Serdecznik pospolity — na serce, nerwy, migreny

Serdecznik pospolity (Leonurus cardiaca), zwany w medycynie ludowej gęsią stopą, lwim sercem oraz lisim ogonem, należy do rodziny jasnotowatych. Za obszar pochodzenia tej rośliny wieloletniej uznaje się Europę oraz Turcję. Obecnie serdecznik występuje pospolicie na terenie Ameryki Północnej, Ameryki Południowej oraz Australii. Porasta przydrożne mury, ogrodzenia, parki, ogrody, nieużytki oraz leśne polany. Najczęściej występuje na terenach nizinnych, rzadziej na obszarach górskich. Preferuje stanowiska dobrze nasłonecznione i osłonięte od wiatru. Surowiec z serdecznika pozyskiwany jest zarówno z dziko rosnących roślin, jak i specjalnych upraw. Plantacje serdecznika pospolitego charakteryzują się żyzną, bogatą w próchnicę, przepuszczalną glebą.

Serdecznik pospolity jest średniej wielkości rośliną zielną osiągającą wielkość od 30 cm do 150 cm. Pojedyncze kłącze rozgałęzia się na kilka pokrytych włosami łodyg. Jajowate liście, trójklapowe lub trójsieczne, charakteryzują się ząbkowanymi brzegami, ciemnozielonym kolorem na wierzchu i nieco jaśniejszym od spodu. Drobne, pojedyncze, różowe kwiaty zebrane w nibyokółki osadzone są w przysadkach liści. Okres kwitnienia serdecznika trwa od czerwca do sierpnia. Roślina wykształca owoce w formie rozłupni zawierającej 3 graniaste rozłupki. Serdecznik jest rośliną miododajną, przyciąga głównie trzmiele.

Surowcem wykorzystywanym w zielarstwie oraz przemyśle farmaceutycznym jest ziele serdecznika. Zbiór odbywa się pod koniec kwietnia poprzez ścięcie pędów bocznych i szczytowych, nad ziemią pozostawiane są zdrewniałe części łodyg. Zbiór serdecznika z plantacji odbywa się dwa razy w roku. Następnie surowiec poddawany jest suszeniu w zacienionym i przewiewnym miejscu.

Wyciąg z ziela serdecznika jest powszechnie stosowany w schorzeniach sercowo-naczyniowych. Roślina zalecana jest w przypadku osłabienia mięśnia sercowego, nadciśnienia, kołatania serca oraz arytmii. Serdecznik polecany jest również osobom odczuwającym wzmożone napięcie nerwowe, niepokój, rozdrażnienie, a także stany lękowe. Preparaty zawierające wyciąg z rośliny wskazane są u pacjentek z zaburzonym cyklem menstruacyjnym, zespołem napięcia przedmiesiączkowego oraz menopauzą. Ziele serdecznika łagodzi także migrenę, ból i zawroty głowy oraz dolegliwości pokarmowe, takie jak: zaparcia, biegunka, wzdęcia, kolka.

Ziele serdecznika pospolicie wykorzystywała starożytna medycyna chińska, a także średniowieczni felczerzy i znachorzy z Europy. Roślina stosowana była jako środek uspokajający oraz remedium na choroby kobiece. Wspomagała choroby serca i wywoływała krwawienia w cyklu menstruacyjnym.

Serdecznik pospolity oraz jego prozdrowotne właściwości zostały dostrzeżone już w medycynie starożytnej. Bogaty skład rośliny warunkuje jej szerokie właściwości lecznicze. Wyciąg z serdecznika zawiera między innymi: flawonoidy, garbniki, irydoidy, alkaloidy, glikozydy, kwasy organiczne, sitosterole, antocyjany, substancje żywicze, olejki eteryczne, sole mineralne.

Ziele serdecznika pospolitego bardzo często wykorzystywane jest w schorzeniach sercowo-naczyniowych ze względu na swoje hipotensyjne oraz kardioprotekcyjne działanie. Roślina obniża ciśnienie krwi, ułatwia skurcze mięśnia sercowego oraz zwiększa jego wydolność. Łagodzi kołatania oraz inne zaburzenia rytmu pracy serca, a także dolegliwości choroby wieńcowej. Ponadto serdecznik działa uspokajająco, przeciwbólowo, przeciwzapalnie i ściągająco. Działanie rozkurczowe oraz wiatropędne wykorzystywane jest w dolegliwościach przewodu pokarmowego. W zastosowaniu zewnętrznym serdecznik pospolity działa przeciwbakteryjnie, regenerująco oraz oczyszczająco.

Serdecznik pospolity stosowany w schorzeniach sercowo-naczyniowych, dolegliwościach przewodu pokarmowego oraz chorobach kobiecych najczęściej przyjmowany jest w postaci naparu. 1 łyżkę suszu ziela serdecznika należy zalać szklanką (250 ml) wrzątku i pozostawić do zaparzenia pod przykryciem na 15 minut. Tak przygotowany napar spożywać w ilości pół szklanki 3 razy dziennie po posiłku.

Serdecznik dostępny jest również w postaci gotowych saszetek herbaty oraz tabletek. Tabletki charakteryzują się działaniem uspokajającym oraz tonizującym. Należy przyjmować po 2 tabletki 3 razy na dobę. W problemach z zasypianiem należy przyjmować preparat do godziny przed snem. Nie przekraczać 6 tabletek na dobę. Wyciąg z serdecznika dostępny jest również w formie kropli doustnych – 1 łyżeczkę substancji (2,5 ml) rozpuszczoną w kieliszku wody należy stosować do 3 razy na dobę. Popularna jest także nalewka z serdecznika pospolitego. Do jej przyrządzenia potrzebne jest 50 g suszonego ziela oraz 0,5 l alkoholu etylowego 40%. Mikstura jest gotowa do spożycia po 3 tygodniach.