Dąbrówka rozłogowa — roślina ozdobna czy lecznicza

Dąbrówka rozłogowa (łac. Ajuga reptans, ang. Creeping bugle) jest drobną rośliną pochodzącą z rodziny jasnotowatych – Lamiaceae. Dąbrówka występuje pospolicie na terenie całej Europy oraz na północnych terenach Afryki. Roślinę można spotkać na łąkach, pastwiskach oraz w lasach liściastych. Jest cennym źródłem nektaru dla pszczół miodnych.

Dąbrówka ma czterokanciastą, lekko owłosioną łodygę. Roślina tworzy niewielkie skupiska za pomocą zakorzeniających się rozłogów. Odwrotnie jajowate liście dolne są zebrane w rozetę, z kolei liście występujące na łodydze są ułożone naprzeciwlegle. Niebieskofioletowe kwiaty są zebrane w groniasty kwiatostan występujący na szczycie łodygi. Owocem jest drobna, jajowata rozłupka.

Surowiec zielarski stanowi ziele dąbrówki – Ajugae herba. Ziele należy zbierać w momencie kwitnienia.

Dąbrówka rozłogowa jest współcześnie wykorzystywana raczej w celach ozdobnych. Właściwości lecznicze rośliny przez lata ulegały stopniowemu zapomnieniu, a przez pojawienie się na rynku wielu gotowych preparatów niewiele osób pamięta o możliwości wykorzystania dąbrówki w medycynie naturalnej.

Ziele dąbrówki było surowcem cenionym przez tureckich lekarzy i zielarzy. W tradycyjnej medycynie tureckiej ziele dąbrówki służyło jako środek napotny, przeciwgorączkowy oraz przyspieszający gojenie ran. O wykorzystaniu dąbrówki w medycynie ludowej Polski wspomina średniowieczny lekarz – Marcin z Urzędowa, który zalecał nazywanie rośliny głowienkami modrymi. Dąbrówka w lecznictwie była stosowana podczas leczenia ran. Ponadto zalecano ją również jako środek do okładów w terapii sińców oraz stanów zapalnych powiek i spojówek. Napary z ziela dąbrówki stosowano również w postaci nasiadówek podczas leczenia żylaków odbytu. Jeszcze dawniej napar z dąbrówki polecano jako środek do płukania jamy ustnej lub gardła w terapii pleśniawek oraz aft.

Wyciąg z dąbrówki rozłogowej jest źródłem flawonoidów – głównie luteoliny i apigeniny. Poza nimi ekstrakty zawierają również pochodne kwasu hydroksycynamonowego, do których zaliczamy kwas ferulowy, chlorogenowy, chinowy oraz kawowy. Ponadto dąbrówka w swoim składzie zawiera harpagid, należący do grupy irydoidów, a także diterpeny, antocyjany, niewielkie ilości fitosteroli i kwas askorbinowy.

Substancje czynne zawarte w surowcu wykazują działanie przeciwzapalne i ściągające. Wyciąg z dąbrówki dzięki obecności flawonoidów działa moczopędnie i zmniejsza występowanie niewielkich obrzęków. Napar z dąbrówki hamuje nadmierne wydzielanie łoju, tym samym łagodząc zmiany trądzikowe i przetłuszczanie włosów. Ponadto obecność irydoidów w wyciągach może być związana z ich właściwościami hepatoprotekcyjnymi. Najnowsze badania wykazały również przeciwgrzybicze właściwości alkoholowych ekstraktów z ziela dąbrówki.

Z ziela dąbrówki można przygotować napar. Niewielką ilość surowca należy zalać gorącą wodą i naparzać pod przykryciem przez około 15 minut. Napar można przyjmować nawet trzy razy dziennie w celu złagodzenia infekcji dróg oddechowych, poprawienia funkcji wątroby oraz przewodu pokarmowego.

Wyciąg można wykorzystywać do stosowania zewnętrznego. Okłady na oczy z naparu powinny trwać około 30 minut. Można stosować je kilka razy dziennie lub wieczorem na zmęczone oczy.

Długotrwałe stosowanie wyciągów z dąbrówki może spowodować wystąpienie alergii skórnych oraz zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego.

Naparu i ekstraktów z dąbrówki nie powinny stosować kobiety w ciąży, dzieci oraz pacjenci cierpiący na przewlekłe zaburzenia ze strony układu pokarmowego.