Rzewień — jak stosować bezpiecznie

Rzewień dłoniasty jako surowiec zielarski zalecany jest w zaburzeniach funkcjonowania układu pokarmowego. Łagodzi zaburzenia apetytu, nieżyt żołądka oraz jelit, zaparcia, biegunki. Ponadto wskazany jest w zaburzeniach produkcji żółci. Nalewka z rzewienia stosowana jest zewnętrznie do płukania i pędzlowania jamy ustnej i gardła w zakażeniach oraz stanach zapalnych.

Roślina wykorzystywana jest również w kuchni do aromatyzowania potraw, w przemyśle do produkcji likierów oraz w kosmetyce do wyrobu barwnika do włosów, preparatów łagodzących łojotok i zapalenie mieszków włosowych. Walory estetyczne rzewienia wykorzystywane są do ozdoby przydomowych ogrodów.

Rzewień dłoniasty (Rheum palmatum), znany również pod nazwą rabarbar lekarski oraz rzewień chiński, jest byliną należącą do rodziny rdestowatych. Za pochodzenie rośliny uznaje się górzyste obszary Chin i Tybetu. Obecnie jest powszechnie uprawiany na terenie Europy, a w Polsce w szczególności w województwie lubelskim i małopolskim. Rzewień preferuje pulchną, odżywczą, bogatą w wapń glebę oraz odpowiednio nasłonecznione stanowiska. Rośnie w lasach i na łąkach położonych na wysokości od 1500 do 4500 m n.p.m.

Rzewień jest rośliną wieloletnią – w pierwszym roku tworzy kilka liści odziomkowych, a następnie w drugim roku wzrostu gęstą rozetę liściową. Osiąga do 2 m wysokości. Ma drobne, purpurowe kwiaty zebrane w duże kwiatostany zwane wiechami. Kwitnienie rośliny rozpoczyna się w drugim roku życia i przypada na czerwiec. Surowcem wykorzystywanym w medycynie są korzenie. Rzewień charakteryzuje się silnie rozwiniętym, mięsistym systemem korzeniowym. Zbiór korzeni odbywa się po 2 lub 3 latach uprawy rośliny, wczesną wiosną przed okresem kwitnienia. Po wykopaniu surowca należy go dokładnie oczyścić, pokroić na mniejsze części i poddać suszeniu w temperaturze 40℃. Gotowy surowiec zielarski powinien być barwy brunatnopomarańczowej.

Korzeń rośliny wykorzystywany jako surowiec zielarski cechuje się wysoką zawartością składników aktywnych, takich jak: antrachinony, diantrony, garbniki, sole mineralne, cukry, szczawian wapnia, związki żywicowe. W zależności od zawartości związków antrachinowych oraz garbników, które mają działanie przeciwstawne (garbniki zapierające, a antrachinony przeczyszczające), rzewień może być stosowany w przypadku biegunek oraz zaparć. Ponadto roślina wykazuje działanie żółciopędne, a także zwiększa sekrecję kwasu żołądkowego.

Rzewień dłoniasty stosowany w schorzeniach układu pokarmowego, w szczególności przy zaparciach, wskazany jest w postaci odwaru. 1 łyżeczkę suszu z korzenia rośliny należy zalać szklanką ciepłej wody i gotować pod przykryciem przez 5 minut. Następnie odwar odstawić na 20 minut, przecedzić i spożywać w ilości 1/3 szklanki 2-3 razy dziennie. We wskazaniu przeczyszczającym rzewień może być również przyjmowany w postaci tabletek, kapsułek oraz płynu doustnego. Tabletki należy przyjmować w liczbie 1-3 jednorazowo wieczorem, popijając szklanką wody. Płyn doustny należy przyjmować rano, 1 łyżeczkę na czczo, oraz wieczorem przed snem. Preparaty zawierające rzewień dłoniasty nie powinny być przyjmowane przez osoby z atonią, niedrożnością jelit, w ostrych stanach zapalnych jelit (choroba Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita), w przypadku bólu brzucha o nieznanej przyczynie, a także u pacjentów z kamicą nerkową oraz piaskiem w moczu. Możliwe jest przenikanie substancji do mleka kobiecego, dlatego stosowanie w trakcie laktacji jest przeciwwskazane. Nie należy stosować rzewienia w ciąży i u dzieci poniżej 12 roku życia.

Należy zachować szczególną ostrożność podczas przyjmowania rzewienia przez pacjentów ze schorzeniami układu sercowo-naczyniowego. Długotrwałe przyjmowanie preparatów zawierających rzewień dłoniasty może powodować hipokaliemię i w związku z tym nasilać działanie glikozydów nasercowych. Rzewień dłoniasty wchodzi również w interakcję z lekami antyarytmicznymi, chinidyną oraz substancjami wydłużającymi odstęp QT. Ponadto może wpływać na działanie diuretyków, glikokortykosteroidów i korzenia lukrecji, prowadząc do zaburzeń elektrolitowych.

Podczas przyjmowania preparatów z rzewieniem dłoniastym mogą wystąpić objawy niepożądane, takie jak: ból brzucha, krwiomocz, albuminuria (obecność albuminy w moczu), zaburzenie gospodarki wodno-elektrolitowej, brązowoczerwone zabarwienie moczu, kamienie szczawianowe.