Marchewnik anyżowy — aromatyczna roślina o wielu zastosowaniach

Marchewnik anyżowy (łac. Myrrhis odorata  ang. Sweet cicely) jest rozłożystą rośliną z rodziny selerowatych – Apiaceae. Bylina ta występuje powszechnie na Półwyspie Bałkańskim. W Polsce można ją spotkać na zboczach niektórych pasm górskich np. Sudetów lub Gór Sowich. Preferuje stanowiska słoneczne i próchniczą, wilgotną glebę. Ze względu na jego wygląd, marchewnik łatwo można pomylić z marchwią siewną oraz trybulą leśną, jednak odróżnia go jego charakterystyczny, mocny anyżowy zapach. Bylina chętnie porasta łąki oraz zbocza górskie. Jest rośliną dwuletnią lub byliną. Niegdyś był powszechnie uprawiany w całej Europie, obecnie jest traktowany jako roślina ozdobna.

Marchewnik zwykle osiąga około 100 cm wysokości, choć niektóre osobniki mogą mierzyć nawet powyżej 2 metrów. Na pustych wewnątrz łodygach ułożone są pierzastosieczne liście. Części nadziemne rośliny pokryte są miękkimi w dotyku włoskami. Zebrane w baldachy kwiaty marchewnika mają śnieżnobiały kolor. Owocem jest rozłupnia, rozpadająca się na dwie drobne rozłupki.

Surowcem zielarskim jest głównie owoc i liść marchewnika – Myrrhidis fructus et folium, chociaż jadane są również pozostałe organy rośliny.

Części nadziemne marchewnika mają obecnie symboliczne znaczenie w medycynie. Doświadczeni fitoterapeuci wskazują na możliwość zastosowania marchewnika w leczeniu trądziku, bielactwa, łuszczycy oraz grzybicach przewodu pokarmowego i hiperandrogenizmie  u kobiet. Liście, łodygi oraz korzenie są częściej wykorzystywane jako dodatek do sałatek lub potraw mięsnych. Nasiona dodaje się do sałatek owocowych, lodów i likierów. Ugotowany korzeń można podawać jako jarzynę. Pokruszone nasiona wykorzystywano do polerowania mebli.

W dawnej medycynie ludowej marchewnik był zalecany pacjentom z problemami trawiennymi, ze skąpomoczem, a podczas lekkich infekcji wyciągi z marchewnika były wykorzystywane jako środek wykrztuśny. W starych recepturach zielarskich wymienia się marchewnik jako środek wzmacniający dla osób starszych i dziewcząt w okresie dojrzewania. Polecano go również ze względu na słodki smak jako słodzik szczególnie dla cukrzyków. Był w ten sposób wykorzystywany np. w krajach skandynawskich. Sokiem z marchewnika opatrywano owrzodzenia.

Wyciąg z owoców lub nasion marchewnika, według podań ludowych miał mieć właściwości uspokajające i poprawiające nastrój. Roślina była często stosowana jako karma dla zwierząt gospodarskich, ponieważ rolnicy cenili sobie jej właściwości poprawiające trawienie. Ponadto, tak podana pasza miała zwiększać ilość otrzymywanego mleka w przypadku bydła, co tłumaczono właściwościami mlekopędnymi surowca. 

Owoce i liście marchewnika są źródłem olejku eterycznego, który zawiera anetol, aldehyd anyżowy, mircen, kariofilen, limonen. Ponadto, w liściach obecne są również flawonoidy oraz pochodne poliacetylenu.

Substancje zawarte w olejku wykazują działanie rozkurczające na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, dróg moczowych, dróg żółciowych oraz oskrzeli.
Ponadto, anetol wykazuje również działanie sekretolityczne, dzięki czemu preparaty zawierające wyciągi z marchewnika były chętnie stosowane przez pacjentów do zwalczania kaszlu związanego z sezonowym przeziębieniem. 

Niektóre źródła, pochodzące z medycyny ludowej wskazują na mlekopędne właściwości nadziemnych części marchewnika. 

Marchewnik przez długi czas stanowił dodatek do diety ludów skandynawskich. Większość źródeł wskazuje na możliwość spożywania różnych części rośliny w postaci sałatek. Korzenie oraz łodygi, po ugotowaniu mogą stanowić uzupełnienie dań mięsnych.

Ponadto, z liści marchewnika można przygotować napar. W tym celu zaleca się zalać niewielką ilość przygotowanego odpowiednio suszu gorącą wodą. Po upływie 15 minut napar można odcedzić i przyjmować kilka razy dziennie np. podczas infekcji górnych dróg oddechowych lub jako środek poprawiający trawienie. 

Wyciągi z marchewnika mogą zawierać niewielkie ilości substancji należących do grupy kumaryn. Niektóre z kumaryn mogą z kolei wykazywać działanie fotouczulające, dlatego zaleca się unikanie wysokich dawek promieniowania UV podczas stosowania tego rodzaju preparatów.
Ponadto, napar z marchewnika stosowany zbyt długo może prowadzić do zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego, które obejmują zwykle wymioty, ból brzucha oraz biegunkę. 

Stosowanie ziela jest przeciwwskazane w ciąży.