Dimenhydrynat, Dimenhydrinatum - Zastosowanie, działanie, opis

Dimenhydrynat wskazany jest w zapobieganiu i leczeniu nudności, wymiotów lub zawrotów głowy związanych z chorobą lokomocyjną. Zalecany jest również do zahamowania wymiotów innego pochodzenia poza tymi, które są wywołane przez leki onkologiczne stosowane w terapii nowotworów.

Dimenhydrynat należy przyjąć minimum 30 minut przed planowaną podróżą lub spożyciem leku, na który pacjent reaguje nudnościami lub wymiotami. 

Dawka zwykle stosowana jest uzależniona od wskazań, wieku pacjenta, odpowiedzi na leczenie.

Maksymalnie w ciągu doby dzieci w wieku 6-14 lat mogą przyjąć 150mg dimenhydrynatu, dzieci starsze i dorośli 400mg w dawkach podzielonych.

Przeciwwskazaniem do stosowania dimenhydrynatu jest nadwrażliwość na substancję czynną lub leki przeciwhistaminowe oraz wiek dziecka poniżej 6 roku życia.  Lek ten jest również zabroniony do stosowania u pacjentów z ostrymi napadami astmy, padaczką, cierpiących z powodu jaskry z wąskim kątem przesączania lub przerostem gruczołu krokowego z zaleganiem moczu. Nie mogą go też stosować osoby z guzem chromochłonnym i porfirią.

Terapia dimenhydrynatem, powinna przebiegać z dużą ostrożnością, u pacjentów z zaburzeniami czynności nerek i wątroby (możliwość kumulacji leku).

Dimenhydrynat nie powinien być stosowany u dzieci poniżej 6 roku życia. Podczas terapii, powinny szczególnie uważać osoby z bradykardią lub nadciśnieniem, a zwłaszcza osoby w podeszłym wieku, ze względu na możliwość wystąpienia niedociśnienia ortostatycznego, zawrotów głowy i sedacji. 

Na szczególną uwagę zasługują też pacjenci z hipokaliemią i niedoborem magnezu oraz takie które mają wrodzony zespół wydłużonego odcinka QT, arytmię lub chorobę wieńcową. Należy zachować ostrożność podczas stosowania dimenhydrynatu z lekami powodującymi wydłużenie odcinka QT w EKG. Są to leki przeciwarytmiczne klasy IA lub III, niektóre antybiotyki jak erytromycyna, leki przeciwmalaryczne, leki przeciwhistaminowe oraz neuroleptyki.

Dimenhydrynat nie może być stosowany także u pacjentów z astmą oraz mających trudności z oddychaniem.

Dimenhydrynatu nie należy łączyć z lekami o działaniu ototoksycznym, ze względu na możliwość maskowania objawów uszkodzenia słuchu.

Długotrwałe stosowanie tego leku, może prowadzić do wzrostu tolerancji na lek i rozwoju zależności lekowej. Równoczesne stosowanie dimenhydrynatu z lekami hamującymi czynność ośrodkowego układu nerwowego jak leki nasenne, uspokajające, przeciwbólowe, narkotyczne, a także z grupy barbituranów należy prowadzić ostrożnie, ze względu na  depresyjne działanie względem OUN.

Dimenhydrynat zwiększa działanie innych leków przeciwcholinergicznych, takich jak atropina czy trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, a osłabia działanie kortykosteroidów oraz doustnych leków przeciwzakrzepowych.

Inhibitory monoaminooksydazy (MAO) zwiększają działanie przeciwcholinergiczne dimenhydrynatu.

Dimenhydrynat stosowany z preparatami obniżającymi ciśnienie tętnicze krwi, może nasilić spadek ciśnienia u pacjenta.

Jednoczesne stosowanie dimenhydrynatu z solami bizmutu oraz lekami przeciwbólowymi, psychotropowymi i skopolaminą może spowodować gorsze widzenie.

Równoczesna terapia z antybiotykami wykazującymi działanie ototoksyczne może maskować objawy uszkodzenia narządu słuchu i równowagi.

Dimenhydrynat jest przeciwwskazany do równoczesnego stosowania z lekami hamującymi czynność ośrodkowego układu nerwowego jak leki nasenne, uspokajające, przeciwbólowe, narkotyczne, a także z grupy barbituranów. Ich wzajemne przyjmowanie może potęgować depresyjne działanie względem OUN.

Dimenhydrynat zwiększa działanie innych leków przeciwcholinergicznych, takich jak atropina czy trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, a osłabia działanie kortykosteroidów oraz doustnych leków przeciwzakrzepowych.

Inhibitory monoaminooksydazy (MAO) zwiększają działanie przeciwcholinergiczne dimenhydrynatu. 

Należy zachować ostrożność podczas stosowania dimenhydraminy z lekami powodującymi wydłużenie odcinka QT w EKG. Są to leki przeciwarytmiczne klasy IA lub III, niektóre antybiotyki jak erytromycyna, leki przeciwmalaryczne, leki przeciwhistaminowe oraz neuroleptyki.

Dimenhydrynat stosowany z preparatami obniżającymi ciśnienie tętnicze krwi, może nasilić spadek ciśnienia u pacjenta.

Jednoczesne stosowanie dimenhydraminy z solami bizmutu oraz lekami przeciwbólowymi, psychotropowymi i skopolaminą może spowodować gorsze widzenie.

Równoczesna terapia z antybiotykami wykazującymi działanie ototoksyczne może maskować objawy uszkodzenia narządu słuchu i równowagi.

równoczesna terapia lekami może spowodować wzrost temperatury ciała i jednoczesny spadek wydzielania potu; mogą wystąpić objawy przegrzania organizmu: osłabienie, bóle i zawroty głowy, nudności i wymioty, zaburzenia świadomości, przyspieszenie rytmu serca, zaburzenia oddychania

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Topiramat (Topiramate)	inne leki przeciwpadaczkowe
Zonisamid (Zonisamide)	inne leki przeciwpadaczkowe

możliwość wystąpienia i wzrostu efektów ubocznych jednoczesnej terapii takich jak: suchość w ustach, zaparcia, trudności w oddawaniu moczu, zaburzenia widzenia, przyspieszenie rytmu serca, nadmierna senność lub pobudzenie, zaburzenia koncentracji

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Aklidyna (Aclidinium)	antagoniści receptora muskarynowego

zwiększone ryzyko wystąpienia groźnych zaburzeń rytmu serca takich jak: ból w okolicy serca, nieregularny rytm serca, duszności, omdlenie

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Amiodaron (Amiodarone)	leki przeciwarytmiczne - klasa III
Azytromycyna (Azithromycin)	antybiotyki makrolidowe - makrolidy
Bedakilina (Bedaquiline)	substancje stosowane w leczeniu gruźlicy
Cerytynib (Ceritinib)	inhibitory kinazy białkowej
Citalopram (Citalopram)	SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
Dronedaron (Dronedarone)	leki przeciwarytmiczne - klasa III
Escitalopram (Escitalopram)	SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
Iwabradyna (Ivabradine)	inne leki nasercowe
Kabozantynib (Cabozantinib)	inhibitory kinazy białkowej
Klarytromycyna (Clarithromycin)	antybiotyki makrolidowe - makrolidy
Kryzotynib (Crizotinib)	inhibitory kinazy białkowej
Moksyfloksacyna (Moxifloxacin)	fluorochinolony
Nilotynib (Nilotinib)	inhibitory kinazy białkowej
Ozymertynib (Osimertinib)	inne leki przeciwnowotworowe
Panobinostat (Panobinostat)	inne leki przeciwnowotworowe
Sakwinawir (Saquinavir)	przeciwwirusowe nukleozydy i nukleotydy
Sotalol (Sotalol)	antagoniści receptorów beta-1 i beta-2 adrenergicznych
Toremifen (Toremifene)	substancje hamujące działanie estrogenów
Wandetanib (Vandetanib)	inhibitory kinazy białkowej

spadek stężenia potasu we krwi, możliwość groźnych zaburzeń rytmu serca

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Furosemid (Furosemide)	leki moczopędne, diuretyk - pętlowe
Torasemid (Torasemide)	leki moczopędne, diuretyk - pętlowe

wystąpienie lub nasilenie działań niepożądanych takich jak: suchość w ustach, zaparcia, trudności w oddawaniu moczu, zaburzenia widzenia, przyspieszenie rytmu serca, nadmierna senność lub pobudzenie, zaburzenia koncentracji

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Glikopironium (Glycopyrronium)	antagoniści receptora muskarynowego

zmniejszenie skuteczności działania przeciwzakrzepowego acenokumarolu, możliwość wystąpienia zakrzepów.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Acenokumarol (Acenocoumarol)	leki przeciwzakrzepowe - antagoniści witaminy K

osłabienie działania leku na skutek interakcji z dimenhydrynatem

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Amifamprydyna (Amifampridine)	inne substancje działające na układ nerwowy
Beklometazon (Beclomethasone)	glikokortykosteroidy
Betahistyna (Betahistine)	histamina i analogi
Deksametazon (Dexamethasone)	glikokortykosteroidy
Donepezil (Donepezil)	inhibitory AChE - inhibitory acetylocholinoesterazy
Galantamina (Galantamine)	inhibitory AChE - inhibitory acetylocholinoesterazy

nadmierna senność, zawroty głowy, trudności z koncentracją, myśleniem, oceną sytuacji, wykonywaniem zamierzonych ruchów

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Alprazolam (Alprazolam)	BZD - benzodiazepiny
Eslikarbazepina (Eslicarbazepine)	leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe
Estazolam (Estazolam)	BZD - benzodiazepiny
Fenobarbital (Luminal) (Phenobarbital)	inne leki przeciwpadaczkowe

możliwość wystąpienia: zaburzenia widzenia, suchości w ustach, zaparcia, trudności z oddawaniem moczu, senności, zaburzenia koncentracji, trudności z wykonaniem dokładnych ruchów

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Amisulpryd (Amisulpride)	neuroleptyki atypowe
Amitryptylina (Amitriptyline)	TLPD - trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne
Dekstrometorfan (Dextromethorphan)	substancje przeciwkaszlowe działające ośrodkowo
Dihydrokodeina (Dihydrocodeine)	agoniści receptora opioidowego
Fentanyl (Fentanyl)	agoniści receptora opioidowego
Klobazam (Clobazam)	BZD - benzodiazepiny
Klomipramina (Clomipramine)	TLPD - trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne
Klonazepam (Clonazepam)	leki przeciwpadaczkowe - analogi GABA
Klorazepat (Clorazepate; clorazepate dipotassium)	BZD - benzodiazepiny
Kodeina (Codeine)	agoniści receptora opioidowego
Lewocetyryzyna (Levocetirizine)	antagoniści receptorów histaminowych H1 bez działania ośrodkowego
Loksapina (Loxapine)	neuroleptyki klasyczne - pochodne dibenzoksazepiny
Lurazydon (Lurasidone)	neuroleptyki atypowe
Medazepam (Medazepam)	BZD - benzodiazepiny
Talidomid (Thalidomide)	inne leki immunosupresyjne
Tapentadol (Tapentadol)	agoniści receptora opioidowego
Tasimelteon (Tasimelteon)	melatonina i analogi
Temazepam (Temazepam)	BZD - benzodiazepiny
Tiapryd (Tiapride)	neuroleptyki atypowe

możliwość wystąpienia: zaburzenia widzenia, suchości w ustach, zaparcia, trudności w oddawaniu moczu, objawów pobudzenia lub depresji

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Atropina (Atropine)	antagoniści receptora muskarynowego
Biperyden (Biperiden)	antagoniści receptora muskarynowego
Chlorpromazyna (Chlorpromazine)	neuroleptyki klasyczne - pochodne fenotiazyny
Skopolamina (Hioscyna) (Scopolamine)	spazmolityki o różnym mechanizmie działania (muskulotropowe, przeciwskurczowe) - gastroenterologia
Ifosfamid (Ifosfamide)	cytostatyki alkilujące
Maprotylina (Maprotiline)	substancje przeciwdepresyjne o innym mechanizmie działania
Memantyna (Memantine)	antagoniści receptora NMDA
Tolterodyna (Tolterodine)	leki stosowane w częstomoczu i w nietrzymaniu moczu

możliwość wystąpienia nadmiernego uspokojenia, senności, zawrotów głowy, trudności z koncentracją, zaparć, trudności z oddawaniem moczu, zaburzenia widzenia. Wzrasta ryzyko groźnych zaburzeń rytmu serca

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Asenapina (Asenapine)	neuroleptyki atypowe
Doksepina (Doxepin)	TLPD - trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne
Hydroksyzyna (Hydroxyzine)	antagoniści receptorów histaminowych H1 z działaniem ośrodkowym
Kwetiapina (Quetiapine)	neuroleptyki atypowe
Metadon (Methadone)	agoniści receptora opioidowego
Olanzapina (Olanzapine)	neuroleptyki atypowe
Paliperydon (Paliperidone)	neuroleptyki atypowe
Perazyna (Perazine)	neuroleptyki klasyczne - pochodne fenotiazyny
Haloperidol (Haloperidol)	neuroleptyki klasyczne - pochodne butyrofenonu

możliwe odczuwanie nadmiernej senności, zawroty głowy, trudności z koncentracją, myśleniem, oceną sytuacji, wykonywaniem zamierzonych ruchów

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Baklofen (Baclofen)	leki zwiotczające mięśnie o działaniu ośrodkowym o zróżnicowanym mechanizmie działania
Bromazepam (Bromazepam)	BZD - benzodiazepiny
Chlorodiazepoksyd (Chloradiazepoxide)	BZD - benzodiazepiny
Diazepam (Diazepam)	BZD - benzodiazepiny
Loperamid (Loperamide)	leki przeciwbiegunkowe
Lorazepam (Lorazepam)	BZD - benzodiazepiny
Lormetazepam (Lormetazepam)	BZD - benzodiazepiny
Midazolam (Midazolam)	BZD - benzodiazepiny
Mirtazapina (Mirtazapine)	substancje przeciwdepresyjne o innym mechanizmie działania
Morfina (Morphine)	agoniści receptora opioidowego
Nitrazepam (Nitrazepam)	BZD - benzodiazepiny
Oksazepam (Oxazepam)	BZD - benzodiazepiny
Okskarbazepina (Oxcarbazepine)	leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe i stabilizujące błony neuronów
Tramadol	agoniści receptora opioidowego

Dimenhydrynat nie wchodzi z interakcje z pożywieniem, zatem można zażywać go w trakcie lub niezależnie od przyjmowanych posiłków.

Alkohol nasila działanie dimenhydrynatu, powodując wzmożoną senność i zaburzenia mowy. U pacjentów obserwuje się również osłabienie koncentracji i koordynacji ruchowej.

Stosowanie dimenhydrynatu przez kierowców i osoby obsługujące maszyny w ruchu jest bezwzględnie przeciwwskazane. Ogranicza on sprawność psychofizyczną, powoduje osłabienie koncentracji, zręczności i wzmaga senność.

Dimenhydrynat nie powinien by stosowany minimum przez trzy dni przed wykonaniem testów alergicznych ze względu na zaburzenie wyników i otrzymania ich jako fałszywie ujemnych.

 

Podawanie dimenhydrynatu w końcowym okresie ciąży i podczas porodu może spowodować nadmierną stymulację macicy i wywołać bradykardię u płodu. Jest to stan zagrażający życiu dziecka, dlatego w trzecim trymestrze ciąży stosowanie dimenhydrynatu jest przeciwwskazane. O stosowaniu dimenhydrynatu w pierwszym i drugim trymestrze powinien zadecydować lekarz.

Dimenhydramina przenika do mleka karmiącej kobiety. Zatem lek należy stosować ostrożnie i głównie w przypadku, gdy ryzyko stosowania dla matki przewyższa ryzyko stosowania u karmionego dziecka.

Nie ma wystarczających danych, aby stwierdzić wpływ dimenhydrynatu na płodność.

Objawy przedawkowania dimenhydrynatu zaczynają się po około 0,5 do 2 godzin po przyjęciu toksycznej dawki, która wynosi 25 mg/kg masy ciała. Pacjenci uskarżają się wówczas na męczące bóle i zawroty głowy, uczucie zmęczenia i senność. Dodatkowo niektórzy odczuwają świąd skóry, rozszerzenie źrenic z porażeniem akomodacji, oczopląs, a także osłabienie siły mięśniowej i odruchów ścięgnistych oraz problemy z oddawaniem moczu. U pewnych osób czynność serca jest przyspieszona i ciśnienie krwi gwałtownie wzrasta lub się obniża.

W cięższym przebiegu obserwowane są nawet zaburzenia mowy oraz orientacji w czasie i przestrzeni, a także śpiączka i napady drgawkowe.

Dimenhydrynat z chemicznego punktu widzenia, jest solą chloroteofilinową difenhydraminy działającą przeciwhistaminowo. Dimenhydramina wykazuje właściwości przeciwmuskarynowe i wywiera działanie parasympatykolityczne oraz depresyjne na ośrodkowy układ nerwowy (OUN). Dimenhydrynat wykazuje silne właściwości przeciwwymiotne oraz łagodzi zawroty głowy hamując odruchy błędnikowe. Mechanizm działania dimenhydraminy, opiera się o konkurowanie z acetylocholiną o możliwość przyłączenia do receptorów muskarynowych M. W wyniku tego połączenia z receptorem, dimenhydramina blokuje go, gdyż nie ma wewnętrznej aktywności przekaźnika. W efekcie dochodzi do zahamowania czynności ośrodka wymiotnego. Dzięki działaniu parasympatykolitycznemu zmniejsza się napięcie mięśni gładkich oraz ruchów perystaltycznych przewodu pokarmowego i następuje zahamowanie wydzielania śliny.

Dimenhydrynat po podaniu doustnym jest dobrze wchłaniany z przewodu pokarmowego, a jego maksymalne stężenie w osoczu osiągane jest w czasie od 2 do 4 godzin. Jego początkowe działanie pojawia się dość szybko, bo już po 30 minutach i trwa przez czas od 3 do 6 godzin.

Stopień wiązania dimenhydrynatu z białkami osocza jest bardzo silny i wynosi ok. 98-99%. Preparaty z tą substancją czynną są szeroko dystrybuowane w organizmie i przechodzą przez łożysko. Objętość dystrybucji po podaniu dożylnym dimenhydraminy wynosi 3,56 l/kg, natomiast okres półtrwania w osoczu wynosi około 5,3 h.

Dimenhydrynat jest metabolizowany w wątrobie przy udziale cytochromu P-450. Dimenhydrynat, żeby zadziałać przeciwwymiotnie musi ulec metabolizmowi do aktywnego składnika - difenhydraminy. Difenhydramina ulega N-demetylacji do głównego metabolitu, którym jest demetylodifenhydramina (DMDP).

Eliminacja difenhydraminy jest dokonywana przez nerki z moczem. W większości wydalana jest w postaci metabolitów, ze związkiem z oddzieloną grupą aminową. Główny metabolit to kwas difenylometoksyoctowy. Okres półtrwania dimenhydrynatu w osoczu wynosi około 5 godzin.