Orzech włoski — zdrowa przekąska, lek i kosmetyk

Orzech włoski (Juglans regia) jest drzewem liściastym należącym do rodziny orzechowatych. Naturalnie występuje w południowo-wschodniej Europie, w szczególności na Półwyspie Bałkańskim, w Azji oraz Himalajach. W 2012 roku orzech włoski został sklasyfikowany jako gatunek inwazyjny, który ekspansywnie zajmuje nowe stanowiska rozwoju. W Polsce jest rośliną często uprawianą oraz coraz częściej dziczejącą. Jest gatunkiem silnie konkurencyjnym i bardzo często wypiera rodzimą roślinność z siedliska. Orzech włoski preferuje stanowiska nasłonecznione, żyzne oraz bogate w wapń i próchnicę gleby, które warunkują bujny rozrost rośliny. Orzech uprawiany w celach sadowniczych (pozyskiwania owoców) powinien być regularnie przycinany. Drzewo rosnące w sprzyjających warunkach może owocować przez 200 do nawet 600 lat.

Orzech włoski rosnący bez konkurencji sąsiadujących drzew charakteryzuje się krótkim pniem oraz szeroką, rozbudowaną koroną. W przypadku zamierzonej hodowli i ściślejszego ulokowania roślin pień orzecha jest nieco dłuższy i osiąga wysokość 25-40 metrów oraz średnicę około 2 metrów. Pokryty jest gładką, szarą korą o nierównomiernych bruzdach. Liście orzecha ułożone są naprzemianlegle. Rozwijają się równolegle z kwiatami na przełomie kwietnia i maja. Kwiaty męskie mają formę pojedynczych zwisających kotków, natomiast żeńskie grupują się po 2-5 na młodych pędach. Roślina wykształca charakterystyczny kulisty owoc – z zewnątrz otoczony zieloną, miękką okrywą, a w środku z jadalnym jądrem zamkniętym w zdrewniałej skorupie. Dojrzałe owoce wielkości 4-5 cm nazywane są potocznie orzechami. Surowiec wykorzystywany w przemyśle farmaceutycznym oraz kosmetycznym stanowią liście, kora oraz owoce wraz z łupinami. Zbiór liści odbywa się na przełomie lipca i sierpnia, wtedy też zbierane są niedojrzałe owoce, a następnie zielone łupiny z orzechów, które już dojrzały. Zebrany surowiec poddawany jest suszeniu w temperaturze nie przekraczającej 40^∘C.

Preparaty zawierające wyciąg z orzecha włoskiego zalecane są w dolegliwościach ze strony układu pokarmowego, takich jak biegunka, zatrucia pokarmowe, owrzodzenia, brak apetytu, pasożyty przewodu pokarmowego. Łagodzą stany zapalne jamy ustnej oraz gardła. Wspomagają leczenie miażdżycy oraz hipercholesterolemii. W zastosowaniu zewnętrznym wskazane są w chorobach skórnych, takich jak trądzik i liszajec, a także w przypadku oparzeń. W kosmetologii orzech włoski stosowany jest do produkcji farb do włosów, szamponów i odżywek, peelingów, kremów brązujących. Owoce orzecha, bogate w niezbędne składniki odżywcze, są doskonałym dodatkiem do zdrowej i zbilansowanej diety. Drewno orzecha włoskiego wykorzystywane jest w przemyśle meblowym, a także w produkcji elementów broni palnej.

Początki uprawy orzecha włoskiego datuje się na około 2500 lat p.n.e., a na tereny zachodniej i północnej Europy roślinę sprowadzono w okresie Cesarstwa Rzymskiego. Od tamtej pory odkrywano i chętnie korzystano z prozdrowotnych właściwości tego wieloletniego drzewa. Nacieranie liśćmi chroniło przed owadami i pasożytami, a odwar z łupin owoców stosowano w leczeniu cukrzycy oraz krzywicy.

Surowiec pozyskiwany z orzecha włoskiego wykorzystywany jest w przemyśle farmaceutycznym oraz kosmetycznym ze względu na zawartość licznych substancji aktywnych w swoim składzie. Należą do nich: flawonoidy, garbniki, witaminy z grupy B, aminokwasy, foliany, cynk, mangan, jod, potas, magnez, fosfor oraz kwasy omega. Należy podkreślić odżywczą oraz prozdrowotną wartość owoców rośliny – orzechów. Wyróżniają się one niezwykle bogatym źródłem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, aminokwasów, mikroelementów oraz witamin.

Orzech włoski charakteryzuje się działaniem ściągającym, przeciwbakteryjnym oraz przeciwzapalnym. Ponadto wykazuje aktywność przeciwbiegunkową oraz łagodnie przeczyszczającą – w zależności od dawki i zastosowania. Preparaty zawierające wyciąg z orzecha włoskiego obniżają poziom cholesterolu, zapobiegają miażdżycy i działają odkażająco. W zastosowaniu zewnętrznym orzech włoski łagodzi zmiany skórne w liszajcu, działa przeciwtrądzikowo, a ponadto wykazuje działanie brązujące skórę.

Preparaty z orzechem włoskim na dolegliwości ze strony układu pokarmowego mogą być stosowane w postaci naparu. Łyżkę rozdrobnionego suszonego surowca należy zalać szklanką gorącej wody i pozostawić na 5 minut do zaparzenia. Tak przygotowany napar należy spożywać dwa razy dziennie, pół szklanki przed posiłkiem. W tym samym wskazaniu orzech włoski może być stosowany w postaci nalewki oraz oleju orzechowego. Wyciąg z rośliny wykorzystywany w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych, kataru oraz chrypki może być przyjmowany w postaci tabletek oraz kropli doustnych. Obie formy mogą być stosowane zarówno przez dzieci, jak i dorosłych. Dawka dobowa nie powinna przekraczać 150 kropli płynu doustnego oraz 12 tabletek. Zewnętrznie orzech może być stosowany w postaci okładów z naparu w celu przemywania oparzeń oraz leczenia liszajca i trądziku. W pielęgnacji włosów i w zapobieganiu ich wypadaniu roślina może być wykorzystywana w formie szamponów oraz odżywek.

Podczas stosowania preparatów zawierających wyciąg z orzecha włoskiego szczególną ostrożność powinny zachować osoby z kamieniami nerkowymi. Zawarte w orzechach szczawiany mogą przyczyniać się do ich powstawania.