Piwonia chińska — nie tylko piękny kwiat

Piwonia chińska stosowana jest przede wszystkim na terenie dalekiego wschodu w tradycyjnej medycynie chińskiej w takich schorzeniach jak: reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty, skurcze mięśni, bolesne miesiączkowanie, zapalenia wątroby oraz podczas gorączki. W 1998 roku Chińska Agencja do spraw Leków i Żywności dopuściła do obrotu preparaty na bazie korzenia z peoni jako produkt, który modyfikuje przebieg chorób o podłożu reumatoidalnym. Od 2010 roku według farmakopei chińskiej peonię chińską stosuje się w takich dolegliwościach jak: zaburzenia miesiączkowania, niedobór krwi, spontaniczne pocenie się, chroniczny ból, ból i zawroty głowy, skurcze oraz ból kończyn, ziemista cera, nocne pocenie się. W Polsce piwonia chińska stosowana jest głownie jako dodatek do preparatów kosmetycznych. 

Piwonia chińska ( Paeonia lactiflora) jest to roślina wieloletnia pochodząca z rodziny piwoniowatych. Nazywana bywa piwonią białą. Charakteryzuje się okazałymi kwiatami koloru różowego, amarantowego bądź białego. W Chinach nazywana jest "kwiatem miłości". Uprawiana jest głównie jako gatunek ozdobny, jednak w medycynie wschodniej stosowana jest także jako roślina lecznicza. Odmiany piwonii chińskiej różnią się miedzy sobą przede wszystkim barwią kwiatu. Obszar na jakim występuje piwonia chińska to głównie Azja. W Polsce oraz innych krajach występuje jako gatunek ozdobny. Naturalnie peonia rośnie na łąkach oraz w lasie. Kwitnie w okresie maj-czerwiec.Wysokość jaką osiąga roślina to 1 metr. Łodyga piwonii chińskiej jest naga, czerwono nabiegła oraz barwy zielonej o odcieniu jasnym. Liście są pierzastosieczne. Brzegi liścia są drobno ząbkowane. Listki usadzone są na dolnej części łodygi zebrane po 3. Są one lancetowate, dwuklapowe oraz eliptyczne i osiągają długość nawet do 16 centymetrów. Kwiat piwonii chińskiej, czyli najbardziej okazała część rośliny, występuje nawet do kilku sztuk na pędzie. Jest duży, osiąga nawet do 13 centymetrów średnicy. Płatki peoni również są okazałe. Średnica płatka może osiągnąć 6 centymetrów długości. Kwiaty są barwy od białej po różową, ma żółte nitkowate pręciki oraz 2 do 5 słupków. Piwonia chińska uprawiana jest na terytorium Chin od 2500 lat. Przygotowanie surowca farmaceutycznego, jakim jest korzeń piwonii białej, polega na zebraniu surowca w okresie lata lub jesieni. Korzeń powinien pochodzić z rośliny 4-5 letniej. Po usunięciu kory i korzonków oraz obraniu, surowiec się gotuje, suszy na słońcu, a następnie  kroi w plastry.

Za działanie farmakologiczne korzenia piwonii chińskiej odpowiadają głównie glukozydy, z czego dominującą rolę odgrywa paeoniflorin, którego ilość określana jest nawet do 90%.TGP zawiera ponad 15 różnych składników, w tym takie substancje jak paeoniflorynę, albiflorynę, oksypaeoniflorin, benzoilpaeoniflorin, oksybenzoilpaeoniflorin, paeoniflorigenon, lactiflorin, florenoilopaeoni oraz paeonol. Większość z tych związków to glikozydy monoterpenowe. Za główne działanie farmakologiczne odpowiada paeoniflorin. Ekstrakty z surowca farmaceutycznego określane są przede wszystkim jako całkowita zawartość glukozydów w peonii (TGP – Total Glucosides od Peony). To właśnie one odpowiadają za działanie farmakologiczne piwonii chińskiej. Mechanizm działania przeciwzapalnego polega na zmniejszeniu produkowania mediatorów zapalnych m.in. LTB-4 i PGE-2, jak też cytokin o charakterze prozapalnym oraz reaktywnych form tlenu. Ponad to ekstrakt z TGP ma działanie przeciwbólowe, moczopędne oraz przeciwskurczowe. Najnowsze badania nad działanie glukozydów pozyskanych z piwonii chińskiej sugerują, że mogą one zmniejszać zbyt dużą odpowiedź immunologiczną u pacjentów z reumatoidalnych zapalaniem stawów. Mechanizm działania polega na hamowaniu proliferacji komórek DC1 oraz limfocytów Th1. Ekstrakt z TGP ma również działanie ochronne komórek przed stresem oksydacyjnym. 

Dawkowanie piwonii chińskiej jest zależne od formy oraz postaci preparatu w jakim występuje. Zwykle stosowana dawka dobowa zależna jest od jednostki chorobowej oraz odpowiedzi klinicznej na zastosowane leczenie. Preparaty z piwonii chińskiej doustnie stosowne były najczęściej w dawkach nie przekraczających 1800 mg całkowitej zawartości glikozydów surowca farmaceutycznego na dobę przez okres nie dłuższy niż 24 tygodnie. Powyżej tego okresu nie powinno się stosować piwonii białej. Natomiast dzienna dawka suszonego surowca farmaceutycznego wynosi od 6-15 g. Stosowanie nalewki winnej w proporcjach 1:5 dla działania przeciwskurczowego powinno się zażywać od 5-10 kropli.

Preparaty z piwonii białej zawierają substancje zmniejszające krzepnięcie krwi, dlatego osoby przyjmujące leki o synergistycznym działaniu powinny zrezygnować z przyjmowania piwonii chińskiej, ze względu na zwiększenie prawdopodobieństwa działań niepożądanych do których należy m.in. zwiększenie ryzyka krwawień oraz wystąpienia siniaków. Korzeń piwonii nie powinien być przyjmowany wraz z fenytoiną lub kwasem walproinowym, ze względu na interakcję, która zmniejsza działanie leku przeciwpadaczkowego, co generuje efekty uboczne oraz zwiększa prawdopodobieństwo napadu padaczkowego. Nie należy przyjmować surowca farmaceutycznego wraz tabletkami zawierającymi estrogen ponieważ piwonia chińska może działać w podobny sposób jak ten hormon płciowy. Osoby przyjmujące leki antykoncepcyjne nie powinny zażywać jednocześnie preparatów z peonią ze względu na zwiększenie ryzyka działań nie pożądanych oraz zmniejszenie skuteczności antykoncepcji. Należy zachować ostrożność stosując piwonię chińską z lekami metabolizowanymi przez cytochrom P450, w szczególności CYP1A2 oraz CYP3A4 ze względu na zwiększenie rozkładu przez substancje zawarte w korzeniu piwonii chińskiej leków metabolizowanych przez wątrobę. Może powodować to zmianę ich działania, a co za tym idzie zwiększenie skutków ubocznych zastosowanych medykamentów.

Brak jest wystarczających danych na temat stosowania piwonii podczas karmienia piersią, należy zatem unikać preparatów z piwonii podczas okresu karmienia. Podczas ciąży nie wolno stosować piwonii ze względu na możliwość wywołania skurczy. Stosowanie zewnętrzne peoni chińskiej jest w miarę bezpieczne, należy zaprzestać stosowania preparatów w momencie pojawienia się reakcji alergicznych takich jak świąd, wysypka. Nie należy stosować preparatów z piwonii białej u pacjentek z rakiem piersi, macicy, jajnika, mięśniakami macicy czy też endometriozą. Spowodowane jest to zawartością substancji czynnych w surowcu, które mają działanie estrogenopodobne. Nie powinno się stosować piwonii chińskiej co najmniej 2 tygodnie przed planowanym zabiegiem chirurgicznym ze względu na zwiększone ryzyko krwawień. Jeżeli chory ma zaburzenia krzepnięcia krwi lub przyjmuje leki zmniejszające krzepliwość nie powinien stosować preparatów z piwonii białej. Stosowanie preparatów z piwonią chińską może powodować lekkie zaburzenia żołądkowo-jelitowe objawiające się mi.in biegunkami. Nie powinno się stosować piwonii białej bezpośrednio po leczeniu antybiotykami ze względu na zmniejszenie skuteczności preparatów z peonią chińską.