Głóg — drzewo, które wzmacnia serce

Głóg jest rośliną powszechnie stosowaną w schorzeniach układu krążenia, takich jak: nadciśnienie tętnicze, zaburzenia krążenia, miażdżyca, osłabienie mięśnia sercowego, wczesne stadia niewydolności serca, zaburzenia przepływu w naczyniach wieńcowych. Wykorzystywany jest również w preparatach uspokajających i obniżających napięcie nerwowe. Przynosi ulgę w dolegliwościach związanych z dławicą piersiową. Ponadto głóg stosowany jest w czasie osłabionej odporności oraz przeziębienia. Dobroczynne właściwości rośliny wykorzystuje się również w preparatach obniżających poziom złego cholesterolu (LDL) oraz trójglicerydów we krwi. Głóg wspiera też prawidłowe funkcjonowanie układu moczowego.

Głóg od wielu wieków postrzegany był jako cudowne lekarstwo na wszelkie schorzenia związane z sercem oraz krążeniem. Nazywano go lekarstwem ciała i duszy. Już w VII wieku o dobroczynnym działaniu głogu powiązanym z układem krążenia wspominał uczony Tang Ben Cao. Średniowieczni medycy stosowali głóg jako środek moczopędny, nasenny oraz zmniejszający ból gardła. W medycynie ludowej głóg służył do leczenia podagry, zapalenia opłucnej oraz tamowania krwotoków wewnętrznych. Głóg był również chętnie wykorzystywany do obsadzania pastwisk oraz ogrodzeń ze względu na gałęzie porośnięte cierniami. Ponadto owoce głogu wykorzystywane są w przetwórstwie jako składnik dżemów oraz marmolad, a także jako dodatek do niektórych win oraz wódki.

Głóg dwuszyjkowy (Crataegus oxyacantha) jest krzewem osiągającym 3-4 metry wysokości, głóg jednoszyjkowy (Crataegus monogyna) natomiast może przyjmować formę krzewu lub niskiego drzewa dorastającego do 8-10 metrów. W medycynie ludowej głóg funkcjonuje pod nazwą głożyna, bodłak, bulimiczka. Za pochodzenie głogu uznaje się Europę, a w środowisku naturalnym rośnie na wielu kontynentach. Preferuje żyzne, ciepłe, bogate w wapń gleby oraz słoneczne stanowiska – odporny jest jednak na zmiany klimatu takie jak susza czy mróz. Głóg znosi również zanieczyszczenia środowiska, dlatego wykorzystywany jest w tworzeniu zieleni miejskiej. Głóg jednoszyjkowy porasta brzegi lasów, zbocza wzniesień, przydrożne okolice, a głóg dwuszyjkowy wykorzystywany jest głównie do formowania żywopłotów. Oba gatunki głogu charakteryzują się gałęziami pokrytymi kłującymi cierniami. Liście głogu, skórzaste na wierzchu i jasnozielone od spodu, rosną na gałęziach naprzemiennie. Kwiaty utworzone przez 5-płatkowe, zaokrąglone, białe lub różowe korony kwitną od maja do czerwca. Czerwone owoce o jajowato-kulistym kształcie z jedną (głóg jednoszyjkowy) lub dwoma (głóg dwuszyjkowy) pestkami są jadalne i dojrzewają na początku jesieni. Drewno głogu jest jasne i bardzo twarde.

Surowcem wykorzystywanym w medycynie oraz kosmetyce są kwiaty głogu z liśćmi oraz owoce. Kwiaty powinny zostać zebrane na początku okresu kwitnienia, gdy część z nich jest jeszcze zwinięta w pączkach. Kwiatostany ścięte wraz z pierwszymi liśćmi poddaje się suszeniu – po wysuszeniu powinny zachować pierwotny kolor. Zbiór owoców rozpoczyna się we wrześniu. Owoce bez szypułek poddaje się suszeniu w suszarniach o podwyższonej temperaturze.

Głóg należy do jednych z najlepiej poznanych i przebadanych roślin leczniczych. Szereg zastosowań i właściwości wynika z substancji aktywnych zawartych w roślinie, a w szczególności kwiatach, liściach oraz owocach wykorzystywanych jako surowiec farmaceutyczny. Należą do nich: garbniki, flawonoidy, witamina C, witaminy z grupy B (szczególnie witamina B₁), fitosterole, sole mineralne, aminy, olejki eteryczne, pektyny, procyjanidy.

Właściwości głogu wykorzystywane są w schorzeniach układu sercowo-naczyniowego – roślina działa hipotensyjnie, chronotropowo ujemnie (zmniejsza częstotliwość skurczów serca) oraz inotropowo dodatnio (zwiększa siłę skurczów) – zmniejsza w ten sposób męczliwość mięśnia sercowego, jednocześnie zwiększając jego wydajność. Ponadto głóg obniża ciśnienie tętnicze krwi, zwiększa perfuzję naczyń wieńcowych i obniża stężenie cholesterolu we krwi. Głóg działa rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, macicy oraz dróg moczowych. Wspomaga układ odpornościowy, a także ogranicza stany zapalne. Głóg działa również uspokajająco, przeciwskurczowo, moczopędnie oraz przeciwuczuleniowo. Redukuje ból głowy, bóle reumatyczne oraz mięśniowe, a także problemy z sennością i nadmierne napięcie nerwowe. Zawarte w głogu flawonoidy działają antyoksydacyjnie, chroniąc komórki przed działaniem substancji szkodliwych.

Głóg wykorzystywany w dolegliwościach układu sercowo-naczyniowego może być przyjmowany w postaci naparu. 1 torebkę surowca (ok. 2 g suszu z kwiatostanu głogu) należy zalać 0,5 szklanki wrzącej wody i odstawić do zaparzenia na 10-15 minut. Po ostudzeniu przygotowany napar należy spożywać 2-3 razy dziennie po pół szklanki.

Głóg we wskazaniu kardiologicznym można również przyjmować w postaci kropli, płynów doustnych, koncentratów oraz tabletek. Podczas stosowania kropli nasercowych należy dokładnie stosować się do dawkowania opisanego w ulotce (2-3 razy dziennie 30 kropli) oraz nie przekraczać maksymalnej dawki dobowej 90 kropli.

Głóg stosowany w nadmiernym napięciu oraz bezsenności może być przyjmowany w postaci pastylek do ssania, gotowej nalewki oraz saszetek do zaparzania. Nalewkę należy spożywać 2 razy dziennie w ilości 5 ml. Nalewkę z głogu można również przygotować samodzielnie: wczesną wiosną oraz jesienią 300 g kwiatów lub owoców (w zależności od pory roku oraz stadium rozwoju rośliny) głogu należy zerwać, rozdrobnić i zalać do pełna w słoiku 500 ml wódki. Następnie odstawić na 2 tygodnie w jasne miejsce. Od czasu do czasu miksturą należy potrząsnąć. Po przecedzeniu wyciąg z głogu można połączyć z cukrem, tworząc głogowy likier, który zachowuje swoje lecznicze właściwości przez dwa lata.

Podczas stosowania preparatów z głogiem należy również poinformować lekarza lub farmaceutę o innych przyjmowanych na stałe preparatach leczniczych oraz ziołach. Stosowanie głogu w czasie ciąży oraz laktacji nie jest zalecane bez konsultacji z lekarzem.

Jednoczesne przyjmowanie produktów z głogiem podczas stosowania glikozydów naparstnicy (digoksyny), beta-adrenolityków oraz innych leków na nadciśnienie tętnicze może nasilić ich działania niepożądane.

Podczas stosowania głogu mogą wystąpić objawy niepożądane, takie jak ból i zawroty głowy, palpitacje serca oraz dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Nie odnotowano przypadków przedawkowania preparatów zawierających głóg.