Bylica boże drzewko — na trawienie i trądzik

Bylica boże drzewko (łac. Artemisia abrotanum) to roślina z rodziny astrowatych (Asteraceae), która naturalnie występuje na terenach Europy, Azji Środkowej, Azji Mniejszej i na Półwyspie Arabskim. Nazwa rodzajowa została zaczerpnięta od greckiej bogini Artemidy- patronki łucznictwa, polowania, księżyca i porodów, natomiast "abrotanum" w języku greckim oznacza „szczupła, delikatna” i odnosi się do osób o szczupłej sylwetce ciała. Nadana nazwa nie jest przypadkowa- miała symbolizować grupę osób, której ziele zalecano, czyli osobom o bardzo wątłej posturze, chorującym na schorzenia układu oddechowego (wśród nich najbardziej niebezpieczna gruźlica prowadząca do znaczącego osłabienia organizmu). Bylica boże drzewko to półkrzew dorastający do 0,7–1,5 m. Posiada pędy rosnące pionowo, silnie rozgałęzione i bogato ulistnione. Młode gałązki mają charakterystyczną barwę niebieskozieloną, natomiast starsze są brązowe. Łodyga pokryta jest włoskami wydzielniczymi. Górna strona szarozielonych liści jest gładka, a spód liści jest porośnięty licznymi włoskami. Liście zlokalizowane w dolnej części łodygi są podwójnie pierzaste z równowąskimi odcinkami, a w górnej części pojedynczo pierzaste, 3-dzielne i niepodzielone. Drobne, żółte, rurkowate kwiaty są zebrane na końcach pędów w luźne wiechy. Owocem są małe, podłużne niełupki.

Głównym wskazaniem do stosowania bylicy boże drzewko są schorzenia wątroby i dróg żółciowych (atonia, stany skurczowe, niedostateczne wydzielanie żółci), choroby pasożytnicze oraz stany gorączkowe. W postaci naparów bylica wykorzystywana jest w celu poprawy trawienia, zwiększenia apetytu oraz jako środek łagodzący przebieg biegunki. Zioło to jest zalecane w stanach niedokwasoty, wzdęć i anoreksji. Dzięki zawartości olejku eterycznego o silnych właściwościach odstraszających owady, bylica zapobiega rozwijaniu się chorób przenoszonych przez owady. Rekomendowane jest stosowanie bylicy w homeopatii. Jest ona cennym składnikiem produktów kosmetycznych. Ekstrakty z ziół, liści i łodyg można znaleźć w wielu preparatach do użytku zewnętrznego (kremy, serum, balsamy, maseczki, mleczka, peelingi). Wśród ludności arabskiej powszechne było stosowanie bylicy w przypadku utraty łaknienia, w chorobie wrzodowej, problemach skórnych, a nawet jako środek na odstraszanie złych duchów. Wśród Słowian roślina ta od najdawniejszych czasów zajmowała ważne miejsce w obrzędach kościelnych, ponieważ wykorzystywano ją do tworzenia wieńców, stąd polskie określenie "boże drzewko". Już w X wieku wśród ludności germańskiej poznano szersze spektrum działania rośliny. Zaczęto wykorzystywać bylicę w leczeniu dolegliwości ze strony wątroby, śledziony, pęcherza, macicy, a także skupiono się na jej właściwościach moczopędnych, usprawniających trawienie i ułatwiających gojenie się ran. W epoce renesansu przypisywano roślinie cenne właściwości rozgrzewające i ściągające. Szeroko stosowano ją w chorobach skóry i włosów, w leczeniu owrzodzeń oraz jako lek przeciwzapalny w chorobach oczu. Bylica boże drzewko od XIX wieku to przede wszystkim środek na choroby skóry (jako dodatek do kąpieli), stosowany w postaci okładów w przypadku zwichnięcia, a także w dolegliwościach ze strony oczu i uszu oraz w chorobach kobiecych.

Zbadano, że skład olejków eterycznych (tujon, cyneol i kamfen) różni się w zależności od klimatu, w którym roślina występuje. Wykazano, że posiada silne właściwości przeciwbakteryjne, zwłaszcza wobec bakterii Staphylococcus aureus. Dominującą frakcją olejku są związki o budowie monoterpenoidowej. Za właściwości lecznicze rośliny odpowiadają również składniki, takie jak kumaryny (izofraksydyna, umbelliferon, skopoletyna, herniaryna i eskuletyna), kwasy fenolowe (kwasy rozmarynowy, chlorogenowy, kawowy i izochlorogenowy) i flawonoidy (rutozyd, apigenina, kwercetyna, hiperozyd, kwercytryna, mirycetyna). Ponadto, stwierdzono zawartość alkaloidów (abrotyna), garbników, kwasów organicznych, żywic i steroli. Bylica boże drzewko jako składnik kosmetyków wykazuje działanie nawilżające, ochronne i regenerujące skórę. Z najnowszych badań wynika, że ekstrakt z liści bylicy jest skuteczny w poprawie stanu uszkodzonej płytki paznokcia. Dzięki wysokiemu powinowactwu składników aktywnych bylicy wobec bakterii Propionibacterium acnes, roślina ta może być składnikiem kremów do cery trądzikowej. Z dostępnych danych wynika, że spray do nosa z mieszaniną olejków eterycznych i flawonoidów zawartych w bylicy boże drzewko łagodzi objawy alergicznego nieżytu nosa oraz inne towarzyszą objawy (oczne i oskrzelowe). Za działanie przeciwnowotworowe odpowiadają prawdopodobnie składniki olejku eterycznego, takie jak borneol, cymen, kamfora, terpineol i 1,8-cineol. Dostępne badania potwierdzają skuteczność etanolowych wyciągów z liści w hamowaniu proliferacji komórek nowotworowych (duże znaczenie odgrywa kwas chlorogenowy i kwas izochlorogenowy). Wysoki potencjał antyoksydacyjny wyciągu z bylicy zawdzięczany jest obecności m.in. kwasu rozmarynowego. Bylica boże drzewko wykazuje aktywność przeciwbakteryjną m.in. w stosunku do szczepów Pseudomonas, Streptococcus, Staphylococcus Escherichia coli, Enterococcus faecalis, Citrobacter freundii, Propionibacterium, a także aktywność przeciwgrzybiczą- skutecznie hamuje wzrost kolonii Candida albicans, Candida tropicalis, Aspergillus niger. Badania potwierdzają synergistyczne działanie ekstraktu z ziela bylicy z erytromycyną w stosunku do Staphylococcus aureus.

W łagodzeniu dolegliwości związanych z niedostatecznym wydzielaniem żółci i soku żołądkowego, w niestrawności, w pobudzeniu łaknienia, w schorzeniach wątroby, w reumatyzmie, w regulowaniu miesiączki, w zwalczaniu pasożytów jelitowych i w celu wzmocnienia organizmu wskazane jest stosowanie naparu. Napar należy sporządzić poprzez zalanie 1 łyżeczki surowca 1 szklanką wrzątku i pozostawienie pod przykryciem przez 10-15 min. Przygotowany napar powinien być spożywany w ilości 1/4 szklanki trzy razy dziennie. Na rynku dostępne są gotowe preparaty zawierające mieszaniny wyciągów, w skład których wchodzi bylica boże drzewko. Preparaty te należy przyjmować doustnie 4 razy dziennie po 5 ml po uprzednim rozcieńczeniu w niewielkiej ilości wody. Bylica boże drzewko w kosmetyce stanowi składnik kremów o właściwościach odżywczych i regenerujących naskórek oraz działających przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie na skóry trądzikowe. Krem i serum mogą być stosowne zarówno na dzień, jak i na noc. Napary z bylicy wykorzystywane są do przemywania i jako okłady na trudno gojące się rany, czyraki i owrzodzenia. Praktykowane są kąpiele z dodatkiem bylicy w celu poprawy krążenia i ogólnego samopoczucia.

Do tej pory nie odnotowano poważnych działań niepożądanych po stosowaniu preparatów zawierających w składzie bylicę boże drzewko. U części osób stosujących doustnie mieszanki ziołowe i preparaty zawierające ekstrakty z bylicy zaobserwowano jedynie ból brzucha i reakcje alergiczne. Stosowanie surowca jest przeciwwskazane w okresie ciąży, laktacji i u osób ze zdiagnozowaną kamicą żółciową.