Ogórecznik lekarski — na cholesterol i piękną skórę

Ogórecznik lekarski (Borago officinalis) to roślina z rodziny ogórecznikowatych (Boraginaceae). Polska nazwa wzięła się stąd, że zarówno liście, jak i kwiaty swoim smakiem przypominają ogórek. Jest to roślina miododajna, która poprzez wytwarzanie nektaru przyciąga pszczoły i inne owady zapylające, dlatego warto w pobliżu ogórecznika posadzić inne rośliny zapylane przez owady. Ogórecznik lekarski pochodzi z rejonów śródziemnomorskich. Preferuje stanowiska słoneczne, gleby lekkie, suche, dobrze przepuszczalne. Może osiągnąć wysokość 50-80 cm. Posiada rozbudowany, palowy system korzeniowy. Łodyga jest rozgałęziona i szorstko owłosiona. Eliptyczne liście są spiczasto zakończone z ząbkowanym brzegiem. Liście dolne są duże, a górne małe, siedzące. Ogórecznik posiada charakterystyczne fioletowoniebieskie kwiaty w kształcie gwiazdek, dzięki którym jest cenioną rośliną ozdobną. Kolista korona o bardzo krótkiej rurce składa się z pięciu dużych, zaostrzonych płatków i pięciu białych osklepek. Owoc stanowi ciemnobrązowa, żebrowana rozłupnia wypełniona czterema nasionami.

Właściwości lecznicze ogórecznika lekarskiego wykorzystywane są w celu przeciwdziałania miażdżycy i innym chorobom układu sercowo-naczyniowego oraz wspomagająco w chorobach przewlekłych, m.in. neurodegeneracyjnych i reumatycznych. Może być stosowany w przebiegu infekcji i przeziębienia, w objawach takich jak ból gardła, kaszel z zalegająca wydzieliną, chrypa i inne. Działanie przeciwzapalne i osłaniające wykorzystuje się również w stanach zapalnych błony śluzowej przełyku i żołądka. Ogórecznik zalecany jest w dolegliwościach kobiecych w celu regulowania gospodarki hormonalnej, zmniejszenia objawów napięcia przedmiesiączkowego i redukcji objawów towarzyszących menopauzie. Często surowiec stosowany jest w nerwicy zarówno u dzieci, jak i u dorosłych oraz w okresie zwiększonego narażenia na stres i zmęczenie.

Ogórecznik stanowi środek leczniczy w schorzeniach skórnych, np. atopowe zapalenie skóry, egzemy, trądzik różowaty oraz w przypadku osłabionych włosów i paznokci. Może być stosowany zewnętrznie w przypadku zranień, owrzodzeń, czyraków, obrzęków po stłuczeniach, oparzeń i wyprysków. W kuchni jest wykorzystywany jako przyprawa do wielu dań, dodatek do sałatek, drinków, marynat i kanapek. Znany był już w starożytności. Rzymianie stosowali go jako dodatek do wina, który miał zapewnić żołnierzom waleczność i odwagę. W medycynie tradycyjnej wykorzystywano go w celu poprawy nastroju, uspokojenia, jako środek przeciwzapalny i rozszerzający naczynia krwionośne, a także wspomagająco w zwalczaniu infekcji i przeziębienia. Celtycka nazwa borrach oznacza odwagę, walijska Ilawenlys – zioło radości. Według Dioskurydesa i Pliniusza ogórecznik spożyty w winie dawał zapomnienie. Był często malowany na średniowiecznych gobelinach i szarfach zakładanych przez pojedynkujących się rycerzy.

Ogórecznik lekarski to źródło oleju bogatego w nienasycone kwasy tłuszczowe. Ważne miejsce w jego składzie znajduje boragoglandyna, która dostarcza kwasu gamma-linolenowego o wielokierunkowym działaniu. Nasiona zawierają 30-40% oleju, w tym 20-30% stanowi kwas gamma-linolenowy. Wśród innych kwasów zawartych w ogóreczniku wyróżnia się kwas oleinowy, palmitynowy, stearynowy oraz eikozenowy. Obecność śluzów zapewnia tworzenie powłoki osłaniającej błony śluzowe, łagodzenie podrażnień i odkrztuszanie zalegającej wydzieliny. Ogórecznik posiada właściwości przeciwzapalne i ochrania komórki przed działaniem wolnych rodników. Roślina poprawia wytrzymałość organizmu na stres, zmęczenie i inne niekorzystne czynniki zewnętrzne. W sytuacjach stresowych działa uspokajająco, poprawia nastrój i łagodzi palpitacje. Ogórecznik lekarski ochrania układ sercowo-naczyniowy. Rozszerza naczynia krwionośne, przeciwdziała tworzeniu płytek krwi, poprawia przepływ krwi w naczyniach i prowadzi do obniżenia ciśnienia krwi. Wpływa korzystnie na poziom cholesterolu i trójglicerydów oraz przyśpiesza oczyszczanie organizmu z toksyn. Surowiec wywiera korzystne działanie na stan skóry, zapewnia jej elastyczność i odpowiedni poziom nawilżenia, zapobiega nadmiernemu wysuszaniu i łuszczeniu się naskórka. Składniki aktywne o działaniu przeciwzapalnym i przeciwutleniającym zapewniają szybszą regenerację skóry i gojenie się ran. Dzięki zawartości alantoiny łagodzi podrażnienia skóry. Dodatkowo olej z ogórecznika poprawia kondycję włosów i paznokci.

Zalecane jest przygotowanie naparu z 2 g suszonego zioła w 1 szklance wrzącej wody i spożywanie go 3 razy dziennie. Na rynku dostępnych jest wiele doustnych preparatów zawierających olej z ogórecznika, np. w postaci kapsułek lub tabletek. Dla zapewnienia działania leczniczego osoby dorosłe powinny przyjmować od 0,5 g do 3 g oleju z ogórecznika na dobę. Płynny produkt z nasion ogórecznika w postaci oleju w butelce należy zużyć w ciągu 10-12 tygodni od otwarcia. Jeden kwiat ogórecznika zawiera aż 12 mg nektaru, dlatego służy do produkcji miodu, który spożywany jest najczęściej w okresie jesienno-zimowym jako środek napotny, przeciwgorączkowy i wzmacniający. Jako środek rozgrzewający, detoksykujący i bakteriobójczy bardzo dobrze sprawdza się domowa nalewka. Nalewkę można stosować nie tylko doustnie, ale także jako płukankę do gardła. W celu sporządzenia nalewki należy kilka rozdrobnionych kwiatów zalać 1 litrem spirytusu i szklanką przegotowanej zimnej wody, pozostawić na tydzień i po upływie tygodnia przecedzić. Ogórecznik lekarski można wykorzystać zewnętrznie do okładów i jako dodatek do kąpieli. Do stosowania zewnętrznego skuteczny jest sok ze świeżego ziela. W tym celu należy rozetrzeć zioło w tłustym nośniku (np. masło shea, nierafinowany olej kokosowy) i tak sporządzonym preparatem smarować zmienione miejsca. Ogórecznik jest składnikiem wielu kremów, maseczek, serum, płynów do kąpieli oraz produktów do włosów.

Ogórecznik lekarski może nasilić działanie leków przeciwzakrzepowych (aspiryna, warfaryna).

Preparaty z ogórecznika są dobrze tolerowane i nie powodują ciężkich działań niepożądanych. U bardzo wrażliwych osób odnotowano przypadki zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego: wzdęcia, niestrawność, biegunka. Ogórecznik lekarski może wywołać skurcze macicy, dlatego jest przeciwwskazany u kobiet w ciąży. Osoby, u których w przeszłości wystąpiły epizody drgawek, przed zastosowaniem ogórecznika lekarskiego powinny skonsultować się z lekarzem. Stosowanie ogórecznika lekarskiego na skórę nie powinno powodować reakcji alergicznej, ale u osób z tendencją do nadwrażliwości zaleca się zaaplikować preparat na mały obszar skóry w celu sprawdzenia, czy nie wywoła podrażnienia.