Przymiotno kanadyjskie — na obfite miesiączki i siniaki

Przymiotno kanadyjskie (Erigeron canadensis) to roślina z rodziny astrowatych (Asteraceae). Pochodzi z Ameryki Północnej. Źródła podają, że do Europy przedostała się za sprawą migrujących ptaków lub wewnątrz wypchanych zwierząt, które sprowadzano do Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu. W Polsce pierwsze informacje na jej temat pochodzą z XVIII wieku. Wśród nazw potocznych spotyka się określenia: przymiotek, przymiotnik, stare ziele, stary krzew.

Przymiotno kanadyjskie osiąga wysokość około 100 cm. Posiada obłą i szorstko owłosioną łodygę, która rozgałęzia się ku górze. Naprzemianległe liście przybierają kształt lancetowaty lub równowąskolancetowaty. Ich brzegi są gładkie bądź ząbkowane. Koszyczki o średnicy 3-5 mm zebrane są w wiechę. Kwiaty o barwie białej lub żółtobiałej są brzeżne i wąskojęzyczkowate. Owoc stanowi niełupka o długości około 1 mm. Roślina wytwarza puch kielichowy, który ułatwia rozsiewanie. Przymiotno kanadyjskie cechują małe wymagania klimatyczne. Zasiedla przede wszystkim nieużytki, suche łąki, pastwiska i przydroża.

Zastosowanie przymiotna kanadyjskiego opiera się głównie na doniesieniach medycyny tradycyjnej. Roślina wskazana jest w stłuczeniach, siniakach, dawniej również w krwawieniach z dróg rodnych różnego pochodzenia. Surowiec może być stosowany w postaci okładów w przypadku owrzodzeń, odleżyn, oparzeń, w dolegliwościach reumatycznych i objawach ze strony oczu (swędzenie, łzawienie). Amerykańskie zalecenia donoszą o możliwości wykorzystania przymiotna kanadyjskiego w celu przyspieszenia gojenia trudno gojących się ran, zmniejszenia krwawień z przewodu pokarmowego oraz jako środka tonizującego i moczopędnego (w stanach zapalnych dróg moczowych, w kamicy nerkowej). Innymi wskazaniami są obfite biegunki, owrzodzenia żołądka i dwunastnicy, nieżyt żołądka i jelit, a także hemoroidy. W Rumunii surowiec stosowany jest w celach bakterio- i grzybobójczych, a w Turcji do zwalczania wszy. W Hiszpanii chętnie spożywana jest herbata z ziela przymiotna na poprawę trawienia. Surowiec wykorzystywany jest w homeopatii w zaburzeniach miesiączkowania oraz w bezpłodności u kobiet. Zastosowanie zewnętrzne obejmuje również trądzik, wypryski, liszaje, łojotok, łupież i inne dermatozy skóry.

Przymiotno kanadyjskie zawiera w swoim składzie flawonoidy. Wśród flawonoidów można wyróżnić grupę pochodnych flawonu (np. skutelareina, apigenina, bajkalina) oraz pochodnych flawonolu (np. kemferol, kwercetyna, ramnetyna). Obecność flawonoidów warunkuje działanie przeciwkrwotoczne poprzez zmniejszenie kruchości naczyń krwionośnych i jednoczesne zwiększenie ich szczelności i elastyczności. Działanie przeciwkrwotoczne wynika także z hamowania aktywności enzymów powodujących zwiększenie przepuszczalności naczyń krwionośnych. Niektóre źródła donoszą o wpływie rośliny na agregację płytek krwi i proces krzepnięcia, ale przypuszczenia te nie zostały potwierdzone badaniami. Inne związki czynne to garbniki hydrolizujące – galotaniny, fenolokwasy (kwas kawowy, ferulowy, protokatechowy, syryngowy). W badaniach wykazano, że pochodne kwasu kawowego i ferulowego hamują wydzielanie katecholamin i powodują znaczne, ale krótkotrwałe obniżenie ciśnienia tętniczego krwi.

Przymiotno kanadyjskie to roślina olejkodajna. Olejek eteryczny zawiera szereg związków, których zawartość różni się w zależności od stadium wegetacyjnego i strefy klimatycznej, w której roślina występuje. W Polsce w składzie olejku dominuje limonen i trans-α-bergamoten. W mniejszych ilościach znajdują są m.in. (Z,Z)-matricaria esterm, α-kurkumen, mircen, (E)-β-farnezen. Zawartym w olejku eterycznym związkom seskwiterpenowym przypisuje się działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne, które wykorzystywane jest w reumatyzmie i lumbago. Wśród wyizolowanych z rośliny związków znalazły się także sterole (β-sitosterol i jego 3-O-β-D-glukozyd, stigmasterol, 3-O-β-D-glukozyd spinasterolu), triterpenoidy (α-amyryna, β-amyryna, frydelina, tarakserol) oraz lipidy. Badania dowodzą, że przymiotno kanadyjskie posiada aktywność cytotoksyczną wobec niektórych komórek nowotworowych, takich jak nowotwór krtani, piersi, jajnika, nabłonka, oraz mysich komórek czerniaka. Wyciągi z ziela przymiotna wykazują korzystne właściwości antyoksydacyjne na skutek likwidacji wolnych rodników. Ponadto posiadają aktywność hamującą rozwój wirusów, bakterii i grzybów.

Stosowanie przymiotna kanadyjskiego przeciwwskazane jest u osób z zakrzepicą i chorobą zakrzepową żył oraz u osób uczulonych na rośliny z rodziny Asteraceae. Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku osób z żylakami kończyn dolnych i odbytu lub z przewlekłą niewydolnością żylną. Rozpoczęcie stosowania surowca u osób z grup zwiększonego ryzyka powinno być poprzedzone konsultacją lekarską.

Medycyna tradycyjna wskazuje na możliwość stosowania przymiotna kanadyjskiego w postaci sproszkowanej, naparu lub intraktu. Sproszkowany surowiec zaleca się spożywać w ilości odpowiadającej 1 łyżeczce 3 razy dziennie przez okres 2-3 tygodni. W celu sporządzenia naparu należy 1 łyżkę suszonego surowca zalać szklanką wrzącej wody i zaparzać pod przykryciem przez około 20 minut. Po przecedzeniu i ostudzeniu można spożywać gotowy napar 3 razy dziennie po pół szklanki. Napar można wykorzystać do przemywania oczu, twarzy oraz jako dodatek do kąpieli lub w formie okładów na chorobowo zmienione miejsca. Przygotowanie intraktu należy rozpocząć od zalania surowca podgrzanym alkoholem (40-50%) w stosunku 1:3, a następnie należy go macerować przez 7 dni. Przefiltrowany intrakt można spożywać po 5-10 ml 2 razy dziennie. Kuracja powinna trwać 2-3 tygodnie.