Śnieżny lotos — wsparcie zdrowia intymnego

Śnieżny lotos Saussurea involucrata to rzadka roślina należąca do rodziny astrowatych Asteraceae.

Występuje w wysokich terenach górskich Azji Środkowej (2400- 4100 m n.p.m.), głównie Chin, ale także w Kazachstanie, Kirgistanie i Mongolii. Roślinę można spotkać w szczelinach skalnych, na stromych zboczach, w dolinach górskich i łąkach. Śnieżny lotos jest gatunkiem zagrożonym ze względu na intensywną eksploatację dziko rosnących egzemplarzy. Co ciekawe, roślina ma bardzo charakterystyczne warunki wzrostu, ciężkie do odwzorowania w celach hodowlanych. Obecnie w Chinach, śnieżny lotos został objęty ochroną gatunkową, a aktualne badania skupiły się na pozyskaniu związków czynnych rośliny na drodze hodowli tkankowych. 

Nasiona Saussurea involucrata kiełkują w niskiej temperaturze (około 0°C), a ich wzrost odbywa się w temperaturze 3- 5 °C. Sadzonka może przetrwać znaczący spadek temperatur (nawet do -21 °C).

Saussurea involucrata to wieloletnia bylina dorastająca do 15 - 50 cm wysokości. Z pojedynczej, grubej i prostej łodygi o średnicy od 1,5 do 3 cm wyrastają liście o eliptycznym, wąsko- jajowatym lub odwrotnie - jajowatym kształcie. Są zielone, pokryte gruczołowatym owłosieniem i posiadają ząbkowany brzeg. Średnie wymiary blaszki liściowej wynoszą 8 - 13 cm długości oraz 2 - 4 cm szerokości. Liście położone wyżej na łodydze charakteryzują się jajowatym bądź eliptycznym kształtem i średnimi wymiarami 5,5- 12 cm długości i 3,5- 6,5 cm szerokości. Są bladożółte, błoniaste i pozbawione ogonka liściowego (liście typu siedzącego). W sposób gwiaździsty otaczają kwiatostany rośliny. Zredukowane przylistki kwiatostanów tworzą 3 bądź 4 rzędy. Mają zabarwienie od jasnobrązowego po ciemnobrązowe i lekko owłosioną powierzchnię. Przylistki ułożone zewnętrznie posiadają jajowato- eliptyczny kształt (8- 11 mm × 2,5- 5 mm), zaś te tworzące warstwę środkową i wewnętrzną są eliptyczne do liniowych (10- 18 mm × 1,5- 2 mm), o średnicy 8- 15 cm. 

Saussurea Involucrata kwitnie od lipca do sierpnia, natomiast owocowanie przypada na miesiące sierpień - październik. Kwiaty są zgrupowane w zaokrąglony (sferyczny) kwiatostan zwany capitula, który pojawia się na szczycie łodygi. Okwiat pojedynczych kwiatów ma kształt półkulisty do szeroko- dzwonkowatego i średnicę 1 - 2,5 cm. Rurkowata korona pojedynczych kwiatów jest purpurowa.

Owocem rośliny są niełupki w kolorze słomy, z czarnymi plamami na powierzchni. Mają cylindryczny kształt i są zaopatrzone w brudno-białe włoski o długości 0,5 - 3 mm (pappus).

Lokalne nazwy Saussurea involucrata używane przez Chińczyków to Tianshan Snow Lotus, Xinjiang Xuelian, Xuelian Hua oraz Xuehe Hua. Określenie rośliny: śnieżny lotos wynika z faktu, że można ją spotkać wysoko w górach, w strefie alpejskiej.

Wzrost i zawartość substancji czynnych Saussurea involucrata jest uzależniony od grzybów endofitycznych, które wyizolowano z tkanek rośliny. Do tej pory odnaleziono kilkanaście gatunków, które zostały podzielone na 14 taksonów. Wśród nich można wymienić m.in. Cylindrocarpon sp.

Saussurea involucrata to roślina o znanych w Azji właściwościach leczniczych. Wykorzystywano ją od dawna w tradycyjnej medycynie chińskiej, ujgurskiej, mongolskiej i kazachstańskiej. Doprowadziło to jednak do drastycznego zmniejszenia populacji dzikich roślin, stąd obecnie trwają badania nad opracowaniem odpowiednich warunków hodowlanych śnieżnego lotosu. Nie jest to jednak proste, ze względu na specyficzne wymagania wzrostowe rośliny (niska temperatura, bardzo długi okres spoczynku zimowego, odpowiedni typ i drenaż gleby). 

W tradycyjnym ziołolecznictwie Azji używa się suszonych, nadziemnych części Saussurea involucrata. Dzięki właściwościom przeciwbólowym i przeciwzapalnym śnieżny lotos jest wykorzystywany najczęściej do łagodzenia dolegliwości dotyczących układu ruchu (nadwyrężenia mięśni, bóle kostno - stawowe, choroby m.in. reumatoidalne zapalenie stawów).

Zauważono, że roślina wpływa także regulująco na przebieg zaburzonego cyklu menstruacyjnego oraz zmniejsza dokuczliwy ból  brzucha towarzyszący miesiączkowaniu. Saussurea involucrata jest wykorzystywana tradycyjnie w leczeniu niepłodności męskiej (poprawa wydzielania androgenów). Wierzy się, że wywar z ziela śnieżnego lotosu, owoców jagody Goji oraz dzięgla chińskiego wypijany przez mężczyzn poprawia ich funkcje seksualne.

Opisywany gatunek służył również lokalnym plemionom do indukowania przedłużającej się akcji porodowej oraz do zmniejszania bólu po porodzie. Okłady ze śnieżnego lotosu stosowano na narządy płciowe w razie infekcji. 

Wewnętrznie, napary z ziela Saussurea involucrata są polecane w razie dokuczliwych infekcji dróg oddechowych. Zauważono, że łagodzą suchy, męczący kaszel oraz zmniejszają stan zapalny podrażnionego gardła.

Tradycyjna medycyna tybetańska wykorzystuje śnieżny lotos do zmniejszania objawów choroby wysokościowej. Saussurea involucrata znosi zmęczenie i pobudza krążenie krwi w organizmie. Suszone, mielone ziele rośliny jest stosowanie przez Tybetańczyków jako środek przeciwnowotworowy, a korzeń w terapii wrzodów żołądka oraz dezynterii (czerwonki, choroby bakteryjnej jelit). Saussurea involucrata reguluje również gospodarkę lipidową organizmu.

W Polsce znajdziemy kosmetyki wzbogacone w ekstrakt ze śnieżnego lotosu (kremy do twarzy, żele do mycia). Działają łagodząco na stany zapalne, zmniejszają podrażnienia i regenerują naskórek. Na rynku dostępne są również wkładki higieniczne nasączone wyciągiem z kwiatów rośliny. Są polecane kobietom w razie nawracających infekcji intymnych.

Saussurea involucrata stanowi źródło wielu substancji o udowodnionej aktywności biologicznej. Do tej pory wyizolowano ponad 70 związków zawartych w nadziemnych częściach rośliny. Jedną z cenionych grup związków obecnych w śnieżnym lotosie są fenylopropanoidy. Wśród nich można wymienić syringinę, tangszenozyd III, kwas 3- 4- 5-kawoilochinowy, kwas 1,3-dikawoilochinowy, kwas 1,4-dikawoilochinowy, kwas 1,5-dikawoilochinowy, kwas 4,5-dikawoilochinowy, kwas 5-dikawoilo-3 sukcynoilochinowy, kwas 1,5-dikawoilo-3,4-disukcynoilochinowy oraz kwas 1,5-dikawoilo-4-sukcynoilochinowy.

Flawonoidy Saussurea involucrata to aglikony oraz glikozydy flawonowe, a także aglikony i glikozydy flawonolowe. Przykładami związków flawonoidowych śnieżnego lotosu są m.in. hispidulina, luteolina, nepetyna, jaceozydyna, apigenina oraz  5,6-dihydroksy-7,8- dimetoksyflawon.

Z rośliny wyizolowano również kwercetynę i kemferol. Saussurea involucrata zawiera również kumaryny m.in. ostol, izopimpinelina, bergapten, ksantotoksol, alloizoimperatorin, oroselol, edultin i dioctan waginidiolu, związki z grupy lignanów (np. arktyinę i arktygeninę), steroidy roślinne (bufotalina, telocinobufagina, gamabufotalina, daukosterol, β-sitosterol) oraz ceramidy. W roślinie obecne są również seskwiterpeny. 

Substancje czynne zawarte w Saussurea involucrata warunkują działanie neuroprotekcyjne rośliny. 

W jednym z doświadczeń analizowano efekt przeciwzmęczeniowy śnieżnego lotosu. Odnotowano wzrost siły skurczowej mięśni i mniejsze zmęczenie u zwierząt. W kolejnym doświadczeniu wykazano, że ekstrakt Saussurea involucrata wykazuje silne właściwości przeciwdziałające niedotlenieniu komórkowemu. Uzasadnia to tradycyjne stosowanie rośliny w razie wystąpienia choroby wysokościowej.

Śnieżny lotos Saussurea involucrata wykazał aktywność przeciwnowotworową wobec komórek linii PC-3 raka gruczołu krokowego. Związki czynne rośliny znacząco hamowały proces namnażania się komórek rakowych poprzez zatrzymanie cyklu komórkowego w fazie G1, a następnie powodowały ich apoptozę. Przyszłościowo może zostać to wykorzystane w opracowywaniu środków  do leczenia ludzkich nowotworów EGFR-dodatnich. W kolejnym doświadczeniu analizowano wpływ Saussurea involucrata na zahamowanie tworzenia przerzutów ludzkiej linii HCC SK-Hep1 w przebiegu raka wątrobowokomórkowego (HCC- Hepatocellular carcinoma). Migracja, agregacja oraz inwazja komórek nowotworowych uległa wyraźnemu zmniejszeniu pod wpływem Saussurea involucrata. Roślina hamowała aktywność metaloproteinaz MMP-2, MMP-9 oraz MMP-14 które są zaangażowane w proces tworzenia przerzutów, jednocześnie aktywując TIMP-1, czyli białko odpowiadające za inhibicję inwazji komórkowej.

W badaniach na zwierzętach gatunek Saussurea involucrata wykazał działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne. W kolejnym eksperymencie oceniano skuteczność terapeutyczną etanolowego oraz wodnego wyciągu z Saussurea involucrata w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów. W wynikach podkreślono hamujący wpływ śnieżnego lotosu na stan zapalny. Odnotowano również poprawę histopatologiczną w architekturze stawów.

Według Farmakopei Chińskiej stosowanie Saussurea Involucrata przez kobiety ciężarne jest zabronione, ze względu na możliwe działanie poronne rośliny. W badaniach na zwierzętach śnieżny lotos był przyczyną utraty ciąży na różnych etapach. 

Saussurea Involucrata ze względów bezpieczeństwa nie powinien być stosowany przez kobiety karmiące.

Przedawkowanie Saussurea involucrata może wywoływać objawy ze strony układu krążenia m.in. arytmię i spadek ciśnienia tętniczego krwi, nudności i wymioty, zaburzenia ze strony układu nerwowego oraz paraliż mięśniowy. 

W badaniach na zwierzętach laboratoryjnych Saussurea involucrata wykazywała toksyczność wobec rozwijającego się płodu, indukując aborcję na wszystkich etapach ciąży. 

W badaniu toksyczności przewlekłej Saussurea involucrata na szczurach, podawanie ekstraktu z rośliny przez 45 dni nie spowodowało żadnych zmian histopatologicznych oraz nie wpłynęło na wyniki rutynowych badań krwi zwierząt.