Empagliflozyna, Empagliflozinum - Zastosowanie, działanie, opis

Empagliflozyna to lek przeciwcukrzycowy którego mechanizm działania polega na hamowaniu wchłaniania zwrotnego glukozy w nerkach na skutek blokowania ko-transportera sodowo/glukozowego typu 2 (SGLT2).

Wskazaniem do stosowania empagliflozyny jest terapia cukrzycy typu II u osób dorosłych. Lek należy zażywać w połączeniu z odpowiednio dobraną dietą oraz aktywnością fizyczną. Empagliflozynę można stosować w monoterapii bądź w połączeniu z innymi lekami przeciwcukrzycowymi.

Empagliflozynę stosuje się doustnie w postaci tabletek powlekanych. Lek można zażywać niezależnie od posiłków, raz na dobę. Dawkę leku można stopniowo zwiększać, aż do maksymalnej dawki dobowej wynoszącej 25 mg empagliflozyny.

Dawka stosowana w leczeniu zależna jest od chorób towarzyszących (zaburzona praca nerek, niewydolność wątroby). Ciężkie zaburzenia pracy wątroby zwiększają ekspozycję organizmu na lek i podnoszą ryzyko wystąpienia działań niepożądanych empagliflozyny. Zaburzenia czynności nerek zmniejszają skuteczność leku. Podczas leczenia empagliflozyną konieczne jest kontrolowanie współczynnika filtracji kłębuszkowej. Przy wartościach eGFR ≥60ml/min/1,73m2 nie ma potrzeby modyfikowania dawki leku. Wartość eGFR poniżej 60ml/min/1,73m2 jest wskazaniem do zmniejszenia dawki empagliflozyny. Wartość współczynnika filtracji kłębuszkowej poniżej 45ml/min/1,73m2 obliguje do przerwania terapii lekiem.

Nie zbadano bezpieczeństwa terapii empagliflozyną u dzieci i młodzieży poniżej 18 roku życia. Nie jest konieczne modyfikowanie dawki leku u osób w podeszłym wieku.

Empagliflozyny nie mogą zażywać osoby nadwrażliwe na tę substancję czynną.

Nie zaleca się stosowania leku u pacjentów ze schyłkową niewydolnością nerek oraz u osób dializowanych, ze względu na obniżoną skuteczność empagliflozyny.

Należy przerwać terapię empagliflozyną u pacjentów z utrzymującym się współczynnikiem filtracji kłębuszkowej poniżej wartości  45ml/min/1,73m2.

Lek nie jest przeznaczony dla pacjentów z cukrzycą typu I.

Empagliflozyna może zmniejszać ciśnienie tętnicze krwi, co wynika z nasilenia diurezy osmotycznej podczas terapii lekiem. Należy zachować ostrożność u pacjentów z obecnością epizodów niedociśnienia w wywiadzie oraz u pacjentów w podeszłym wieku. 

Podczas leczenia empagliflozyną dochodzi do zwiększonej utraty płynów. W połączeniu z zaburzeniami ze strony przewodu pokarmowego (biegunka, wymioty) może to prowadzić do odwodnienia organizmu. W takich przypadkach należy kontrolować stężenie elektrolitów i w razie konieczności zmodyfikować dawkowanie empagliflozyny. 

Miejscem działania empagliflozyny są nerki. Przed rozpoczęciem terapii oraz w trakcie jej trwania należy okresowo badać czynność nerek. Należy zachować szczególną ostrożność u pacjentów stosujących jednocześnie inne leki obciążające nerki. 

Podczas terapii empagliflozyną występowały przypadki cukrzycowej kwasicy ketonowej. Jest to stan bezpośrednio zagrażający życiu. Należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem prowadzącym, jeśli u chorego wystąpią następujące objawy: ból brzucha, zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, jadłowstręt, silne pragnienie, senność, stany splątania, zmęczenie. Do wystąpienia cukrzycowej kwasicy ketonowej predysponują pewne czynniki- niskie stężenie peptydu C w organizmie leczonego pacjenta, wcześniejszy epizod kwasicy po leczeniu inną substancją leczniczą z grupy inhibitorów SGLT, zapalenie trzustki, cukrzyca typu LADA (latent autoimmune diabetes in adult).

Podczas przyjmowania empagliflozyny, tak jak w przypadku innych leków przeciwcukrzycowych należy dbać o stopy aby zapobiec występowaniu tak zwanej stopy cukrzycowej. Zgłaszano przypadki amputacji palucha podczas terapii empagliflozyną.

Posiłki wysokokaloryczne i bogate w tłuszcz w niewielkim stopniu zmniejszają ekspozycję na empagliflozynę, jednak nie jest to fakt istotny pod względem klinicznym.

Alkohol nasila hipotensyjne (obniżające ciśnienie tętnicze) działanie empagliflozyny.

Empagliflozyna wywiera niewielki wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych, w tym samochodów. Lek może stać się przyczyną hipoglikemii, która charakteryzuje się wystąpieniem zawrotów głowy, zaburzeniami widzenia, a nawet utratą przytomności pacjenta. Ryzyko hipoglikemii wzrasta podczas terapii łączonej empagliflozyny i innych leków przeciwcukrzycowych.

Empagliflozyna wpływa na wyniki badań poziomu lipidów we krwi, powodując często wzrost ich stężenia. Terapia lekiem może skutkować zwiększeniem wartości hematokrytu oraz podniesieniem stężenia kreatyniny we krwi. Empagliflozyna może zmniejszać współczynnik filtracji kłębuszkowej.

Pacjenci przyjmujący lek będą mieć dodatni wynik testu na obecność glukozy w moczu. Wynika to z mechanizmu działania leku.

Połączenie oleju rybnego i empagliflozyny może zwiększyć ryzyko hipoglikemii.

Dziurawiec zwyczajny Hypericum perforatum osłabia efektywność terapeutyczną empagliflozyny.

Brak jest badań dotyczących wpływu empagliflozyny na płody ludzkie. Wiadomo że lek przenika w niewielkim stopniu przez barierę łożyskową w III trymestrze ciąży. Badania z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych nie wykazały teratogenności leku, jednak empagliflozyna w dawkach toksycznych powodowała wygięcie się kości kończyn płodów zwierzęcych oraz zwiększoną liczbę poronień. Dodatkowo wykazano poszerzenie kanalików nerkowych u potomstwa zwierząt przyjmujących empagliflozynę, miało ono jednak charakter przemijający. Empagliflozyna nie jest wskazana dla kobiet ciężarnych.

Brak jest badań wśród ludzi określających przenikanie empagliflozyny do mleka matek karmiących. Badania z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych wykazały przenikanie leku do mleka, stąd empagliflozyna ze względów bezpieczeństwa nie jest wskazana w okresie karmienia piersią.

Brak jest badań opisujących wpływ empagliflozyny na płodność u ludzi. Badania z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych nie wykazały toksycznego wpływu na płodność i procesy reprodukcyjne w dawkach odpowiadających dawkom zwykle stosowanym u ludzi. Podanie empagliflozyny w dawkach toksycznych dla zwierząt powodowało zwiększoną umieralność zarodków i płodów oraz wygięcie kości kończyn płodów.

Po podaniu dawki 800 mg empagliflozyny zdrowym osobom nie obserwowano toksycznego działania leku na organizm. Jest to dawka przekraczająca ponad 30 razy wartość maksymalnej zalecanej dawki dobowej.

Długoterminowe podawanie empagliflozyny psom i szczurom w dawkach toksycznych (10-krotnie wyższe dawki od dawki klinicznej) skutkowało zaburzeniami równowagi elektrolitowej zwierząt, odwodnieniem, biegunką, wielomoczem i glukozurią (obecność glukozy w moczu) oraz zmianami w nerkach (mineralizacja kanalików i miedniczek nerkowych).

Empagliflozyna jest lekiem przeciwcukrzycowym, którego mechanizm działania wynika z odwracalnego oraz selektywnego blokowania ko-transportera SGLT2 (sodowo-glukozowego) w kanalikach proksymalnych nerek. Kotransporter sodowo-glukozowy-2 odpowiada za wchłanianie zwrotne glukozy w nerkach. Umożliwia aktywny transport jonów sodowych i glukozy. Hamowanie SGLT2 jest przyczyną obniżonego stężenia glukozy we krwi oraz wzrostem jej stężenia w moczu. Empagliflozyna powoduje zwiększoną eliminację sodu wraz z moczem, co prowadzi do nasilenia diurezy i spadku objętości wewnątrznaczyniowej pacjenta. Wiąże się to z obniżeniem ciśnienia krwi. Empagliflozyna wywiera korzystny wpływ na mięsień sercowy oraz układ krążenia, ale mechanizm jej działania w tym przypadku nie został do końca wyjaśniony. Najprawdopodobniej lek hamuje działanie pompy Na + / H + (NHE 1) w mięśniu sercowym oraz zmniejsza obciążenie wstępne serca poprzez działanie moczopędne. Ponad to empagliflozyna zapobiega włóknieniu mięśnia sercowego i hamuje powstawanie adipokin prozapalnych. Pozytywny wpływ na pacjentów z chorobami układu krążenia wywiera spadek masy ciała podczas zażywania leku. Eliminacja glukozy wraz z moczem zmniejsza ilość przyswajanych dziennie kalorii i skutkuje utratą wagi.

Lek charakteryzuje się szybkim wchłanianiem z przewodu pokarmowego. Maksymalne stężenie empagliflozyny w osoczu krwi pojawia się po około 1,5 godziny od zażycia leku. C_max po podaniu dawki 25 mg wynosi 687  nmol /l. Posiłki wysokokaloryczne i bogate w tłuszcz w niewielkim stopniu zmniejszają ekspozycję na empagliflozynę, jednak nie jest to fakt istotny pod względem klinicznym.

Stopień wiązania empagliflozyny z białkami osocza wynosi około 86,2%. Lek charakteryzuje się pozorną objętością dystrybucji w stanie stacjonarnym rzędu 73,8 litrów. Badania farmakokinetyki empagliflozyny znakowanej izotopowo wykazały przenikanie substancji leczniczej do erytrocytów (37%).

Przemiany metaboliczne empagliflozyny zachodzą przy udziale enzymów: urydyno-5'-difosfo-glukuronylotransferazy UGT2B7, UGT1A3, UGT1A8 i UGT1A9. Biotransformacja leku polega na reakcjach glukuronidacji i prowadzi do wytworzenia  koniugatów kwasu glukuronowego ( 2-O-, 3-O- i 6-O-glukuronidów).

Empagliflozyna jest eliminowana z organizmu wraz z moczem i kałem (w kale głównie jako związek macierzysty, w moczu związek macierzysty stanowi około 50% ilości). Pozorny okres półtrwania leku w końcowej fazie eliminacji wynosi około 12,4 godziny.

Klirens empagliflozyny po podaniu doustnym wynosi 10,6 l/godz.