Pantenol, Panthenolum - Zastosowanie, działanie, opis

Pantenol jest mieszaniną racemiczną złożoną z postaci lewo- i prawoskrętnej, z których znaczenie ma postać prawoskrętna (dekspantenol, D-pantenol). Ma działanie głęboko nawilżające i regenerujące skórę, zwłaszcza narażoną na działanie promieniowania słonecznego lub uszkodzenia mechaniczne. Poprawia kondycję włosów i paznokci. Koi podrażnienia błony śluzowej górnych dróg oddechowych, nawilża ją i zmniejsza obrzęk. Łagodzi objawy zespołu suchego oka, podrażnienia związane ze stosowaniem soczewek kontaktowych.

Stosowanie według potrzeb. Brak ograniczeń ilości stosowanego dekspantenolu.

Przeciwwskazaniem do stosowania jest nadwrażliwość na dekspantenol.

Dekspantenolu nie należy stosować jako środka leczniczego dużych i głębokich ran, które wymagają kontaktu z lekarzem i zastosowania innych środków.

Należy zachować szczególną ostrożność podczas aplikacji preparatów z pantenolem przeznaczonych do oczu. Dotykanie aplikatorem wszelkich powierzchni może spowodować zanieczyszczenie preparatu bakteriami, a w efekcie do zakażeń oka.

W przypadku stosowania preparatów z dekspantenolem przeznaczonych do oczu wraz z innymi kroplami/maściami doocznymi, należy zachować 15-minutowy odstęp.

Żadne z dostępnych preparatów pantenolu, w tym również formy doustne i na błony śluzowe gardła nie wykazują niezgodności z pokarmem.

Aplikacja preparatów doocznych może powodować krótkotrwałe zaburzenia ostrości widzenia i może wpływać na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługi urządzeń mechanicznych. Należy odczekać do momentu ustąpienia objawów.

Ze względu na ograniczone doniesienia o braku niekorzystnych działań pantenolu na płód i noworodka używanie preparatów  z dekspantenolem w czasie ciąży powinno się odbywać po konsultacji z lekarzem lub farmaceutą.

Metabolit pantenolu, kwas pantotenowy przenika do mleka ludzkiego w sposób proporcjonalny do podanej dawki. Badania na zwierzętach nie wykazały działań niekorzystnych po podaniu doustnym kwasu pantotenowego. Nie były jednak przeprowadzone analogiczne próby u ludzi. W związku z tym pantenol nie powinien być stosowany w czasie karmienia piersią.

Brakuje danych o wpływie dekspentanolu na płodność.

Bardzo rzadko obserwuje się reakcje nadwrażliwości objawiające się wysypką, świądem lub podrażnieniem, reakcje alergiczne, w tym zapalenie kontaktowe skóry, świąd, rumień, pokrzywka i podrażnienie skóry.
Niekiedy po podaniu do worka spojówkowego może wystąpić łzawienie, obrzęk spojówek oraz ból.

Jest dobrze tolerowany przez skórę, nawet atopową. Bardzo rzadko notowane są miejscowe reakcje nadwrażliwości. Aplikacja większej ilości nie wiąże się z dodatkowym ryzykiem.

Przedawkowanie preparatów ocznych z pantenolem również nie ma negatywnych następstw, chyba że są to preparaty złożone i działania uboczne wynikają z obecności pozostałych komponentów.

Dekspantenol jest prekursorem (prowitaminą) kwasu pantotenowego (witaminy B5). Jest lepką, bezbarwną, przeźroczystą cieczą. Rozpuszcza się w wodzie i alkoholu, nie rozpuszcza się w tłuszczach. Znacznie łatwiej niż kwas pantotenowy przenika przez skórę i ulega tam enzymatycznemu przekształceniu do kwasu. Ma zdolność wiązania wody w głębokich partiach skóry przez co efektywnie ją nawilża i uelastycznia. Działa kojąco i łagodząco na uszkodzenia mechaniczne i podrażnienia wywołane działaniem promieniowania słonecznego. Zapobiega powstawaniu blizn. Regeneruje skórę przez stymulację podziałów komórkowych,

Podawany na włosy pobudza podziały komórkowe z mieszkach włosowych, stymuluje keratynocyty i podobnie jak keratyna wbudowuje się w ich strukturę, pogrubia je i chroni przed uszkodzeniami mechanicznymi. Poprawia również kondycję skóry głowy.

Podawany do nosa lub gardła w czasie infekcji górnych dróg oddechowych łagodzi podrażniania błony śluzowej, intensywnie ją nawilża i zmniejsza obrzęk.

Poprzez silne nawilżanie korzystanie wpływa na stanu oczu podrażnionych mechanicznie (np. przy stosowaniu soczewek kontaktowych) bądź w wyniku stanów chorobowych.

Podany na skórę w 80-90% jest wchłaniany i w rogowej warstwie naskórka przekształcany do postaci aktywnej, kwasu pantotenowego. Podany doustnie łatwo się wchłania i przenika do tkanek.

Metabolit - kwas pantotenowy wiąże się z białkami surowicy, głównie globulinami i albuminami.

Pantenol ulega enzymatycznemu przekształceniu w skórze do postaci aktywnej witaminy.

60-70% kwasu pantotenowego ulega wydaleniu z moczem w postaci niezmienionej, pozostała część jest eliminowana z kałem.