóle reumatyczne, przyspiesza gojenie się ran.

Ziele pszonaka należy stosować rozważnie, w ściśle określonych ilościach i pod kontrolą lekarza ze względu na toksyczny charakter rośliny. Samodzielne stosowanie jest zabronione.

W celu łagodzenia objawów sercowo-naczyniowych pszonak może być przyjmowany w postaci wywaru. Łyżeczkę suszonego ziela należy zalać szklanką wody, a następnie gotować pod przykryciem przez 10 minut. Po przecedzeniu i wystudzeniu stosować 1 łyżkę stołową 1-4 razy dziennie.

W podobny sposób można przygotować napar z pszonaka – pół łyżki ziela należy zalać 300 ml wrzącej wody, odstawić na 2 godziny do zaparzenia, a następnie przecedzić. Spożywać 3 razy dziennie 1 łyżkę.

Popularnym sposobem stosowania pszonaka jest nalewka – 1 łyżkę stołową suszonego ziela należy zalać 100 ml alkoholu i odstawić w ciemne miejsce na tydzień. Stosować w sposób doraźny – 10 kropli nalewki rozcieńczyć w szklance wody. W zastosowaniu zewnętrznym nalewka pszonakowa może być wykorzystywana do nacierania kończyn dolnych w przypadku niewydolności żylnej, obrzęków oraz bólu reumatycznego.

Stosowanie ziela pszonaka jest przeciwwskazane w przypadku ciąży, laktacji, zapalenia wsierdzia, zapalenia mięśnia sercowego, zaawansowanej miażdżycy oraz przekrwienia jelit.

Pszonak należy stosować wyłącznie na zalecenie doświadczonego lekarza fitoterapeuty. Nie należy łączyć na własną rękę z lekami kardiologicznymi, moczopędnymi.

Pszonak drobnokwiatowy jest rośliną toksyczną w przypadku spożycia zbyt dużej ilości. W celu uniknięcia zatrucia przetwory pszonaka należy stosować jedynie pod ścisłą kontrolą lekarza.