Babka płesznik — jak przygotować i stosować

Nasiona babki płesznik to cenny surowiec roślinny o wysokiej zawartości błonnika. Jest popularnym i wartościowym składnikiem diety w zaparciach i w dietach odchudzających, ale wykorzystywany jest również w pielęgnacji skóry i włosów.

Spis treści

Babka płesznik – wygląd, pochodzenie, morfologia

Babka płesznik (Plantago psyllium), inaczej nazywana babką afrykańską (Plantago afra), to roślina należąca to rodziny babkowatych Plantaginaceae. Pochodzi z krajów basenu Morza Śródziemnego, północnych terenów kontynentu afrykańskiego oraz Azji (część zachodnia). Tereny Polski nie są obszarem jej naturalnego wzrostu. W naszym kraju jest uprawiana na niewielką skalę ze względu na nasiona wykorzystywane w lecznictwie.

Babka płesznik posiada prostą łodygę zakończoną pionowym rozgałęzieniem. Wysokość ziela dochodzi do 40 cm. W górnej części łodygi znajdują się gruczołowate włoski. Liście babki umieszczone są naprzeciwlegle wobec siebie. Charakteryzują się kształtem równowąskim, brakiem ząbkowania na brzegach, są pokryte drobnymi włoskami. Tworzą ułożenie na kształt „baldaszka”. Kwiaty babki płesznik układają się w kwiatostany (kłosy). Są jasnobrunatne, drobne, każdy składa się z czterech części (działek). Posiadają jeden słupek i cztery pręciki. Owocem Plantago psyllium jest torebka zawierająca nasiona. Torebka ma kształt elipsoidalny, jest zakończona wieczkiem i znajdują się w niej dwa nasiona. Nasiona babki płesznik są brązowe bądź ciemnobrunatne, błyszczące, o gładkiej powierzchni. Mają jajowaty kształt. Na jednej ze stron nasienia często widoczna jest bruzda. Ich wymiary to 2-3 mm (długość) i 1 mm (szerokość). Po namoczeniu w wodzie nasienie babki płesznik pęcznieje, tworząc macerat. Smak nasion można określić jako słodki. Wyglądem przypominają pchły (Psulla – pchła), po czym można wnioskować pochodzenie łacińskiej nazwy rośliny Plantago psyllium.

Babka płesznik – zastosowanie i wskazania

Szeroko stosowanym w lecznictwie surowcem zielarskim babki płesznik są całe, dojrzałe, wysuszone nasiona rośliny określane jako Psyllii semen (nasienie płesznika). Wskazaniem do ich stosowania są nawykowe zaparcia stolca lub też stany chorobowe, w których pożądane jest ułatwienie opróżniania jelit. Będą więc odpowiednie dla osób cierpiących na szczeliny odbytu, hemoroidy, dla pacjentów oczekujących na zabiegi chirurgiczne w obrębie odbytu bądź odbytnicy. Produkt leczniczy nasiona płesznika w Polsce jest zarejestrowany dla dzieci od 6 roku życia oraz osób dorosłych. Suplementy z nasionami babki płesznik umożliwiają uzupełnienie codziennej diety w błonnik pokarmowy i pomagają zachować prawidłową pracę jelit. Są przydatne w zespole jelita drażliwego (postać z zaparciami), zaburzeniach mikroflory jelitowej, uchyłkowatości jelita grubego. Dostępne na rynku sproszkowane nasiona babki płesznik w postaci kapsułek bądź tabletek są wygodnym do zażycia środkiem wspomagającym w kuracjach odchudzających. Sprzyjają one procesom detoksykacji (oczyszczania) organizmu, ograniczają wchłanianie tłuszczów z pożywienia i pozostawiają uczucie sytości na długo, co sprzyja utracie wagi.

Nasiona babki płesznik pomagają w walce z podwyższonym poziomem cholesterolu. Jako surowiec śluzowy babka powleka uszkodzoną błonę śluzową jamy ustnej, przełyku i żołądka, przynosząc ulgę w razie nieżytu bądź choroby wrzodowej. Nasiona babki płesznik często łączy się z innymi ziołami, aby uzyskać pożądane efekty terapeutyczne. W przypadku bólu skurczowego jelit zaparza się herbatę rumiankową z dodatkiem 1 łyżeczki nasion Psylli semen. Na uporczywe zaparcia chroniczne, nawykowe można wymieszać nasienie babki płesznik i babki jajowatej. Mieszankę po napęcznieniu w wodzie wypija się kilka razy w ciągu dnia, pamiętając o odpowiednim nawodnieniu organizmu (przynajmniej 30 ml płynu na 1 g nasion).

W medycynie ludowej napęczniałe nasiona babki płesznik są środkiem nawilżającym, osłaniającym, odżywczym na skórę z problemami, takimi jak egzema, podrażnienia, łuszczyca, trądzik różowaty. Macerat z Psylli semen można dodawać do odżywek lub samodzielnie nanosić na włosy w celu ich odżywienia i nawilżenia. Potoczne nazwy dla babki płesznik to pchlica, płesznic i pchle nasienie.

Ziele babki płesznik jest rzadko wykorzystywane jako surowiec zielarski. Suszone ziele Plantago psyllium zbierane w okresie kwitnienia służy do sporządzania naparów. Napary te mają działanie regenerujące na skórę, osłaniające i przeciwzapalne. Wypijane przynoszą ulgę w uszkodzeniach błony śluzowej przewodu pokarmowego oraz nieżytach dróg oddechowych.

Babka płesznik – działanie, właściwości, skład

Nasiona babki płesznik Psyllii semen to surowiec roślinny bogaty w substancje śluzowe, włókna roślinne, białka (15-20%) i oleje tłuste (m.in. kwas linolowy, oleinowy i palmitynowy w ilości 5-13%). W mniejszej ilości występują w nich fitosterole (kampesterol, ß-sitosterol, stigmasterol), triterpeny oraz glikozydy irydoidowe (np. aukubina, około 0,14%).

Substancje śluzowe, głównie w postaci rozpuszczalnej frakcji polisacharydów, znajdują się przede wszystkim w łupinie nasion babki płesznik (10-12%). Posiadają one zdolność pęcznienia poprzez pochłanianie znacznej ilości wody (pochłonięcie nawet 10-krotnie większej ilości płynów od wartości własnej masy). W ten sposób po doustnym podaniu nasion dochodzi do zwiększenia objętości mas jelitowych i mechanicznego podrażnienia ścian jelita. Dodatkowo obniżona zostaje lepkość treści jelitowej, a wytworzony macerat nasion pozostawia nawilżającą warstwę na ścianach przewodu pokarmowego.

Polisacharydy nasion wiążą cholesterol pochodzący z pokarmów i tym samym przyczyniają się do zmniejszenia jego wchłaniania z przewodu pokarmowego. Ponadto śluzy zawarte w nasieniu opóźniają wchłanianie węglowodanów, zmniejszając tym samym skoki glukozy we krwi. Nawilżające właściwości spęczniałych nasion babki płesznik są wykorzystywane w podrażnieniach dróg oddechowych (uszkodzenie błony śluzowej gardła, suchy kaszel) oraz problemach skórnych. Dłuższy kontakt uwodnionego surowca z włosami bądź skórą działa osłaniająco i regenerująco.

Ziele babki płesznik zawiera substancje śluzowe, glikozydy irydoidowe, białka, flawonoidy, polifenole oraz fitosterole. Warunkują one działanie powlekające, osłaniające surowca.

Babka płesznik – stosowanie i dawkowanie

Produkt leczniczy nasiona babki płesznik jest zarejestrowany w Polsce do użycia od 6 roku życia. Zalecane dawkowanie w zaparciach dla przedziału wiekowego 6-12 lat to 2 łyżeczki nasion (około 8 g) zmieszane z 300 ml płynu (woda, sok, mleko), wypijane natychmiastowo po sporządzeniu, 3 razy na dobę. W przypadku osób powyżej 12 roku życia ilość surowca można zwiększyć do 3 łyżeczek nasion (12 g) zmieszanych z 400 ml płynu i wypijanych 3 razy dziennie. Produktu leczniczego nie należy zażywać bezpośrednio przed snem. Podczas kuracji babką płesznik wskazana jest odpowiednia podaż płynów w ciągu dnia, co minimalizuje ryzyko działań niepożądanych (m.in. niedrożności jelit).

Stosowanie nasion Plantago psyllium u kobiet w ciąży powinno być skonsultowane z lekarzem prowadzącym. Wiadomo jednak, że środki o tym mechanizmie działania są łagodne i bardziej bezpieczne od pozostałych grup leków przeczyszczających. Pobudzenie defekacji przez nasiona babki płesznik następuje zwykle w ciągu 12-24 godzin od ich podania. Czasami potrzeba kilku dni (2-3) do osiągnięcia zadowalającego efektu terapeutycznego. W przypadku stosowania suplementów diety w postaci kapsułek/tabletek zawierających babkę płesznik ważna jest regularność ich zażywania. Skuteczność kuracji odchudzających i detoksykujących warunkowana jest spożyciem suplementów kilka razy dziennie (np. po głównych posiłkach) i popiciem ich odpowiednią ilością płynu.

W przepisach medycyny ludowej do tworzenia maceratów z nasion babki płesznik wykorzystuje się oprócz wody także herbaty ziołowe (np. rumiankową w przypadku zaparć i wzdęć) czy herbatki owocowe (bardziej przyjazna postać dla dzieci). Nasiona dodaje się do jogurtów, koktajli owocowych i sałatek jako element zbilansowanej diety. Ważne, aby nie dodawać ich do wrzątku, lecz zalewać letnim bądź chłodnym płynem i pozostawić do czasu spęcznienia.

Babka płesznik – interakcje z lekami i ziołami

Babka płesznik może opóźniać bądź zmniejszać wchłanianie innych leków przyjmowanych doustnie. Taką interakcję udowodniono dla nasion babki płesznik i preparatów mineralnych, cyjanokobalaminy, glikozydów nasercowych, pochodnych kumaryny, karbamazepiny oraz litu. Wskazane jest utrzymanie co najmniej 30-minutowego odstępu między zażyciem leków a spożyciem surowca roślinnego Psylli semen.

Regularne przyjmowanie nasion babki płesznik podczas kuracji lekami przeciwcukrzycowymi oraz/lub hormonami tarczycy bywa przyczyną konieczności zmiany dawek farmaceutyków. Dla surowca wykazano lekkie działanie hipoglikemiczne. Napęczniałe nasienie babki po zmieszaniu z żółtkiem jaja kurzego, miodem bądź naftą kosmetyczną nanosi się na włosy. Czas kuracji: 15-20 minut. Wodny macerat nasion można wsmarować w podrażnioną skórę głowy, aby zahamować swędzenie.

Babka płesznik – skutki uboczne, przedawkowanie

Kontakt z nasieniem babki płesznik może wywołać reakcje alergiczne, włącznie z anafilaksją. Objawy alergii obejmują skórę (wysypka, podrażnienie, swędzenie, zaczerwienienie), narząd wzroku (stan zapalny spojówek, zaczerwienienie, łzawienie z oczu) oraz drogi oddechowe (katar sienny, kaszel, skurcz oskrzeli).

Podczas przyjmowania surowca mogą wystąpić wzdęcia, które najczęściej mijają w trakcie trwania kuracji i wypijania odpowiedniej ilości płynów. Niedostateczna podaż płynów skutkuje rozdęciem brzucha, a przedawkowanie może doprowadzić do niedrożności przewodu pokarmowego (przełyku, jelit) bądź zaklinowania stolca. Leczenie polega na doustnym podawaniu płynów i farmakoterapii objawowej (środki przeciwbólowe, rozkurczowe).

Badania na zwierzętach laboratoryjnych umożliwiły określenie dawki letalnej LD łusek nasion Plantago psyllium, która dla szczurów wyniosła 3360 mg/kg masy ciała.

Leki zawierające babkę płesznik

Suplementy i wyroby medyczne zawierające babkę płesznik

Działanie

  • łagodzi stany zapalne skóry
  • pobudza regenerację komórek naskórka
  • prokinetyczne (zwiększa perystaltykę/motorykę jelit)
  • wspomaga leczenie hemoroidów (żylaków odbytu)
  • przeciwcukrzycowe (hipoglikemizujące; zmniejsza stężenie glukozy we krwi)
  • przeciwzapalne
  • przyspiesza proces gojenia się owrzodzeń trawiennych
  • wspomaga leczenie atopowego zapalenie skóry (AZS)
  • zmniejsza stężenie "złego" cholesterolu (LDL)
  • powlekające, osłaniające

Postacie i formy

  • susz
  • macerat
  • tabletka
  • kapsułka

Substancje aktywne

  • fitosterole
  • aukubina
  • substancje śluzowe
  • śluzy
  • polisacharydy
  • triterpeny

Surowiec

  • nasiona
  • ziele
  • łupina nasienna
Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij